به گزارش خبرنگار ایمنا، مفاهیم شهر ۱۵ دقیقه‌ای و ۲۰ دقیقه‌ای از اصل شهرسازی زمانی پیروی می‌کنند و در عین حال رویکردهای مبتنی بر مجاورت برای دسترسی بهتر به خدمات، کالاها و فرصت‌های رفاهی را مهم قلمداد می‌کند.
مفهوم شهر ۱۵ دقیقه‌ای برای نخستین‌بار توسط «کالرنس پری»، برنامه‌ریز، جامعه‌شناس، نویسنده و مربی شهری آمریکایی در دهه ۱۹۲۰ مطرح شد؛ با این حال، تا دهه ۱۹۸۰ اثری از پیاده شدن آن به چشم نخورد تا اینکه در آن زمان، شهرها با هدف افزایش قابلیت پیاده‌روی تحولات زیادی را تجربه کردند.
امروزه، به‌ویژه پس از شیوع بیماری کرونا، مفهوم شهر ۱۵ دقیقه‌ای از اهمیت بیشتری در میان برنامه‌ریزان شهری برخوردار شده است و بیشتر آن‌ها تلاش می‌کنند طراحی شهرهای خود را به گونه‌ای تغییر دهند که ساکنان آن‌ها با حداقل رفت‌وآمد از طریق وسایل نقلیه، نیازهای خود را برآورده کنند.
کارلوس مورنو، دانشمند فرانسوی ابتکارات و برنامه‌های کاربردی خود را که بر شهر هوشمند و پایدار متمرکز شده‌اند، شهرت دارد، از منشأ مفهوم شهر ۱۵ دقیقه‌ای است.
در واقع شهر ۱۵ دقیقه‌ای در راستای کاهش انتشار کربن از طریق کاهش استفاده از خودروی شخصی و وسیله نقلیه موتوری و کاهش زمان رفت و آمد توسعه داده شده است و یک مدل برنامه‌ریزی شهری غیرمتمرکز است که در آن هر واحد همسایگی محلی شامل تمام عملکردهای اجتماعی اولیه برای زندگی و کار است.
چنین فضاهایی به‌جای مناطق خاص برای کار، زندگی و سرگرمی، محله‌های چندمنظوره را شامل می‌شود که نیاز به سفرهای غیرضروری را کاهش می‌دهد و ضمن تقویت حس تعلق اجتماعی، پایداری و زندگی را بهبود می‌بخشد.
در شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای، مردم از طریق پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری به تردد می‌پردازند و در نتیجه، عبور و مرور وسایل نقلیه موتوری به‌ندرت انجام می‌شود که این امر به سهم خود در کاهش انتشار گازهای آلاینده و در نتیجه افزایش پایداری شهری نقش مهمی ایفا می‌کند.
جامعه چند فرهنگی تأثیر مثبتی بر محله خواهد داشت
فریاد پرهیز، کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری می‌گوید: در مدل شهر ۱۵ دقیقه‌ای، محله‌هایی با کاربری مختلط، تراکم بهینه و نزدیکی به امکانات ضروری و در عین حال توسعه خیابان‌های قابل پیاده‌روی و مسیرهای دوچرخه فراهم می‌شود.
وی می‌افزاید: شهر ۱۵ دقیقه‌ای به حصول اطمینان از حفظ حرمت فضاهای عمومی موجود کمک می‌کند و تا حد امکان از فرصت‌ها برای ایجاد مناطق عمومی استفاده بیشتری می‌شود.
این کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری خاطرنشان می‌کند: پذیرش این شکل از تنوع در یک محله، فرصت‌هایی را برای دولت‌های شهر فراهم می‌کند تا بر بهبود ارائه خدمات به شهروندان محلی تمرکز کنند و به نوبه خود، وضعیت زیست‌پذیری شهر را ارتقا دهند، بنابراین مشارکت، تعامل جامعه، ارتقای انسجام اجتماعی و سرمایه اجتماعی از دیگر دستاوردهای به‌کارگیری اصل آن است.
