به گزارش خبرنگار ایمنا، تخت فولاد در زمره آرامستان‌های مهم ایران و جهان اسلام و از موارد منحصربه‌فردی است که جمع کثیری از مشاهیر ازجمله شاعران معروف در آن مدفون هستند. اصفهان به‌عنوان یک شهر تاریخی از روزگار کهن از مراکز عمده شهری ایران، و محل زندگی، نشو و نمای بزرگان و نخبگان ادبی و علمی بوده است و به همین جهت آرامستان تخت فولاد، واقع در جنوب این شهر از جایگاه برجسته‌ای در میراث فرهنگی و معنوی کشور برخوردار است.
درواقع تخت فولاد نمادی شاخص از هویت ایرانی در اصفهان است که سهمی از بارزترین دستاوردهای پیشین ادبی و فرهنگی را از گذشته‌های بسیار دور به نمایش می‌گذارد.این قبرستان تاریخی معروف که درگذر اعصار مزار صدها شاعر، عارف، فیلسوف، هنرمند و قهرمانان تاریخ را در خود جای‌داده است، به‌تمامی معنا موزه‌ای از هزاران اثر هنری، ادبی و فرهنگی است که ازنظر کتیبه‌ها، سنگ‌نوشته‌ها و سردرها که در بسیاری موارد دربردارنده اشعار زیبا و بدیع است، گنجینه ارزشمندی محسوب می‌شود که شایسته تحقیق و مطالعه است.
از طرفی مزار مقدس تخت فولاد با قدمتی دیرین پس از قبرستان وادی‌السلام در نجف اشرف، شریف‌ترین و شکوهمندترین مزار جهان تشیع به شمار می‌آید. سرزمین مقدس که در قرون و اعصار متمادی آرامگاه تعداد بی‌شماری از عالمان و صالحان، حکیمان و عارفان، هنرمندان، و شاعران، مؤمنین و متقین و به‌ویژه قرارگاه هزاران پرنده خونین بال دفاع مقدس بوده و آرمیدگان در آن، آفرینندگان بس ارجمندند که بلندی مرتبت اصفهان آفریده منزلت ایشان است.
تخت فولاد گنجینه‌ای کهن از سبک‌های گوناگون هنر و ادب است که ضرورت پاسداری و معرفی آن بر کسی پوشیده نیست. در یک نگاه عمیق به قبرستان تاریخی‌ها ملاحظه می‌شود که آن‌ها از مبانی تاریخ هر ملت و شهری هستند. تاریخ ادبی و علمی هر ناحیه‌ای را می‌توان به‌طور اجمال از مقابر آن شهر به دست آورد. اگر قبور علما، ادبا و حکماً و دیگر مشاهیر علمی یک ناحیه از بین رفت، دیگر آثار آنان نیز خواه‌ناخواه از بین رفتنی است مگر اندکی از مولفات آنان. اگر از یک فرد بپرسند ادیب شهیر و یا شاعر معروف و یا صدها عالم مشهور دیگر شهر و یا دیار تو کجا مدفون‌اند چه جواب خواهد داد؟! ارزش هر جامعه بیشتر به شخصیت‌ها و انسان‌های والایی است که خدماتی به اجتماع دارند و باید که یاد، آثار، کتاب‌ها، هنر، شعر، خط، و دیگر یادگارها و بالاخره مزار ایشان جاودانه بماند تا نسل‌های آینده به وجود آنان افتخار کنند.
قبرستان تخت فولاد که مزار این نادره مردان وزنان اندیشمند و شاعران و ادیبان بافضیلت و نکته‌سنج است گنجینه ارزشمندی از ادبیات این مرزوبوم است که شاید در مواردی تنها اثری که از سرپنجه و عواطف ایشان برون تراویده تنها در این مکان جاودانه شده است و می‌تواند مکانی برای مطالعات و تحقیقات ارزشمند در حوزه‌های مختلف باشد، ازاین‌رو خبرگزاری ایمنا به مناسبت روز نکوداشت تخت فولاد با محمدحسین ریاحی، استاد دانشگاه، محقق و پژوهشگر تاریخ گفت‌وگویی پیرامون این مجموعه تاریخی، مذهبی و گردشگری ارزشمند جهان اسلام انجام داده است، که در ذیل ازنظر می‌گذرانید.
