به گزارش خبرنگار ایمنا، شوراهای اسلامی شهر از مقولات جدید دوران معاصر نیست، بلکه در آئین و شریعت اسلام سابقه‌ای حدود ۱۴۰۰ ساله دارد به‌طوری که در قرآن کریم با آیات «وَ اَمرُهُم شوریٰ بَینَهُم» و «و شاورهم فی‌الامر» به صراحت و روشنی از آن یاد و بر آن تأکید شده است.
به‌رغم این موضوع، در جوامع اسلامی کمتر این اصل ارزشمند مورد توجه، اهتمام و عمل فرمانروایان و حاکمان قرار گرفته است و بیشتر حاکمان از بهره‌گیری خرد جمعی و عقول اکثریت افراد جامعه در اداره امور و عرصه‌های تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی گریزان یا غافل بوده‌اند.
یکی از تحولات مهم در عرصه سیاسی و اجتماعی کشور ما، تشکیل شوراهای اسلامی شهرها در سال ۱۳۷۷ بود تا نقطه عطفی برای مدیریت مشارکتی و هدایت‌کننده اصلی فعالیت‌های شهری برای تحقق مدیریت واحد شهری باشد اما این نهاد بنا به دلایلی در زمینه مدیریت شهری توفیق زیادی نداشته است.
برخی کارشناسان مسائل شهری، دلایل توفیق ناکافی شوراهای اسلامی در شهرها را نبود سازوکارهای حقوقی و قانونی در تحقق جایگاه شوراها در کشور، روشن نبودن وضعیت شوراها در ساختار رسمی کشور، نداشتن پشتوانه و منابع مالی برای این نهاد، نبود نیروهای متخصص امور شهری در شوراها می‌دانند و تاکید دارند که این عوامل مسیر تضعیف شوراها را هموار کرده است.
یکی از فاکتورهای اساسی برای اجرای برنامه‌ها و رسیدن به توسعه پایدار، حکمروایی خوب و مدیریت مطلوب است تا بتوان برنامه‌ریزی از بالا به پایین را معکوس، مردم را در تعیین سرنوشت خود سهیم و از پیچیدن نسخه‌های مشترک اجتناب کرد.
استفاده از ظرفیت‌های مردمی برای اداره شهرها
ابوالفضل قربانی، نایب رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان با تاکید بر لزوم استفاده از ظرفیت‌های مردمی برای اداره شهرها، عملکرد شورای ششم اصفهان در این راستا را قابل قبول ارزیابی می‌کند و می‌گوید: با توجه به اینکه مردم شوراها را از خود می‌دانند در راستای کمک و همراهی شوراها از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کنند، در نقطه مقابل این وضعیت از ناحیه شوراها نیز برای مردم وجود دارد و تا حد قابل قبولی از ظرفیت مردم برای اداره شهر اصفهان استفاده شده است.
وی معتقد است: نقش نظارتی شوراها در شهرداری‌ها ارتقا پیدا کرده است و شوراها با توجه به سابقه خوبی که دارند، شناخت خوبی نیز از شهرداری‌ها پیدا کرده‌اند و نقش نظارتی آنها افزایش یافته است.
نایب رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به اهمیت تحقق مدیریت واحد شهری در شهرها و کلان‌شهرهای کشور، تصریح می‌کند: تحقق مدیریت واحد شهری همواره مطالبه شوراها بوده است اما تاکنون این خواسته محقق نشده، زیرا با مقاومت دولت‌ها روبه‌رو است.
وی گام بلند مدیریت شهری ششم اصفهان در مسیر شفافیت را ارزشمند خوانده و تاکید می‌کند: یکی از بهترین اقدامات صورت گرفته، امکان پرداخت عوارض و تراکم ساختمانی به صورت سیستمی است چراکه به حذف امضاهای طلایی منجر شده است.
قربانی ادامه می‌دهد: در زمینه هوشمندسازی نیز اقدامات خوبی انجام شده است اما با وضعیت مطلوب فاصله زیادی داریم که علت آن نبود شناخت دقیق مدیران از این حوزه و از سوی دیگر نبود بخشی از زیرساخت‌های لازم است.
برای نخستین‌بار در کشور شفافیت بی‌قید و شرط آرا را در اصفهان اجرایی کردیم
علی صالحی، سخنگوی شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه شوراهای شهر و روستا میدانی‌ترین عرصه برای مشارکت مردم در تصمیم‌سازی هستند، اظهار می‌کند: با توجه به سطح اختیارات، نوع موضوعات و میزان در دسترس بودن و پاسخگویی اعضای شوراها به نظر می‌رسد یکی از مؤثرترین حلقه‌های تقویت مشارکت مردم در حکمرانی است.