وی با بیان اینکه وجود یک جامعه چند فرهنگی تأثیرات مثبتی بر وضعیت اقتصادی محله خواهد داشت و این امر منظر شهری جذابی را برای بازدیدکنندگان به ارمغان خواهد آورد، اضافه می‌کند: گردشگری و سایر مشاغل مرتبط که در ایجاد کسب‌وکار جدید و ارتقای نشاط اقتصادی ضروری هستند؛ به موجب تنوع فرهنگی ترویج می‌شوند و منجر به ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر خواهد شد.
پرهیز تصریح می‌کند: بُعد دیجیتالی شدن با مفهوم شهر ۱۵ دقیقه‌ای اصلاح‌شده، به‌ویژه در حصول اطمینان از تحقق سه بعد دیگر، بسیار مرتبط است.
این کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری تاکید می‌کند: بعد دیجیتالی‌شدن با مفهوم شهر هوشمند مطابقت دارد که می‌توان ادعا کرد مفهوم شهر ۱۵ دقیقه‌ای تا حدی از آن الهام گرفته است؛ به‌عنوان مثال، در مفهوم شهر هوشمند، عواملی از جمله فراگیر بودن، مشارکت ساکنان و ارائه بی‌درنگ خدمات از طریق پلتفرم‌های مختلف همچون دیجیتال تشویق می‌شوند.
وی می‌افزاید: دستیابی به این عوامل در مفهوم شهر هوشمند بر اساس استقرار مؤثر فناوری‌های مختلف است و تأثیرات گسترده مشابه، در شهر ۱۵ دقیقه‌ای خواهد داشت؛ به‌عنوان مثال، از طریق ابزارها و راه‌حل‌های دیجیتالی می‌توان اطمینان حاصل کرد که تجربه دوچرخه‌سواری با تأکید بر راه‌حل‌هایی همچون اشتراک‌گذاری دوچرخه و استقرار سنسورها برای اطمینان از ایمنی و امنیت دوچرخه‌سواران تأثیرگذار خواهد بود، بنابراین در دسترس بودن زیرساخت‌های دیجیتالی در ارائه خدمات در شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای نیاز به رفت‌وآمد را کاهش می‌دهد، زیرا بعضی از خدمات می‌تواند به راحتی در خانه‌ها یا دفاتر ارائه شود.
در مفهوم شهر ۱۵ دقیقه‌ای بیش از هر مورد دیگری بر ایجاد مناطقی متراکم‌تر و چندمنظوره تمرکز می‌شود و در نتیجه، امکان پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری در آن‌ها به مراتب بیشتر از قابلیت تردد سایر وسایل نقلیه است.
پرهیز ادامه می‌دهد: همان‌طور که در دوره همه‌گیری کووید ۱۹، دیجیتالی شدن، این امکان را برای مردم فراهم کرده است تا از خانه کار کنند و به‌صورت مجازی ارتباط برقرار کنند و این موضوع نیز در کاهش تماس‌های اجتماعی و نیاز به سفر از خانه به ادارات و سایر مکان‌های کاری مؤثر بوده است.
وی اضافه می‌کند: علاوه بر این، استقرار راه‌حل‌های دیجیتال حتی فراتر از انتظارات به شهر ۱۵ دقیقه‌ای کمک می‌کند، به‌ویژه در حصول اطمینان از اینکه شهرها در مناطقی که تغییرات آب‌وهوایی از طریق کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، مرتبط با کاهش استفاده از خودرو، انعطاف‌پذیرتر هستند.
این کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری ادامه می‌دهد: دیجیتالی‌شدن به کاهش اتکای بیش از حد به منابع انرژی تجدیدناپذیر و مصرف بهینه منابع کمک می‌کند.
