به گزارش خبرنگار ایمنا، اصل «محاکات» و هم‌رنگ شدن با دیگران به ویژه افراد با شخصیت و انسان‌هایی که از صفات کمالی و معنوی والایی برخوردارند، یکی از اصول مسلم روانی است. مطابق این اصل انسان کششی در وجود خود به سوی هماهنگی و هم‌رنگی با دیگران، به ویژه با قهرمانان و پاکان، احساس می‌کند و به همین علت به سوی اعمال و صفات آنها جذب می‌شود و تلاش می‌کند در رفتار و اوصاف، هم‌رنگ آنها شود، این کشش روانی اگر همراه با محبوبیت و مجذوبیت باشد، در رساندن انسان به صفات عالی انسانی بسیار مؤثر است و در مدت کمی می‌تواند از مِس وجود انسان عادی طلای ناب بسازد.
قرآن با توجه به این نکته است که در هر زمان اسوه‌هایی را معرفی کرده است، اما آن اسوه و الگوی که برای ابد می‌تواند به عنوان الگو مطرح بماند و تمام بشریت را به سوی خود جذب کند، عصاره هستی و برترین انسان در عالم وجود یعنی حضرت محمد بن عبداللّه (ص)، خاتم پیامبران و جامع کمالات انسانی است، به این جهت خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:
«ولکم فی رسول اللّه اسوةٌ حسنة لمن کان یرجوا اللّه و الیوم الآخر؛ مسلّماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود، برای آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد می‌کنند.»
همچنین بر اساس احادیث ائمه اطهار (ع)، امام حسن مجتبی (ع) نیز از لحاظ ظاهری و اخلاقی شباهت زیادی به رسول اکرم (ص) داشتند.
در ادامه به چهار الگوی رفتار تعاملی پیامبر (ص) با مردم اشاره شده است:
۱. مدارا و مهرورزی
تعاملات اجتماعی پیامبر (ص) با مدارا و مهرورزی همراه بود و افراد با عقاید مختلف، تحت تأثیر رفتار صمیمی ایشان قرار می‌گرفتند؛ چنانچه خداوند همین برخورد صمیمی را از عوامل موفقیت ایشان دانسته و می‌فرماید: «فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُم» (آلعمران: ۱۵۹)؛ یعنی به برکت رحمت الهی، در برابر مردم، نرم و مهربان شدی و اگر خشن و سنگ دل بودی از اطراف تو پراکنده می‌شدند؛ پس آنها را ببخش و برایشان طلب آمرزش کن.
۲. ایجاد حس صمیمیت و درک متقابل در تعاملات اجتماعی
رفتار و کلام متواضعانه پیامبر خدا (ص) در سطح فهم مخاطبان و متناسب با نیازهای آنان بود، چنانچه علامه طباطبایی در کتاب «سنن النبی» نوشته است که «زید بن ثابت می‌گوید: هرگاه در حضور رسول خدا (ص) صحبت از آخرت بود، ایشان نیز همراه با ما راجع به آن صحبت می‌فرمود و اگر سخن از دنیا بود، ایشان هم درباره دنیا صحبت می‌کردند و زمانی که بحث ما در مورد خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها بود، باز با ما هم‌کلام می‌شدند.»
۳. احسان، اخوت و رأفت در روابط اجتماعی
در مقاله «جایگاه پیمان برادری در حکومت نبوی» نوشته شده است که پیامبر رحمت (ص) برای حفظ و استمرار حیات و نشاط اجتماعی، افراد جامعه را همواره به پرهیز از اختلافات قومی و قبیله‌ای و اختلافات اعتقادی توصیه می‌نمود و همگان را به صلح و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز فرامی‌خواند.
۴. خوش‌بینی و مثبتاندیشی
پیامبر خدا (ص) نگرشی خوش‌بینانه و مثبت به رفتار و گفتار دیگران داشتند تا جایی که منافقان او را مذمت کرده و او را انسانی خوشباور می‌دانستند، «وَ مِنْهُمُ الَّذِینَ یُؤْذُونَ النَّبِیَّ وَ یَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ » (توبه: ۶۱). کتاب «تفسیر نمونه» در تفسیر این آیه بیان کرده است که منافقان در حقیقت یکی از نقاط قوت پیامبر (ص) را به‌عنوان نقطه ضعف نشان می‌دادند و از این واقعیت غافل بودند که یک رهبر محبوب، باید نهایت لطف و محبت را نسبت به افراد نشان دهد و عذر آنها را بپذیرد و در مورد عیوب آنها پردهدری نکند، فهم این روحیه امیدواری و خوش‌بینی توسط اطرافیان پیامبر اسلام (ص)، موجب شده بود که آنها بدون واهمه و با خاطری آسوده با وی معاشرت کنند و می‌دانستند خطاها و رفتارهای ناپسند گذشته آنان، مانعی برای بخشندگی و خوش‌رفتاری پیامبر اسلام (ص) ایجاد نخواهد کرد.
