به گزارش خبرنگار ایمنا، با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ و برچیده شدن حکومت مستبد پهلوی این ترس در بین انقلابیون وجود داشت که انقلاب از مسیر اصلی خود به نفع بیگانگان خارج شود که در این میان تمایل دولت موقت به ریاست مهدی بازرگان بر شدت گرفتن نگرانی‌ها می‌افزود.
آمریکا سعی می‌کرد سلطه خود بر ایران را حفظ کند و در همین راستا رفت و آمدهای عناصر آمریکا به سفارت این کشور شدت گرفته بود تا جایی که انقلابیون به دلیل واهمه‌ای که داشتند، تصمیم گرفتند اقدامات عناصر وابسته به آمریکا را تحت نظر بگیرند تا اینکه بیست‌ونهم مهر کارتر، رئیس‌جمهور وقت آمریکا اجازه ورود شاه مخلوع و همسرش را به این کشور صادر می‌کند و خشم مردم انقلابی را برانگیزد، چرا که انقلابیون قصد داشتند محمدرضا پهلوی را به دلیل جنایاتی که مرتکب شده بود، در داخل، محاکمه کنند؛ از این‌رو انقلابیون سعی می‌کنند مقابل اقدامات خصمانه آمریکا واکنش نشان دهند.
طرح تسخیر سفارت آمریکا توسط برخی از دانشجویان مطرح می‌شود، اما به دلیل ترس از اطلاع این طرح توسط برخی عناصر وابسته به آمریکا نظیر ابوالحسن بنی‌صدر و صادق قطب‌زاده در شورای دانشجویی، دانشجویان سکوت می‌کنند و با مشورت با موسوی خویینی‌ها تصمیم می‌گیرند سفارت را بدون اطلاع امام خمینی (ره) تصرف کنند چرا که موسوی خویینی‌ها به دانشجویان گفته بود در شأن امام (ره) نیست که در این قضیه ورود کنند.
هم‌زمان با دهم آبان امام پیامی صادر کردند و فرمودند: «بر دانش‌آموزان، دانشجویان، محصلان علوم دینی است که با قدرت تمام حملات خود علیه آمریکا و اسرائیل را گسترش دهند و آمریکا را وادار به استرداد شاه مخلوع جنایت‌کار کنند.» دانشجویان با شنیدن این پیام دلگرم می‌شوند و تصور می‌کنند که امام از هدف آنها مطلع بوده و منظور امام از این سخن همان تسخیر سفارت آمریکا است؛ از این‌رو در کمترین زمان ممکن ۴۰۰ دانشجوی انقلابی گزینش می‌شوند و سپس برنامه‌ریزی نهایی خود را برای تسخیر انجام می‌دهند؛ وعده دانشجویان تقاطع بهار خیابان طالقانی بود تا به بهانه راهپیمایی ۱۳ آبان به سمت دانشگاه تهران حرکت کنند و پس از آن در نزدیکی‌های سفارت آمریکا تغییر مسیر دهند و سفارت را تصرف کنند.
دانشجویان در زمان تسخیر سفارت آمریکا با در دست داشتن پلاکاردهایی که روی آن نوشته شده بود «شاه باید در ایران محاکمه شود» شعار می‌دادند: «نه سازش نه تسلیم، نبرد با آمریکا» و پرچم آمریکا را به آتش کشیدند. پس از تسخیر سفارت عده‌ای از انقلابیون نیز به دانشجویان می‌پیوندند و پس از آن متوجه می‌شوند که امام در جریان نیست؛ اندکی بعد امام در پیامی کوتاه و صریح فرمودند: «خوب جایی را گرفتید، آنجا را نگه دارید.» در ادامه امام این حرکت دانشجویان را انقلاب دوم قلمداد کردند.
امام پس از تسخیر سفارت آمریکا در مصاحبه‌ای به سفارت و عناصر گروگان گرفته شده توسط دانشجویان اشاره کردند و فرمودند: «ما اینها را اجزای سفارتخانه نمی‌دانیم. اینجا جاسوس‌خانه است و آنها جاسوس هستند… اینها (دانشجویان) مجرم خودشان را یافتند و محل جرمش را هم یافتند، رفتند گرفتند آنجا را. همه ما هم موافقیم با آنها.»
