به گزارش خبرگزاری ایمنا، بنا به تعریف سازمان یونسکو میراث فرهنگی به بناها و اشیا محدود نمی‌شود و بر همین اساس است که این مفهوم دربردارنده سنت‌ها و تجلی زنده برجای مانده از نیاکان ما نیز می‌شود که نسل به نسل و سینه به سینه به ما منتقل شده است.
سنت‌های شفاهی، هنرهای نمایشی، اعمال اجتماعی، آئین‌ها، رویدادهای جشنی، دانش و اقدامات مربوط به طبیعت و کیهان، دانش و مهارت‌های تولید صنایع سنتی از جمله مواردی به حساب می‌آید که اگر چه بسیار آسیب‌پذیر است، اما امروزه به عاملی مهم برای پاسداری از گوناگونی فرهنگی در مقابل جهانی‌شدن فزاینده تبدیل شده است و در این مسیر درک میراث فرهنگی ناملموس در جوامع مختلف به گفت‌وگوهای میان‌فرهنگی کمک می‌کند و احترام متقابل به دیگر سبک‌های زندگی را ترویج می‌کند.
بر اساس این توضیحات و با توجه به اهمیت این موضوع، سازمان یونسکو در اقدامی شروع به ثبت میراث فرهنگی و معنوی بشر از تمام کشورها کرد و در ادامه این مسیر، کمیسیون‌های ملی در هر کشور ایجاد شد تا میراث ناملموسی را که حائز شرایط لازم برای ثبت و پاسداری در سطح جهانی است را به سازمان معرفی کنند و زمینه‌سازی‌های لازم برای بازدید کارشناسان یونسکو را انجام دهند؛ در ایران نیز در سال ۱۳۸۹ «مهارت فرش‌بافی فارس» به‌عنوان نخستین میراث برجسته ناملموس ایرانیان در سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسید و تا کنون ۲۴ عنوان از میراث ناملموس ایران (که برخی از موارد آن با دیگر کشورها نیز مشترک است) به ثبت جهانی رسیده است که مرور به معرفی آن‌ها خواهیم داشت:
آئین نقالی (قصه‌گویی اجرایی ایرانی)
نقالی هنری ایرانی است که از دیرباز تاکنون با تار و پود تاریخ جامعه ایرانی پیوند خورده است؛ نقالی ایرانی اگرچه در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده، اما از روایت‌های حماسی شاهنامه گرفته تا داستان‌های ابومسلم و سمک عیار، امروزه این هنر در سایه بی‌توجهی به حاشیه رانده شده است.
نقالی یک جریان فرهنگی است که از زمان‌های دور در جامعه ایران رواج داشته است؛ به‌طوری که نقالان داستان‌هایی از حماسه‌های قومی، ملی، دینی و واقعه‌های تاریخی شبه تاریخی و مذهبی را با کلامی سنجیده، آهنگین و بیانی گرم و رسا در جمع مردم و در فضاهای عمومی یا محفل‌های خصوصی، نقل و روایت می‌کنند.
نقالان در نقل داستان‌ها و بازنمایی واقعه‌ها و القای رخدادهای هیجان‌انگیز استعداد و هنر فروانی داشتند و در شیوه بیان طرز نمایش واقعه‌ها و تقلید حرکات و رفتار صاحب ذوق و هنر بودند.
آن‌ها می‌دانستند که در هر مجلس نقل به اقتضای شعور فرهنگی جماعت مجلس چگونه سخن بگویند و تقلید در آوردند آن‌ها در نقل روایت‌ها به بداهه‌پردازی و زبان‌آوری می‌پرداختند و موضوع‌های داستان را با پند و اندرز و مثل و شوخی و لطیفه می‌آمیختند و در نشان دادن شخصیت‌های داستان بازی و تقلید در می‌آوردند.
حائز اهمیت است که قصه‌گویان با روایت داستان‌های تاریخی و اسطوره‌ای همراه با حرکات و حالات نمایشی متناسب با حوادث و رویدادهای داستان، هدفی جز جذب و تحریک مستمعان نداشتند و در اغلب موارد آنان را چنان تحت‌تأثیر نقل و نمایش خود می‌کردند که سنت مرید و مرشد متجلی می‌شد.
سرانجام نقالی ایرانی با همکاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، بنیاد فردوسی، خانه تئاتر ایران و مرکز هنرهای نمایشی تهیه و در ششمین اجلاس میراث معنوی ناملموس یونسکو در پاییز سال ۱۳۹۰ به‌عنوان میراث معنوی در خطر به ثبت جهانی رسید.
دانش سنتی لنج‌سازی و دریانوردی در خلیج‌فارس
دانش ساخت لنج به دانش ساخت لنج‌های ایرانی گفته می‌شود. این لنج‌ها که توسط مردم جنوب ایران و ساکنان خلیج‌فارس برای دو کاربرد عمده مسافربری و باری ساخته و در سفرهای دریایی، تجارت، ماهیگیری و غواصی مروارید استفاده می‌شود.
لازم به ذکر است لنج‌ها به‌طور سنتی با استفاده از دست و چوب ساخته می‌شوند، همچنین اغلب کارگاه‌های ساخت لنج‌های چوبی در استان‌های هرمزگان، بوشهر، سیستان‌وبلوچستان و خوزستان قرار دارد.
بندر لافت، بندر گوران، بندر پُهل، بندر کنگ و جاسک در استان هرمزگان و گناوه و چابهار از جایگاه‌های مهم ساخت لنج در ایران به‌شمار می‌آیند.
دریانوردان ایرانی این لنج‌ها را با توجه به موقعیت خورشید، ماه و ستاره و با استفاده از فرمولی خاص برای محاسبه عرض و طول جغرافیایی، همچنین عمق آب و پیش بینی‌های آب و هواشناسی می‌سازند. حائز اهمیت است که ساخت لنج دارای موسیقی و ریتم‌های خاص خود است که این سرودها توسط کارگران در حال کار کردن خوانده می‌شد.
همچنین به علت هزینه بالا و زمان طولانی ساخت لنج‌های چوبی، امروزه دریانوردان لنج‌های فایبرگلاس را بیشتر ترجیح می‌دهند و این موجب شده است تا فرهنگ و دانش و تشریفات ساخت لنج‌های چوبی به تدریج در حال کم‌رنگ شدن باشد.
سرانجام در سال ۲۰۱۱ مهارت‌های سنتی ساخت و ساز و دریانوردی لنج ایرانی در خلیج‌فارس در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسید.
نظر شما