وی با اشاره به میزان ارتقای نقش نظارتی شوراها در شهرداری‌ها، تصریح می‌کند: در اصفهان تلاش کردیم با چند عنصر شفافیت، پاسخگویی، نقش به مردم و فناوری‌محوری به‌روزترین و فعالانه‌ترین مدل نظارت را که منجر به کارایی شود، مستقر کنیم که به نظر می‌رسد با فعال شدن میز هوشمند و شفاف نظارت شورا و دخالت دادن سوت‌زنی ناظران مردمی در نقطه مطلوبی قرار داریم.
سخنگوی شورای اسلامی شهر اصفهان ادامه می‌دهد: تلاش برای هم‌افزا شدن نهادهای شهری، تلاش برای پیگیری حقوق مردم در ساختار اداری کشور و ارتقای ظرفیت مشارکت مردم، رفع تبعیض، عدالت‌محوری و فراهم شدن ساختار برنامه‌ریزی و ارزیابی اقدامات شهرداری‌ها مهمترین تحول شوراها در حوزه مدیریت شهری است.
وی در پاسخ به این سوال که مدیریت شهری ششم اصفهان در راستای تحقق شفافیت چه اقدامات عملیاتی انجام داده است؟، می‌گوید: ۲۵ بند طرح شفافیت یکی از نخستین و جامع‌ترین طرح‌های شفافیت بود که برای نخستین‌بار در کشور شفافیت بی‌قید و شرط آرا را اجرایی کرد.
صالحی ادامه می‌دهد: منع به‌کارگیری بستگان، شفافیت سفرهای خارجی، اجرای اعلام اموال مدیران، اجرای منع مداخله، اعلام قراردادها و پیمانکاران، شناسایی، الکترونیک سازی فرایندهای شهرسازی و انسداد گلوگاه‌های فساد در سیستم و برخورد با دلالان و دریافت‌های غیر مصوب اهم موارد حاصل از این طرح است که در یکسال اخیر به ثمر نشسته است و به نظر می‌رسد بیش از ۸۰ درصد از اهداف طرح اجرایی شده و در حال تکمیل است.
نقش نظارتی شوراها ارتقا یافته است
عباس حاج‌رسولی‌ها، رئیس کمیسیون حقوقی، اقتصادی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان به عنوان قدیمی‌ترین عضو شورای این کلان‌شهر در پاسخ به این سوال که شوراها چقدر توانستند در به میدان آوردن ظرفیت‌های مردم برای اداره شهرها مؤثر باشند و موفق عمل کنند؟، اظهار می‌کند: در شهرداری اصفهان تاکنون به میزان قابل قبولی از ظرفیت‌های مردم برای اداره شهر استفاده شده است اما در بخش‌ها نیز این ظرفیت وجود دارد و اگر امور بیشتری به مردم واگذار شود، می‌توان خدمات بهتری را به آنها ارائه کرد.
وی که معتقد است نقش نظارتی شوراها در شهرداری‌ها ارتقا پیدا کرده است، می‌افزاید: نظارت روند خود را دارد، در شورای اسلامی شهر اصفهان حسابرس و ذی‌حساب داریم، امور مالی شهرداری نیز نظارت می‌شود، از سوی دیگر اعضای شورا هر هفته در مناطق مختلف شهرداری ملاقات مردمی دارند تا مشکلات شهروندان را بررسی و تا حد امکان رفع کنند.
رئیس کمیسیون حقوقی، اقتصادی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان می‌کند: نقش نظارتی شورای اسلامی این کلان‌شهر بر فعالیت شهرداری به میزان قابل توجهی افزایش یافته است و به موازات مدیریت و برنامه‌ریزی، نظارت نیز انجام می‌شود.
وی با ابراز تأسف از اینکه شوراها نتوانستند تحولی در مدیریت واحد شهری ایجاد کنند، تصریح می‌کند: در تحقق مدیریت واحد شهری نتوانستیم موفق عمل کنیم، زیرا دولت و مجلس در ادوار مختلف همکاری لازم را نداشتند و نخواستند این هدف مهم تحقق پیدا کند، بنابراین می‌توان گفت که یکی از مشکلات ساختار نظام حکومتی در بررسی این موضوع است و به همین دلیل دولت هزینه‌های سنگینی برای آن می‌پردازد.
حاج‌رسولی‌ها با بیان اینکه شهرداری اصفهان نخستین مجموعه موفق کشور بود که به موضوع شفاف‌سازی ورود پیدا کرد و حرکت‌های خوبی در این راستا انجام داده است، ادامه می‌دهد: در حال حاضر تمام فعالیت‌های شهرداری روی سامانه شفافیت قرار گرفته است؛ هیچ موضوع پنهانی از شهروندان نداریم و همه چیز شفاف است.