وی اضافه می‌کند: در مفهوم شهر ۱۵ دقیقه‌ای بیش از هر مورد دیگری بر ایجاد مناطقی متراکم‌تر و چندمنظوره تمرکز می‌شود و در نتیجه، امکان پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری در آن‌ها به مراتب بیشتر از قابلیت تردد سایر وسایل نقلیه است.
پرهیز ادامه می‌دهد: بدون شک، کاهش رفت‌وآمد از طریق وسایل حمل‌ونقل عمومی می‌تواند انتشار گازهای آلاینده را به حداقل برساند که این امر به سهم خود می‌تواند در بهبود وضعیت محیط زیست و پایداری مناطق نقش مهمی ایفا می‌کند.
وی با بیان اینکه مردم هنگام تردد از طریق وسایل نقلیه موتوری، کمترین فرصت تعامل با یکدیگر را دارند، این در حالی است که امکان برقراری ارتباط مردم با هم به هنگام پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری افزایش پیدا می‌کند که این امر به سهم خود می‌تواند مزایای بیشتری نظیر کاهش حس انزوای اجتماعی را در پی داشته باشد، ادامه می‌دهد: علاوه بر این، در مناطقی با بیشترین قابلیت پیاده‌روی، اغلب فضاهای سبز نیز به میزان بیشتری وجود دارد که این امر می‌تواند در ایجاد حس ارتباط میان شهروندان نقش مهمی ایفا کند.
این کارشناس جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری می‌افزاید: کاهش ترافیک و افزایش زیست‌پذیری شهری از دیگر مزایای مناطق ۱۵ دقیقه‌ای به‌شمار می‌رود که می‌تواند رضایتمندی شهری را در پی داشته باشد، ضمن اینکه دسترسی راحت به تمام امکانات، اضطراب ناشی از پیمودن مسافت‌های طولانی را در میان شهروندان به حداقل می‌رساند.
وی با بیان اینکه جنبش شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای طی چند سال اخیر نظر بسیاری از طراحان را به خود جلب کرده است، چرا که در آن مردم می‌توانند با طی کردن مسیری حداکثر ۱۵ دقیقه‌ای به تمام امکانات مورد نیاز خود از طریق دوچرخه‌سواری یا پیاده‌روی دست پیدا کنند، تاکید کرد: در صورتی که در برنامه‌های توسعه شهری همانند برنامه اصفهان ۱۴۱۰ و طرح‌های توسعه‌ای و جامع، همچنین برنامه‌های راهبردی شهر اصفهان، ابعاد و زمینه‌های تحقق شهر ۱۵ دقیقه‌ای برای این کلانشهر در نظر گرفته شود، اصفهان می‌تواند به شهر ۱۵ دقیقه‌ای تبدیل شود.
الگوی شهر ۱۵ دقیقه‌ای، رویکردی نوآورانه با سیستم حرکتی متفاوت برای شهر است
وحید مهدویان، معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: اواخر دهه ۱۹۹۰ در ایتالیا و اوایل دهه ۲۰۰۰ در فرانسه، مفهوم جدیدی با عنوان شهرسازی زمانی متولد شد و از همان زمان به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین سیاست‌های زمانی در میان چندین شهر اروپایی پذیرفته شد.
وی می‌افزاید: مفهوم شهرسازی زمانی در واکنش به پدیده همگام‌زدایی و گذرا بودن شیوه و سبک زندگی اجتماعی پدیدار شد و شهرسازی زمانی، ادغام بعد زمانی در برنامه‌ریزی شهری، ترکیب مکان‌ها و حرکات را پیشنهاد می‌کند.
معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان خاطرنشان می‌کند: در واقع به‌نوعی می‌توان گفت شهرسازی زمانی درهم آمیختگی زمان با محیط‌های ساخته شده، جریان‌ها و برنامه‌ها است.
وی اضافه می‌کند: هدف این مفهوم تضمین دسترسی برابر به خدمات عمومی و پاسخگویی به ساکنانی است که فعالیت روزمره نامنظمی دارند و در واقع از ارائه خدمات عمومی و فعالیت‌های محلی حمایت می‌کند تا ریتم‌ها و پیکربندی‌های زمانی-مکانی را توسعه دهد.
