به گزارش خبرگزاری ایمنا، همواره در طول تاریخ و فراز و نشیب‌های آن، مردم جامعه برای پیشبرد مسائل و الگوگیری نیازمند حضور پیشتازانی هم‌عصر با خود بودند که این وظیفه و در دوران‌های مختلف به‌دوش علما بوده است.
اگر قصد داشته باشیم صرفاً به دوران معاصر نگاهی گذرا داشته باشیم، شاهدیم که در وقایع مهم تاریخی علما بوده‌اند که در رشد و پیشرفت جامعه نقش ایفا کرده‌اند و نوجوانانی که در دوران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، پای ثابت منبر و مساجد و سخنرانی علما بودند، در دوران دفاع مقدس تبدیل به جوانانی برومند شده و جان خود را در راه استقلال این کشور بر کف دست گذاشتند، هرچند این نقش‌آفرینی محدود به تاریخ معاصر نمی‌شود و پیش از آن و از صدر اسلام نیز قابل توجه و بحث است.
فضل بن شاذان
ابومحمد فضل بن شاذان بن خلیل ازْدی یا ابن شاذان نیشابوری محدث، متکلم و فقیه شیعه دوازده امامی بود که در اواخر قرن دوم هجری در نیشابور زاده شد.
وی از اصحاب ائمه نهم، دهم و یازدهم شیعه بود، که نسب او نیز به قبیله عرب اَزْد می‌رسید؛ همچنین برخی از محدثین وی را از اصحاب علی بن موسی الرضا (ع) امام هشتم شیعیان دانسته‌اند؛ فضل بن شاذان حدود ۱۸۰ جلد کتاب در دفاع از شیعه نوشت و بیش از صد عنوان کتاب نیز در زمینه فقه و حدیث تألیف کرده و بر فرقه‌های ضالّه ردّیه نوشته است، همچنین از دیگر آثار او می‌توان به کتاب فی الجبر و التشبیه و کتاب المسائل الاربع فی الامامه اشاره کرد.
سرانجام وی در اوایل سال ۲۶۰ قمری درگذشت و در آرامگاه نیشابور تدفین شد.
لازم به ذکر است آرامگاه وی در نیشابور و هم‌جوار بهشت فضل است، در همین راستا گورستان عمومی نیشابور به دلیل وجود آرامگاه فضل بن شاذان، بهشت فضل نام گرفته است؛ بنابر برخی تحقیقات می‌گویند فضل بن شاذان، همان فضل بن سنان مورد اشاره شیخ طوسی در رجال است که یکی از وکلای علی بن موسی الرضا (ع) دانسته شده است.
ابراهیم ثقفی
ابراهیم بن محمد ثقفی تاریخ‌نگار، فقیه شیعه و نویسنده عراقی سده سوم هجری و از اهالی کوفه بود که به اصفهان منتقل و تا پایان عمر خود در آنجا مستقر و ماندگار شد و در اصفهان به تبلیغ و ترویج تشیع پرداخت؛ گفته شده که گروهی از علمای شیعه در قم، از جمله احمد بن محمد برقی، به اصفهان نزد ثقفی رفتند و از او خواستند به قم نقل مکان کند، اما وی نپذیرفت.
از آثار ثقفی می‌توان به المغازی، الردة، الشوری، مقتل عثمان، صفین، النهروان، الغارات، رسائل علی بن ابی‌طالب و اخباره و حروبه، الجامع الکبیر، الإمامة، مَن قَتَلَ مِن آل محمد، السیَر و مواردی از این دست اشاره کرد.
همچنین از مهم‌ترین اثر وی که تا کنون پابرجا مانده، کتاب الغارات است که به حوادث پس از جنگ نهروان تا کشته شدن علی بن ابی طالب و هجوم‌های متعدد سرداران معاویه به سرزمین‌های تحت کنترل خلیفه چهارم و غارت و کشتار مردم می‌پردازد.
سرانجام ابراهیم ثقفی در سال ۲۸۳ قمری در اصفهان درگذشت.
صفار قمی
ابوجعفر محمدبن حسن بن فروخ، معروف به صفار قمی از شیعیان و اصحاب حسن عسکری (ع) امام یازدهم شیعه بود که با او مکاتباتی داشته است.
صفار در دورانی زندگی می‌کرد که ظلم و جنایت و خفقان بنی‌عباس به نهایت خود رسیده بود؛ بسیاری از شیعیان و یاران ائمه (علیهم السلام) در زندان‌ها و شکنجه گاه‌ها به سر می‌بردند و حتی امامان معصوم نیز در خانه‌های خود تحت مراقبت و نظر به سر می‌بردند؛ صفار یکی از چهره‌های درخشان آن روزگاراست که با استفاده‌های فراوان از شخصیت‌های علمی آن زمان و نوشتن نامه‌های خصوصی و مخفیانه خدمت امام حسن عسکری (ع) خود را به آن حضرت مرتبط می‌کرد و شیعیان را از نور وجود ایشان بهره مند می‌ساخت.
علمای بزرگ شیعه مانند شیخ طوسی٬ نجاشی و علامه حلی او را تصدیق نموده و عظیم‌القدر شمرده‌اند؛ همچنین آنان صفار قمی را در روایت «قلیل السقط» دانسته‌اند.
از آثار وی می‌توان به بصائرالدرجات اشاره کرد که از کتاب‌های معتبر و مورد اعتماد شیعه است؛ وی سرانجام در سال ۲۹۰ قمری مقارن با دوران غیبت صغری در قم درگذشت.
نظر شما