هماهنگ‌سازی دستگاه‌ها به نفع شهر
مصطفی نباتی‌نژاد، رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان استفاده از ظرفیت‌های مردم برای اداره شهرها را بسیار مهم و ضروری می‌داند و می‌گوید: تلاش‌هایی برای تغییر رویکرد شهروندان انجام شده است و ظرفیت‌های فکری، اجرایی، فنی و مالی مردمی مورد استفاده قرار گرفته است.
وی خاطرنشان می‌کند: ردیف‌های مشارکتی و پروژه‌های سرمایه‌گذاری به نوعی ظرفیت‌های مالی به‌وجود آورده است و پیشنهاداتی که افراد در قالب نظرسنجی‌ها یا از طریق باشگاه شهراندیشان مطرح کرده‌اند، حکمرانی مشارکتی را به دنبال خواهد شد و در مباحث اجرایی نیز عموم اقدامات شهرداری توسط مردم انجام می‌شود.
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به ارتقای نقش نظارتی شورا در شهرداری، می‌افزاید: با مصوبه «شفافیت و ارتقای سلامت اداری» در شورای ششم اصفهان، میزان نظارت‌ها به میزان قابل توجهی افزایش یافته است، البته همکاری شهرداری در بخش‌های مختلف متفاوت بوده است به‌طوری که بعضی بخش‌ها مقاومت و مخالفت می‌کنند و بعضی بخش‌ها همراهی لازم را دارند.
وی ادامه می‌دهد: اگر سایر دستگاه‌های نظارتی، شورا را تقویت می‌کردند، اقدامات بیشتر و بهتری انجام می‌شد اما مستقل حرکت می‌کنند و بین شورا و شهرداری تفکیک قائل نیستند، حتی گاهی تصور آنها تبانی بین شورا و شهرداری در بعضی موارد است، در صورتی که شورا یک دستگاه نظارتی کنار آنها است و می‌تواند کمک‌های خوبی داشته باشد.
نباتی‌نژاد در پاسخ به این سوال که شوراها توانستند چه تحولی در مدیریت واحد شهری ایجاد کنند؟، اظهار می‌کند: در عمل مدیریت واحد شهری نداریم اما در هماهنگ‌سازی دستگاه‌ها به نفع شهر، حساس‌سازی نخبگان را داشتیم و این موضوع به شهرداری ابلاغ غیررسمی شده است، البته رویکرد شهردار اصفهان نیز این است که تا حد امکان طبق رویکرد شهر همگرا پیش رود و با سایر دستگاه‌ها همکاری‌های خود را در چارچوب قانون داشته باشد.
وی با اشاره به دستاوردهای مدیریت شهری ششم اصفهان در راستای «شفافیت» تصریح می‌کند: بنده معتقد به پیشرفت قابل قبولی در بحث شفافیت هستیم زیرا بخش‌هایی از طرح هنوز کامل نشده است.
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان تاکید می‌کند: شفافیت باید در لایه‌های مختلف سیستم شهرداری وجود داشته باشد، زیرا هر شهروندی حق دارد بداند که چه هزینه و درآمدی در سیستم شهرداری انجام می‌شود و در جریان همه امور قرار گیرد و همین موارد مصداق شفافیت است اما در حال حاضر تا رسیدن به این مرحله فاصله زیادی داریم.
مردم‌محوری سرلوحه فعالیت شورای ششم اصفهان / نظارت مستمر کمیسیون پایش بر اجرای طرح شفافیت
فرزانه کلاهدوزان، عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه نقش اصلی شوراها به میدان آوردن مردم در اداره شهر است، می‌گوید: بسیار پرواضح است که میزان موفقیت این مهم با تعیین شاخص‌ها و ارزیابی پژوهشی قابل احصا است که پژوهش‌هایی نیز در این زمینه وجود دارد.
وی در پاسخ به این سوال که شوراها چقدر توانستند در به میدان آوردن ظرفیت‌های مردم برای اداره شهرها مؤثر باشند و موفق عمل کنند؟، تصریح می‌کند: در شهر اصفهان، از منظر مشاهدات میدانی، به عنوان عضو شورا و در ارتباط نزدیک با مردم، نمره قابل قبولی به لحاظ مراجعات مردمی در ابراز مشکلات دارد همچنین از نظر مراجعه به اعضای شورا در دبیرخانه شورا، کمیته‌های نظارتی، مساجد و برنامه‌های عمومی، تماس‌ها و پیام‌های تلفنی، حاکی از کارکرد، نقش مردم‌محوری شورا دارد.
عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان ادامه می‌دهد: از باب مشارکت در اداره شهر نیز در دوره ششم شورا، راهبرد محله‌محوری اولویت بالایی دارد و حضور در برنامه‌های محلی و مشارکت با سمن‌ها، مجموعه‌های فرهنگی، مساجد در برنامه‌های فرهنگی، اجتماعی شهری، پررنگ شده و مشارکت در سایر مسائل محلات نیز گسترش یافته است.
وی با اشاره به اینکه نقش نظارتی شورا، بسیار مهم و حیاتی است که از طریق سیاست‌گذاری در تدوین، تخصیص و هزینه‌کرد، لایحه بودجه محقق می‌شود و بخش زیادی از جلسات کمیسیون‌ها را به خود اختصاص می‌دهد، همچنین شرکت در کمیته‌های نظارتی و هیئت مدیره سازمان‌ها، کمیسیون معاملات، وجوه دیگری از وجه نظارتی شورا است.
کلاهدوزان با تاکید بر اهمیت تحقق مدیریت واحد شهری معتقد است: مدیریت واحد شهری افقی بوده که از ابتدای شوراها، دنبال شده اما هنوز محقق نشده است در حالی که لزوم تحقق آن روزبه‌روز بیشتر احساس می‌شود و البته تلاش‌های بیشتری باید انجام شود تا نتایج مورد انتظار، حاصل شود.
وی با اشاره به اجرای طرح شفافیت و ارتقای سلامت اداری در دوره ششم مدیریت شهری اصفهان خاطرنشان می‌کند: شعار شفافیت از شعارهای این دوره بود که در همین راستا، ابتدا طرح شفافیت تقدیم صحن علنی شد و پس از آن سامانه شفافیت راه‌اندازی شد که نظارت بر حسن اجرای آن نیز توسط کمیسیون پایش و نظارت بر اجرای مصوبات صورت می‌گیرد.
نمی‌توان نقش تأثیرگذار شوراها را نادیده گرفت
حجت‌الاسلام منوچهر مهروی‌پور، رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه عملکرد شوراهای اسلامی شهر و روستا می‌تواند بر زندگی مردم تأثیر مستقیم بگذارد، اظهار می‌کند: شاید روند فعالیت شوراها دچار فراز و فرودهایی شده باشد اما این مشکلات نمی‌تواند مانع نادیده گرفتن نقش تأثیرگذار این نهاد مردمی شود.
وی می‌افزاید: در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر نقش شوراها در اداره کشور در اصول مختلف به‌ویژه اصل ۷ و ۱۰۰ اشاره شده است، البته هنوز آنگونه که باید قانون شوراها اجرا نشده است و بعضی از قوانین مرتبط با شوراها مغفول مانده است که وظیفه داریم نسبت به احیای کلی قانون شوراها گام برداریم.
رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه اداره کشور متکی بر اراده مردم است و شوراها از ارکان اصلی تصمیم‌گیری و به نوعی مشارکت دادن مردم و سپردن امور به مردم است، تاکید می‌کند: دولتمردان باید تا حد امکان تلاش کنند تا جایگاه واقعی شوراها مشخص شود و بتواند به کم حجم شدن دولت کمک کند و وظایفی که برای آن در قانون تعیین شده را به شوراها واگذار کنند تا شوراها در قالب یک حکومت مردمی در زندگی شهری ایفای نقش کنند.
وی ادامه می‌دهد: اگر دنبال عملکرد خوب از سوی مجموعه شهرداری‌ها هستیم، باید شاهد آن باشیم که شهرداری‌ها در قالب‌هایی که شوراها با سیاست‌گذاری خوب و برنامه‌ریزی مناسب تهیه کردند حرکت کنند و بتوانند خدمات ویژه‌ای را در راستای رفع مشکلات ارائه دهند.
حجت‌الاسلام مهروی‌پور می‌افزاید: در مباحث مرتبط به شوراها دچار مشکلاتی هستیم اما امیدواریم با تحقق مدیریت واحد شهری حرکت‌های خوبی را در راستای خدمت ویژه به مردم انجام دهیم.