مهدویان با بیان اینکه به نظر می‌رسد ایده شهر ۱۵ دقیقه‌ای به‌عنوان یک روش جدید برنامه‌ریزی در بحران کووید ۱۹ برای توسعه شهری و اقتصاد شهرها مؤثر واقع شود، اضافه می‌کند: در این مدل، محله به‌عنوان بافت فضایی، که در آن ساکنان نیازهای اساسی خود را برآورده می‌کنند و با یکدیگر تعامل و ارتباط دارند، نقشی حیاتی خواهد داشت.
در شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای مسائل فنی در رابطه با نحوه تعریف و اندازه‌گیری نزدیکی به امکانات کلیدی شهری بسیار مهم است، زیرا آن‌ها هسته و دامنه نفوذ واحد محله را تعریف می‌کنند.
معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان می‌گوید: محله از نظر تاریخی به‌عنوان یک عنصر حیاتی برای سازماندهی فضایی و عملکردی شهرها در نظر گرفته شده است.
وی اضافه می‌کند: الگوی شهر ۱۵ دقیقه‌ای، رویکردی نوآورانه با سیستم حرکتی متفاوت برای شهر است و هدف آن ایجاد شهرهایی در مقیاس انسانی است که در آن انجام کارها و برطرف کردن نیازها، ساده به نظر می‌رسد و زندگی در آنجا همراه با رفاه و آسایش است.
مهدویان ادامه می‌دهد: شهر ۱۵ دقیقه‌ای الگوی پیشنهادی برای توسعه یک شهر چند مرکزی است که در آن تراکم، پیوندهای اجتماعی و واحدهای همسایگی پویا و سرزنده خواهد بود، در این الگوی توسعه امکانات رفاهی، انواع مختلف مسکن و فضاهای سبز بیشتری در فاصله ۱۵ دقیقه پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری قرار دارد.
وی اضافه می‌کند: در شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای مسائل فنی در رابطه با نحوه تعریف و اندازه‌گیری نزدیکی به امکانات کلیدی شهری بسیار مهم است، زیرا آن‌ها هسته و دامنه نفوذ واحد محله را تعریف می‌کنند.
معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان خاطرنشان می‌کند: برای عملکردهای کلیدی شهری و امکانات محلی، حسابرسی و طبقه‌بندی، زیرساخت‌های حیاتی جامعه و حوزه‌های مختلف و سایر عوامل مرتبط با اصل نزدیکی ضروری است.
وی اضافه می‌کند: از سویی شرایط همه‌گیری اخیر و اهمیت سلامت شهروندان و از سوی دیگر بحران تغییرات آب و هوایی، لزوم اجرای سیاست‌های سازگاری با سیستم محیط زیست همچون مسیرهای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی را بیش از پیش نمایان کرده است.
مهدویان با بیان اینکه موضوع تحرک محوری اصلی است که در رویکرد شهر ۱۵ دقیقه‌ای بر آن تأکید می‌شود، اضافه می‌کند: جایگزینی دوچرخه‌ها و پیاده‌روی به‌جای خودروی شخصی، کاهش گازهای گلخانه‌ای، افزایش سلامت ساکنان و کاهش ترافیک و آزاد شدن فضاهای پارک خودرو در این طرح مورد توجه خواهد بود.
وی اضافه می‌کند: فراتر از دلایل زیست‌محیطی و اقتصادی، ایده شهر ۱۵ دقیقه‌ای، ابعاد اجتماعی را در رأس پیشنهادهای خود قرار می‌دهد و سال‌های زیادی است که حمایت از کسب و کارهای محله‌ای، گرایش به مصرف مواد غذایی محلی، سبک زندگی شهرنشینی بدون خودرو و مواردی از این قبیل مورد بحث قرار گرفته است.
نظر شما