رسول اکرم (ص) تاکید داشتند که مؤمنان باید در ناراحتی‌ها نسبت به برادر خود مهربان باشند و در برابر بدگویان از او دفاع کنند، همواره خیرخواه او باشند، لغزش‌هایش را اصلاح کنند و عذرش را بپذیرند و او را در مشکلات، یاری دهند.
رهنمودهایی برای برقراری ارتباطات انسانی مطلوب در سخنان امام حسن مجتبی (ع)
سخنان امام حسن مجتبی (ع) نیز بیان‌گر وجود رهنمودهایی برای برقراری ارتباطات انسانی مطلوب با دیگران است که در ادامه به چند مورد از آنها اشاره خواهد شد:
۱. خوش رفتاری
«خوش رفتاری»، یکی از ضابطه‌ها و معیارهای مورد تأکید امام مجتبی (ع) برای برقراری ارتباطات انسانی مطلوب با دیگران به شمار می‌رود، آن حضرت طی رهنمودی در تبیین این باید اخلاقی_ارتباطی، می‌فرماید: «خوش رفتاری با مردم، رأس خرد است.»
همچنین برای دست‌یابی به این صفت پسندیده اخلاقی و در چارچوب یک آموزه کاربردی، می‌فرماید: «چنان با مردم رفتار نما که دوست داری با تو رفتار کنند.»
۲. همدلی کردن
آن حضرت طی رهنمودی در تبیین این باید اخلاقی_ارتباطی، می‌فرماید: «بهترین دوست نزدیک به انسان، کسی است که در تمام حالات، دلسوز و بامحبت باشد، گرچه خویشاوندی نزدیکی هم نداشته باشد و بیگانه‌ترین افراد کسی است که از محبت و دلسوزی بیگانه باشد، گرچه از نزدیک‌ترین خویشاوندان باشد.»
همچنین امام حسن (ع) همدلی را نشانه‌ای راهنما، برای سنجش وفاداری انسان‌ها به یکدیگر قلمداد کرده و تأکید دارند: «وفاداری در سختی و آسایش، نشانه برادری است.»
۳. دوستی با مردم
آن حضرت در تبیین این باید اخلاقی_ارتباطی، می‌فرماید: «با کسی دوستی و برادری برقرار نکن، مگر آنکه او را از هر جهت بشناسی و مورد اطمینان باشد؛ پس هنگامی که چنین فردی را یافتی، در همه امور با او باش.»
۴. یاری کردن دیگران
امام مجتبی (ع) در این باره می‌فرماید: «گرامی‌ترین و باشخصیت‌ترین افراد، کسی است که به نیازمندان پیش از اظهار نیازشان، کمک کند.»
۵. تواضع و فروتنی
آن حضرت به افرادی که به این هنجار پسندیده اخلاقی توجه نداشته، در ارتباط و معاشرت با دیگران نیز به آن پایبند نیستند، هشدار داده و می‌فرماید: «کسی که دوستان و برادرانش را سبک شمارد و نسبت به آنها بی‌اعتنا باشد، مروت و جوانمردیش فاسد شده است.» و «هر کس احسان‌های خود را برشمرد، بخشندگی خود را تباه کرده است.»
۶. صبر داشتن
امام مجتبی (ع) در این باره می‌فرماید: «صبر و شکیبایی زینت شخص و عجله و شتاب‌زدگی در کارها بدون اندیشه، دلیل بی‌خردی است.»
۷. داشتن روحیه سپاس‌گزاری
امام مجتبی (ع) به افرادی که به این هنجار پسندیده اخلاقی توجه نداشته، در ارتباط و معاشرت با دیگران نیز به آن پایبند نیستند، هشدار داده و می‌فرماید: «از علائم پستی شخص، تشکر نکردن است.»
۸. پرهیز از بخل
آن حضرت طی رهنمودی در تبیین این باید اخلاقی_ارتباطی، می‌فرماید: «بخل آن است که انسان آنچه را انفاق و خرج می‌کند، از دست رفته و بیهوده بپندارد و آنچه را که نگه می‌دارد، مایه شرف و بزرگی بداند.»
۹. پرهیز از غرور و تکبر
آن حضرت به افرادی که به این هنجار پسندیده اخلاقی توجه نداشته، در ارتباط و معاشرت با دیگران نیز به آن پایبند نیستند، هشدار داده و می‌فرماید: «تکبر سبب نابودی دین و ایمان شخص است و شیطان با آن همه عبادت به واسطه تکبر ملعون شد.» همچنین می‌فرمایند: «هیچ تنهایی بدتر از خودپسندی نیست.»
نظر شما