وی اظهار می‌کند: جا دارد یادی کنیم از کلام رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی (ره) در مورد شوراها که فرمودند: «شوراها جز برنامه‌های اسلام است و بنای ما هم بر همین هست. نه تنها شما، هر جا، در هر استانی، در هر جایی که هست، همان طوری که از اول قانون هم همین معنا بوده است، باید شوراهای ولایتی باشد. این‌ها باید بشود، و می‌شود و در صدد هستند. الان مشغول طرح‌ریزی آن هستند که شما برای خودتان، مسائل خودتان باشد. انتخابات مال خودتان باشد؛ خودتان انجام بدهید. کارهایتان محول به خودتان باشد. نه تنها شما؛ خراسان هم همین طور، اصفهان هم همین طور، همه جا همین طور. این شوراها باید همه جا باشد و هر جایی خودش اداره کند خودش را. این، هم برای ملت خوب است، هم برای دولت خوب است. دولت نمی‌تواند همه جا را خودش تحت نظر بگیرد، وقتی محول کرد کار را به خود مردم، مردم در منطقه‌ای که هستند برای خودشان دلسوزتر هستند، بهتر اطلاع دارند به احتیاجات خودشان. این‌ها یک برنامه‌هایی است که در دست اجرا است. (صحیفه امام)»
رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به اجرای طرح شفافیت در اصفهان، می‌گوید: طرح شفافیت روزهای ابتدای فعالیت شورای ششم اصفهان ارائه شد که در قالب آئین نامه‌ها در حال پیگیری است و کمیسیون پایش در حال رصد عملکردی اجرای این طرح است.
وی خاطرنشان می‌کند: این کلان‌شهر ۲۲۰ محله و ۱۵ منطقه دارد در این راستا توسعه متوازن در دستور کار شورا قرار دارد و بدین منظور کمیسیون مناطق کم‌برخوردار را تشکیل دادیم تا موضوعات به صورت مسئله‌محور مورد توجه قرار بگیرد.
حجت‌الاسلام مهروی‌پور ادامه می‌دهد: در کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورا بر تعاملات ملی و بین‌المللی در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، ورزشی و هنری تاکید داریم، همچنین حمایت هدفمند از تشکل‌های مردمی، نخبگان، کارآفرینان، محققان و سایر تشکل‌های مردمی در دستور کار است، زیرا این کمیسیون بر رفع مشکلات و آسیب‌های اجتماعی تاکید ویژه دارد.
اداره شهرها بدون استفاده از ظرفیت مردمی ممکن نیست / دولت، شوراها را بر ریل مدیریت واحد شهری قرار نداده است
محمدرضا فلاح، عضو شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه شوراها مهمترین مظهر تجلی اراده و خواست مردم است که نقش بی‌بدیل نظام اسلامی برای مردم در اثرگذاری بر سرنوشت خود را دارند، اظهار می‌کند: اگر این ظرفیت عظیم مردمی در اداره شهر و روستا وجود نداشت، هیچگاه مدیران محلی نمی‌توانستند بر اداره شهر و مشکلات آن فائق آیند.
وی با تاکید بر اینکه اصل ۱۰۰ قانون اساسی به‌صراحت نظارت بر برنامه‌های در دستور کار ارگان‌های محلی را برای بهتر و سریع اجرا شدن بر دوش شوراها گذاشته است که این امر اهمیت نقش و جایگاه نهاد مردمی شوراها را در نحوه و چگونه اجرا شدن طرح‌ها و برنامه‌های سازمان‌های دولتی و نیمه‌دولتی روشن و بزرگ می‌کند،، ادامه می‌دهد: شورای اسلامی شهر اصفهان از این وظیفه ذاتی و خطیر خود غافل نبوده است و با تشکیل کمیسیون‌های تخصصی و تشکیل کمیته‌های نظارتی مناطق توانسته است قطار خدمت‌رسانی مدیران شهرداری را بر ریل خود هدایت کند تا به سرمنزل مقصود که ایجاد شهری زیبا توأم با آسایش و آرامش برای شهروندان باشد، برساند.
عضو شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به اینکه نقش شوراها توسعه مردم سالار دینی در مدیریت محلی و حتی کشور است و فلسفه وجودی شوراها خدمت به مردم و جلوگیری از خودمحوری در اداره شهر و روستاها است، می‌گوید: دولت و نمایندگان ادوار مجلس شورای اسلامی تاکنون شوراها را بر ریل مدیریت واحد شهری قرار نداده‌اند و این موضوع باعث شده است که شوراهای شهر در عمل به شوراهای شهرداری تبدیل شوند و نقش نظارتی خود را فقط برای شهرداری داشته باشند، در صورتی که فلسفه وجودی شوراها نظارت بر عملکرد تمام دستگاه‌های محلی و در اصل نخ تسبیح و وحدت تمام دستگاه‌های اجرایی شهر است که نتیجه و میوه این محصول جلوگیری از دوباره‌کاری‌ها و حیف و میل شدن بیت‌المال همچنین جلوگیری سرگردانی مردم در ادارات شهر است.