رهبر معظم انقلاب هم در سخنانی در دوازدهم آبان ۱۳۹۴ فرمودند که در اولین ماه‌های پیروزی انقلاب مجلس سنای آمریکا قطعنامه شدیداللحنی علیه ما صادر کرد و علاوه بر آن محمدرضا را که دشمن قطعی ملت ایران بود در آمریکا مهمان خود کرد؛ این در حالی بود که سفارت آمریکا هنوز در ایران باز بود، دانشجویان رفتند آنجا را گرفتند و بعد معلوم شد که مرکز جاسوسی است، بعد با زحمت زیاد مدارکی را که در کاغذ خوردکن ریخته شده بود گردآوری کردند و به هم چسباندند و به صورت کتاب در آوردند، معلوم شد چه توطئه‌هایی در طول این مدت داخل سفارت آمریکا وجود داشته است.
ایشان به جوانان می‌گویند: «جوانان عزیز اسناد لانه جاسوسی را بگیرید و بخوانید؛ درس‌آموز است؛ چرا نشانه‌هایی از مضامین برگزیده این کتاب‌ها در مدارس و دانشگاه‌ها نیست؟ چرا نمی‌گذارید نسل جدید و جوان ما بفهمد و بداند آمریکا در اینجا چه کرده و چه توطئه‌هایی زیر سر داشته است؟»
در همین زمینه به گفت‌وگو با جواد منصوری، اولین فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پرداختیم که در زمان تسخیر لانه جاسوسی حضور داشت و از شاهدان عینی ماجرا است تا دیده‌های خود در آن روز را برای ما بازگو کند.
ایمنا: سیاست امام (ره) در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی در برابر آمریکا چه بود؟
منصوری: سیاست امام خمینی (ره) پس از پیروزی انقلاب اسلامی این بود که با آمریکا درگیر نشویم تا شاید سیاست مداران آمریکایی سر عقل بیایند و رفتار عادی بر اساس قوانین و منافع ملی با ما داشته باشند، حتی در اسفند سال ۱۳۵۷ و فروردین ۱۳۵۸ که فداییان و مجاهدین خلق به سفارت آمریکا حمله کردند امام با صراحت دستور داد که آنها را از سفارت خارج کنید؛ دوستان من در کمیته و سپاه آنها را بیرون کردند و برای سفارت حفاظت گذاشتند.
آمریکا از تیر ۱۳۵۸ تبلیغات، تحریم‌ها، اتهامات و قطعنامه‌های حقوق بشری خود را علیه ما آغاز کرد که برای ما خیلی سنگین بود. آمریکا خود را با عملکرد قبل از انقلاب اسلامی برای ملتی که می‌خواستند به صورت مستقل زندگی کنند، آماده کرده بود و بدتر اینکه جریان تجزیه‌طلبی در کشور ما به راه انداختند تا خوزستان، کردستان و آذربایجان را از ایران جدا کنند. عملکرد آمریکا در آن زمان نشان می‌داد که آنها برای ما خواب‌هایی دیده‌اند و نمی‌خواهند انقلاب ما را به رسمیت بشناسند و رفتار مناسب بر اساس عرف بین‌المللی و قانون با ما داشته باشند و به‌تدریج سطح روابط ما با آمریکا کاهش پیدا کرد.
ایمنا: از ماجرای تسخیر لانه جاسوسی بگویید؟
منصوری: آنها به دولت موقت به نوعی امیدوار بودند و فکر می‌کردند دولت موقت به‌تدریج زمینه‌های حضور آمریکا در ایران را فراهم خواهد کرد، اما صحبت‌های سران دولت موقت این ذهنیت را در جامعه به وجود آورده بود تا اینکه در مهر ۱۳۵۸ دو اتفاق رخ داد؛ ابتدا مهندس بازرگان در الجزیره با برژینسکی مشاور امنیت ملی آمریکا ملاقات و مذاکره کرد و مطالب زیادی از آن ملاقات را برای مسئولان کشور باز نکرد و این موضوع باعث نگرانی در جامعه شد و دوم اینکه آمریکا به بهانه معالجه شاه، او را پذیرفت و به ملت ایران تحویل نداد و سعی کرد ایرانی‌ها را دور شاه جنایت‌کار جمع کند.
همین دو حرکت باعث شد دانشجویان پیرو خط امام (ره) به این فکر بیفتند که ما باید نظرات خود را به دنیا اعلام کنیم. آنها تصمیم گرفتند سفارت آمریکا را گرفته، اطلاعیه و نقطه نظرات خود را اعلام کنند و بعد نظر امام خمینی (ره) را جویا شوند تا اگر امام موافق بود، مسیر خود را ادامه دهند و اگر مخالف بود سفارت را تخلیه کنند.