ایمنا: تخت فولاد ازلحاظ کارکردی چه اهمیت و ارزشمندی برای شهر اصفهان دارد؟
ریاحی: خوشبختانه موهبت بزرگی است که در شهری همچون اصفهان با این قدمت تاریخی یک فضایی باشد، این فضا بیش از چندن قرن است که یک دوره تاریخی را به نام مجموعه تخت فولاد در برمی‌گیرد و به نظر من هویت، ماهیت، تاریخ و فرهنگ در وجود این مجموعه موج می‌زند. سرآمدان تاریخ، فرهنگ، فلسفه، حکمت و هنر و عظمت یک تاریخ را تخت فولاد متجلی می‌کند.قرن‌هاست که بزرگان و شایستگانی در این مجموعه مدفون هستند و هرکدام از این افراد، اربابان تاریخ، فرهنگ، هنر و ویژگی‌های مختلفی که یک جامعه باید به آن تفاخر کند، هستند بنابراین ضرورت وجود یک مجموعه‌ای که بتواند توصیف این ویژگی‌ها و شخصیت‌های مؤثر در نه‌تنها در اصفهان بلکه در ایران و جهان اسلام و تشیع را در خود جای‌داده است، قابل‌توجه و ارزشمند است.
ایمنا: چه ویژگی‌هایی تخت فولاد را از قبرستان‌های تاریخی همچون وادی‌السلام متمایز می‌کند؟
ریاحی: در جهان اسلام به‌ویژه کشورمان از گذشته مزارها موردتوجه بوده است به همین جهت شاهد مزارت مختلفی در کشور و جهان اسلام هستیم. در جهان اسلام قبرستان بقیع، وادی‌السلام را می‌بینیم، هرچند هرکدام از آن‌ها بسیار بااهمیت و معنوی هستند اما تخت فولاد ازلحاظ کارکرد و ویژگی بسیار متفاوت است درواقع تخت فولاد برعکس قبرستان بقیع و وادی‌السلام که فقط کارکرد معنوی دارند، کارکرد تاریخی، فرهنگی، فلسفی، هنری و حکمی دارند و دلیل این امر بدین برمی‌گردد که بسیاری از شایستگانی که در تاریخ اسلام و تشیع پیشگام بودند در تخت فولاد مدفون هستند ضمن اینکه مجموعه‌های مختلفی تحت عنوان تکایا وجود دارد که این تکایا آثار متعدد هنری و معماری را در قالب سنگ‌قبرها، حجاری‌ها، تزئینات در خود جای‌داده است. باوجود که در دوره‌های گذشته به تخت فولاد کمتر اهمیت داده می‌شد، بسیاری از تکایا ازدست‌رفته‌اند و امروز ۷۰ تکیه در این مجموعه وجود دارد اما بازهم وجود این تعداد تکایا ظرفیت معماری، هنری، فلسفی و تاریخی فراوانی را برای مجموعه تخت فولاد فراهم آورده است که همین امر باعث شده این مجموعه در نوع خودش بی‌نظیر و دارای ویژگی متعدد باشد.
ایمنا: کدام حوزه تخت فولاد باید بیشتر از سایر حوزه‌ها به آن توجه و تبیین شود؟
ریاحی: درگذشته حتی دود هه اخیر توجه و میزان به حضور در تخت فولاد، تکایا و مراسم‌های معنوی این مجموعه فوق‌العاده بود یعنی نسبت به جمعیت شهر اصفهان، آمار قابل‌توجهی از مردم در تخت فولاد و مراسم معنوی آن حضور و شرکت می‌کردند، هم‌اکنون هم این استقبال است اما نسبت به جمعیت کنونی شهر اصفهان می‌طلبد جمعیت بیشتری حضورداشته باشند به همین جهت می‌طلبد بعد معنویت تخت فولاد بیش از گذشته تقویت شود ضمن اینکه از بعد تأثیرگذاری مشاهیر و رجال آن غفلت صورت نگیرد، در این مجموعه هنرمندان، شعرا و رجال تأثیرگذار صنعتی و علما و بزرگان فراوان در این مجموعه به خاک سپرده‌شده‌اند و بسیاری از تکایا به نام این افراد تأثیرگذار است.
ایمنا: چرا باوجوداین همه ظرفیت در تخت فولاد، این مجموعه آن‌طور که انتظار می‌رود در کشور و جهان اسلام شناخته‌نشده است؟
ریاحی: باوجوداینکه رسانه‌های جمعی وشبکه‌های اجتماعی گسترش پیدا گرده است اما ما درباره موضوعی غفلت می‌کنیم و آن این است که از این ظرفیت به‌درستی در معرفی و شناخت تخت فولاد کمتر استفاده می‌شود هرچند در دو دهه اخیر مدیریت شهری و مدیران این مجموعه اهتمام ویژه‌ای نسبت به معرفی و شناخت این مجموعه داشته و دارند اما نیاز دارد که بیش از گذشته این مجموعه معرفی شود.