وی تصریح می‌کند: عملکرد شهرداری به‌صورت مستقیم بر زندگی مردم تأثیر دارد، زیرا آنها وقتی در اداره شهر مشارکت می‌کنند، که از عملکرد مدیران شهری رضایت داشته باشند و این رضایت وقتی حاصل می‌شود که در تمام امور شهرداری و سازمان‌های وابسته شفافیت وجود داشته باشد؛ در این صورت شهروندان حس تعلق به شهر و شهرداری پیدا می‌کنند، لذا شورای دوره ششم در همین راستا طرح شفافیت و نظام سلامت اداری را در سال اول دوره ششم به تصویب رساند تا مجموعه مدیریت شهرداری را به سمت شهرداری شیشه‌ای پیش ببرد تا شهروندان و حتی کارکنان از عملکرد مجموعه شهرداری بدون هیچ واسطه‌ای آگاه شوند که البته تمام بندهای این طرح هنوز اجرایی نشده و آنچه در شورای اسلامی شهر به تصویب رسید، هنوز محقق نشده است.
مشکل مهم شوراها، محدودیت و نبود اختیارات و اعتبارات حقوقی و مالی است
رسول میرباقری، رئیس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان اظهار می‌کند: شوراهای اسلامی شهرها و روستاها با هدف تمرکززدایی امور از سطح ملی و با رویکرد تقویت مدیریت محلی تأسیس شد؛ این نهاد نوپا در اوایل دهه سوم انقلاب پیش‌بینی و با نظر به اهمیت دادن بیشتر نقش مردم در تصمیم‌گیری‌ها و رفع مشکلات تأسیس شد.
وی با بیان اینکه مطابق قانون اساسی، هدف از تشکیل شوراها مشارکت دادن مردم در امور محلی و ارتباط مستقیم با نمایندگان خود بوده است، خاطرنشان می‌کند: علاوه بر این، مردم در اعمال حاکمیت از طریق انتخاب ریاست جمهوری و نمایندگان مجلس شورای اسلامی وارد می‌شوند و در امور محلی نیز از طریق انتخاب اعضای شوراهای اسلامی مشکلات خود را رفع می‌کنند.
رئیس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان می‌افزاید: با بررسی اجمالی پنج دوره‌ای که از عمر شوراهای اسلامی شهر و روستاها در کشور ما می‌گذرد، می‌توان گفت که شوراها با مشکلات جدی مواجه هستند و باید برنامه ریزی کاملی در این خصوص از طرف حاکمیت انجام شود.
وی با اشاره به مشکلات فراروی شوراها در کشور ادامه می‌دهد: مشکل مهم شوراها محدودیت و نبود اختیارات و اعتبارات حقوقی و مالی و همکاری‌نکردن دستگاه‌های اجرایی با این نهاد، بی‌توجهی به خواسته‌های آن و وجود نواقص قانونی است، ابتدا باید تبیین شود که عنوان این نهاد «شورای شهر» یا «شورای شهرداری» است، البته با توجه به همکاری‌نکردن دستگاه‌های اجرایی با شورای اسلامی شهر، این نهاد در واقع شورای شهرداری است، لذا در قانون، سطح کلان و حاکمیت باید بازنگری در این باره انجام شود.
میرباقری تصریح می‌کند: از دیگر مشکل شوراها می‌توان به نبود مرجع مشخص برای بررسی و پیگیری مشکلات و اختلافات شوراها با افراد حقیقی و حقوقی و حمایت نکردن از شوراها در پیگیری‌ها، محدودیت سطح مکاتبات و پیگیری شوراها، ضعف در ساختار اداری و تشکیل اداره شوراها، نبود ابزار قانونی در شوراها برای اعمال بعد نظارت بر عملکرد دستگاه‌های اجرایی حسب وظیفه محوله، نبود یا حضور محدود و منفعل اعضای شوراها در کارگروه‌ها و کمیته‌های تصمیم‌گیرنده درباره مدیریت شهری و توزیع منابع مالی و اعتباری در سطوح مختلف، کمبود منابع مالی پایدار برای اداره شهرها اشاره کرد.
وی می‌افزاید: درآمد بیشتر شهرداری‌ها در کلان‌شهرها وابسته به تراکم است، لذا باید این موضوع و درآمد پایدار بازنگری شود و اتفاق نظری باشد تا شهرداری‌ها از درآمدهای ناپایدار به سمت درآمدهای پایدار روی آورند.
رئیس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان ادامه می‌دهد: از دیگر مشکلات فراروی شوراها، نقص در قوانین مربوط به شرایط ثبت کاندیداها، محدودیت و ضعف در فعالیت شوراها، پایین بودن سطح دانش و آگاهی برخی کارکنان شهرداری‌ها، آموزش کارکنان، نداشتن تعامل دستگاه‌های اجرایی و متولیان شهر با شوراهای اسلامی است.