دانشجویان پیرو خط امام (ره) تصور می‌کردند آمریکایی‌ها عقلانیت به خرج می‌دهند و شاهی که به دردشان نمی‌خورد را بیرون می‌کنند و از طرفی انواع ثروت‌های توقیف شده را هم بازمی‌گردانند، اما قدرتمندان مغرور و متکبرند، به‌ویژه آمریکایی‌ها که انقلاب اسلامی را نشناخته بودند و گمان می‌کردند مشابه انقلاب‌های دیگر می‌توانند با فشارهای خود مسیر انقلاب را برگردانند؛ از این‌رو برخلاف تصور دانشجویان آمریکایی‌ها نپذیرفتند اموال ما را پس دهند و شاه را بیرون کنند. در چنین شرایطی دانشجویان پیرو خط امام (ره) سفارت را گرفتند و چند بیانیه دادند و آمریکایی‌ها شروع به لجبازی کردند که نه پول می‌دهیم و نه شاه را بیرون می‌کنیم و تبلیغ و تحریم و تهدیدات خود را نیز بیشتر کردند.
حسن لاهوتی اشکوری در آن زمان نماینده امام در سپاه و رابط سپاه با دانشجویان پیرو خط امام (ره) بود، ما فرماندهان سپاه تصورمان این بود که کارها زیر نظر امام خمینی (ره) انجام می‌گیرد؛ در همان ابتدا دولت موقت از این اقدام دانشجویان نگران شد و و تلاش می‌کرد دانشجویان را از سفارت بیرون کند، اما قضیه جدی‌تر شد، به علاوه اینکه مردم هجوم عجیبی پشت سفارت آوردند و کار دانشجویان را به نوعی تأیید کردند و شعارهای زیادی سر دادند تا جایی که امام فرمودند گویا انقلاب دومی شده است؛ از این‌رو سفارت آمریکا در عمل تعطیل شد و افراد در سفارت ماندند.
نکته مهم اینکه سفارت بدون شلیک گلوله و زخمی شدن کسی تصرف شد و ما که در آن زمان وظیفه حراست و کمک‌رسانی به دانشجویان را بر عهده داشتیم، نگران بودیم که مبادا اتفاقی بیفتد اما عنایت خداوند شامل حال ما شد و هیچ اتفاقی نیفتاد که این بسیار فوق‌العاده بود.
ایمنا: دولت موقت به عنوان مخالف تسخیر سفارت آمریکا چه کرد؟
منصوری: دولت موقت از این قضیه بسیار نگران بود؛ بر همین اساس با سفارت و مقاماتی از جمله وزیر دادگستری و معاون نخست‌وزیر تماس گرفتند تا پاسداران از اطراف دانشجویان فاصله بگیرند و سفارت را تخلیه کنند؛ پاسخ ما این بود که ما زیر نظر دولت نیستیم و می‌توانید از نیروهای شهربانی کمک بگیرید، اما نیروهای شهربانی هم به آنها کمک نکردند، در ادامه با امام (ره) تماس گرفتند و گفتند سپاه با ما همکاری نمی‌کند و امام (ره) هم در پاسخ به کسانی که دنبال تخلیه سفارت بودند، اعتراض کردند و اقدام دانشجویان را تأیید کردند.
ایمنا: اسناد لانه جاسوسی که توسط دانشجویان به‌دست آمد چه شد؟
منصوری: یکی از پیامدهای تصرف سفارت آمریکا مسئله اسنادی بود که به دست تسخیرکنندگان سفارت افتاد که بعدها تبدیل به چندین جلد کتاب شد؛ امروزه این کتاب‌ها در سطح جهان مورد مطالعه مراکز دیپلماسی و امنیتی دنیا قرار گرفته است. نکات فوق‌العاده مهمی در این اسناد وجود دارد، انتظار بود که این اسناد در مراکز آموزشی و در مقاطع تحصیلی ما نظیر پیش‌دانشگاهی یا دانشگاه مورد مذاکره و مطالعه قرار بگیرد، اما این اتفاق نیفتاد. حتی رهبر معظم انقلاب نیز چندین بار نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند که اسنادی با این میزان اهمیت چرا در مراکز آموزشی مورد توجه نیست؟ به هر حال اتفاقی که ۱۳ آبان ۱۳۵۸ افتاد، در ادامه اتفاقاتی بود که ۱۳ آبان ۱۳۵۷ و حرکت نیروهای رژیم شاهنشاهی علیه دانشجویان همچنین در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ و تبعید امام خمینی (ره) به دستور آمریکا انجام شد.
نظر شما