ما باید یک مقدار به معرفی تخت فولاد بیشتر توجه کنیم، گذشتگان و مشاهیر ما به این موضوع توجه داشته‌اند، مرحوم پروفسور عبدالجواد فلاطوری نسبت به مجموعه تخت فولاد عرق داشت و باوجوداینکه خارج از کشور زندگی می‌کرد وصیت می‌کند که در تخت فولاد به خاک سپرده شود و همین اقدام هم صورت می‌گیرد. سید بزرگوار آیت‌الله اشرفی اصفهانی و سایر علما و بزرگان فرهنگی، هنری وصیت کردند که در تخت فولاد به خاک سپرده شوند که این امر نشان می‌دهد که همه این بزرگان به چه اندازه موضوع تخت فولاد و اهمیت معرفی آن به کشور و جهان اسلام واقف بودند.
مرحوم سیدجمال گلپایگانی، آیت‌الله العظمی بروجردی زمان که اصفهان بودند، به‌دفعات زیاد به تخت فولاد مراجعت می‌کردند پس بنابراین بسیاری از بزرگان و مردم ما نسبت به این مجموعه شناخت داشتند. به نظر من بر روی تخت فولاد کم تبلیغ‌شده است، بسیاری از افراد این مجموعه تاریخی، مذهبی و فرهنگی را نمی‌شناسند، من وقتی در بسیاری از مجامع علمی در داخل و خارج از کشور موضوع تخت فولاد را مطرح می‌کردند، بسیاری از افراد از این مجموعه بی‌اطلاع بودند و برخی از آن‌ها این تصور را داشتند که تخت فولاد فقط مجموعه از مزارهای کوچک است درحالی‌که ما یک مجموعه فوق‌العاده گران‌سنگ راداریم و این نبود تبلیغ باعث شده که تخت فولاد به‌درستی در کشور و جهان اسلام معرفی نشود البته باید بابت اقدامات شهرداری اصفهان و مجموعه تخت فولاد بابت اقدامات تبلیغی که بابت معرفی این مجموعه کرده‌اند تشکر کنم و در این دو دهه اخیر اقدامات اثربخشی در این حوزه صورت گرفته است، اقداماتی همچون چاپ دانشنامه تخت فولاد، چاپ کتاب‌های مرتبط با تکایا و سایر موارد اقدامات ارزشمندی است که شهرداری اصفهان در دودهه اخیر برای معرفی تخت فولاد انجام داده است.
ایمنا: چه سیاست و راهکاری باید اتخاذ گردد که برخی شهروندان اصفهان به‌ویژه جوانان و نوجوان به این مجموعه نگاه صرف به‌عنوان قبرستان نداشته باشند؟
ریاحی: درگذشته به‌غیراز تخت فولاد، اکثر محله‌های قدیم اصفهانم دارای مزار بودند که این مزارها چسبیده به خانه‌ها و یا نزدیک به آن‌ها بود، رفت‌وآمد مردم در کنار مزارها باعث می‌شد که مردم بیش از گذشته به رعایت اخلاق و آداب اسلامی توجه داشته باشند و همین امر باعث می‌شد که فرزندان آن مزارها را فقط به‌عنوان مکانی برای دفن درگذشتگان نبینند و بیشتر با کارکردهای فرهنگی، اجتماعی و تاریخی آشنا شوند، اما امروزه با گسترش شهرنشینی مزارها از محیط محله‌ها دور شده است و افراد کمتری در طول سال در مزارها حاضر می‌شوند و همین امر باعث شده که نوجوانان و جوانان به مزارها فقط به‌عنوان مکانی برای دفن مردگان توجه داشته باشند. به همین جهت می‌طلبد برای اینکه بتوانیم کارکردهای تاریخی، مذهبی، فرهنگی، هنری تخت فولاد را برای نوجوانان تبیین کنیم از ظرفیت رسانه‌ها و تولیدات رسانه‌ای و هنری همچون تولید پویانمایی، فیلم، موشن گرافی، و غیره استفاده شود و با توجه به اینکه تخت فولاد مجموعی از بزرگان و نام‌آوران تاریخ شهر اصفهان و کشور را در خود جای‌داده است، داستان زندگی هرکدام از این افراد ظرفیت و محتوای عظیمی برای تولیدات رسانه‌های و هنری جهت آشنایی هر چه بیشتر نوجوان و جوانان دارد.
نظر شما