وی تاکید می‌کند: جایگاه شوراها به جهت داشتن ارتباط مستقیم با شهروندان و قانون‌گذاران اهمیت زیادی دارد از این رو موانع و مشکلات شوراها در حاکمیت باید بررسی و در اسرع زمان قوانین بازنگری شود تا شوراهای اسلامی شهرها و روستاها با رویکرد محله‌ای بتواند وظایف خود را انجام دهد.
از ظرفیت‌های مردمی با عنوان شورایاری‌ها و فعالان فرهنگی باید استفاده شود
احمد شریعتی، عضو کمیسیون بهداشت، سلامت و خدمات شهری شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به طرح پیشنهادی «شورایاری‌ها» در چهارمین دوره شورای این کلان‌شهر، معتقد است: اگر شورایاری‌های محلی یا مشاوران محلی بتوانند دوشادوش نمایندگان خود در شورای اسلامی شهر کمک کننده باشد، اتفاقات خوشایندی رقم خواهد خورد اما پیشنهاد شورایاری‌ها در شورای چهارم اصفهان به نتیجه نرسید، در صورتی که اگر در هر منطقه شهرداری از دل محله‌ها افرادی از بین مردم انتخاب و رابط بین مردم و نمایندگان خود در شورای اسلامی شهر باشند، ظرفیت‌های مردمی را به‌خوبی شناسایی می‌کنند.
وی اظهار می‌کند: در دوره ششم مدیریت شهری اصفهان رویکرد محله محوری مطرح شد تا ارائه خدمت به محلات مشخص شده باشد و بتوانیم از ظرفیت‌های مردمی در دل محلات شهر استفاده کنیم.
عضو کمیسیون بهداشت، سلامت و خدمات شهری شورای اسلامی شهر اصفهان تاکید می‌کند: از ظرفیت‌های مردمی با عنوان شورایاری‌ها و فعالان فرهنگی با دیدگاه محله محوری و استفاده از ظرفیت محلات و هسته‌های اجتماعی محلات باید استفاده کرد.
وی با اشاره به وظیفه نظارتی شوراها، می‌گوید: نظارت بر عملکرد سازمان‌های شهرداری با حضور نمایندگانی که از شورا در شوراهای سازمان‌های مختلف حضور دارند، انجام می‌سود؛ در حال حاضر شورای ششم اصفهان هفت کمیسیون دارد که بر سازمان‌های مختلف شهرداری نظارت دارند و به‌طور مرتب شاخص‌ها، برنامه‌ها و پروژه‌ها نظارت می‌شود.
شریعتی خاطرنشان می‌کند: در شورای ششم کمیته‌های نظارتی فعال است تا مشکلات شهروندان بررسی شود و حقی از آنها ضایع نشود و از سوی دیگر پروژه‌های شاخص مناطق را رصد و بررسی و در جلسات تلفیق نتایج آن دنبال می‌کنند که در مجموع می‌توان گفت اعضای شورای ششم شهر اصفهان نقش نظارتی خود را به خوبی ایفا کرده‌اند.
وی با تاکید بر اینکه فعالیت‌های شهرداری باید مثل اتاق شیشه‌ای مشخص و شفاف باشد، تصریح می‌کند: ارائه خدمات، اهداف و وظایف و عملکرد این اتاق باید آنچنان شفاف باشد که اگر کوچک‌ترین اتفاق یا مشکلی پیش آمد، مردم بتوانند مطالبه‌گر باشند؛ در این راستا طرح شفافیت و ارتقای سلامت اداری در دوره ششم مدیریت شهری اصفهان مطرح و نهایی شد تا کوچک‌ترین مشکلی درباره حل مسائل مردم و ارائه خدمت به آنها به وجود نیاید.
عضو کمیسیون بهداشت، سلامت و خدمات شهری شورای اسلامی شهر اصفهان ادامه می‌دهد: شهروندان می‌توانند از طریق شماره تلفن ۳۸۹۰ یا با مراجعه به درگاه الکترونیکی شهرداری اصفهان به آدرس Isfahan.ir به سامانه سوت زنی وارد شوند و موضوع را منعکس کنند که در این صورت، بلافاصله دستگاه‌های نظارتی ورود خواهند کرد و نتیجه بررسی، پیگیری و به خود شهروندان نیز گزارش می‌شود.
شوراها مطالبه‌گر تحقق مدیریت واحد شهری خواهند بود
احمدرضا مصور، رئیس کمیسیون پایش و نظارت بر مصوبات شورای اسلامی شهر اصفهان می‌گوید: شوراها یعنی مردم و اصل حضور شوراها در عرصه‌های نظارتی به معنای حضور و تقویت نظارت مردم است و این دو مفهوم را نمی‌توان از هم جدا کرد.
وی با بیان اینکه هدف از تشکیل شوراها این بوده است که کار مردم به دست مردم انجام شود و منتخبان شوراهای شهرها و روستاها به عنوان منتخبان مردم وظایف نظارتی خود را انجام دهند، می‌افزاید: تجربیات حضور شوراها در عرصه‌های مردمی را تاکنون مثبت ارزیابی می‌کنم، البته همچون دیگر ساختارها به تناسب مقتضیات روز نیاز به اصلاحاتی دارد تا بتواند بستر لازم برای موفقیت مردم در عرصه‌های نظارت بر اموال و شهر و شهرداری را فراهم‌تر کند.
رئیس کمیسیون پایش و نظارت بر مصوبات شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به نقش نظارتی شوراها، ادامه می‌دهد: نقش نظارتی کم یا زیاد نمی‌شود زیرا بستر قانونی آن مشخص است اما اتفاق خوبی که افتاده، این است که این نقش نظارتی مرتب در حال تبیین بوده و از آنچه غیر نظارت و دخالت در اجرا بوده، تبیین‌های لازم در ادوار مختلف شش دوره انجام شده و به نقطه‌ای رسیده است که در حال حاضر نسبت به آنچه در دوره‌های اول تا پنجم اتفاق افتاد، نقش نظارتی شوراها بر عملکرد شهرداری و سازمان‌های وابسته شفاف‌تر شده است.
وی خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر درون شهرداری‌ها این باور به ثمر نشسته که شورا ناظر امین است و باید تمام افعال و اعمال نظارت داشته باشد و در اعضای شوراها نیز این بینش کافی به وجود آمده است که حدود نظارت چیست تا دخالتی در مواضع مربوط به اجراییات شهرداری نداشته باشد؛ این نظارت در دو بخش سیاست‌گذاری‌های کلان و در بخش اجرای مصوبات و سیاست‌های تعیین شده، تقسیم شده است.
مصور اظهار می‌کند: با گذشت ۲۴ سال از ایجاد شوراها، در حال حاضر شهرداری یک پشتوانه بسیار خوب برای تصمیم‌های خود دارد و سیاست‌گذاری‌های کلان را شوراها تعیین می‌کند و شهرداری‌ها شوراها را به عنوان نهادی می‌دانند که با چشمانی باز در سطح کلان به مسائل نگاه و به اجرای بهتر وظایف آن کمک می‌کند.
وی با اشاره به مدیریت واحد شهری، این موضوع مهم تاکنون اتفاق نیفتاده است در حالی که در دو برنامه چهارم و پنجم توسعه دو ماده اختصاصی برای تحقق بخشی از مدیریت واحد شهری پیشنهاد شد اما دولت‌ها در اجرای آن کوتاهی کردند و این اتفاق مبارک نیفتاد تا به سمتی پیش برویم که شوراهای شهر و روستا به عنوان مدیریت واحد شهری بتوانند سکان فعالیت‌ها را در دست بگیرند.
رئیس کمیسیون پایش و نظارت بر مصوبات شورای اسلامی شهر اصفهان تاکید می‌کند: شوراها همیشه مطالبه‌گر تحقق مدیریت واحد شهری بوده و خواهند بود زیرا اعتقاد داریم بدون تحقق مدیریت واحد شهری که بخشی از ساختار حکومت و دولت محلی است، در عمل اتفاق خوبی در حوزه مدیریت شهری نیفتاده است و شوراها فقط به موضوعات مربوط به شهرداری محدود می‌شوند، در حالی که هم در قانون و هم در محتوای موضوعات مربوط به مدیریت شهری در دنیا اینگونه است که شوراها نقش پارلمان محلی و شهرداری‌ها نقش دولت محلی را بازی می‌کنند و این یک بار بزرگی را از دولت‌های مرکزی کم خواهد کرد و تسریع در رفع مشکلات محلی را به دنبال خواهد داشت.
وی تصریح می‌کند: در حال حاضر با وجود تمام نقصان‌ها و مشکلات، شوراها سریع‌ترین واحدهای تصمیم‌گیری سطح کلان شهرها هستند که اگر امروز به تصمیم برسند، با فاصله بسیار کوتاه چند روزه تصمیم‌ها قابلیت اجرا پیدا می‌کند، این خصوصیت را در حال حاضر هیچکدام از ساختارهای حکومتی و تشکیلاتی کشور ندارند و این مهم را باید تقویت کرد.
لزوم توجه به راهکارهای حقوقی مناسب برای بهبود عملکرد شوراها
مطالعات و تجربه‌های مختلف ثابت کرده است برای تحقق و اجرای بندهای مربوط به شوراها در قانون اساسی و نیز محورهای مربوط به شوراها و مشارکت مردم در امور مدیریت و خدمات شهری، همچنین افزایش کارآمدی شوراها و کاهش تعارضات موجود میان شوراها و شهرداری‌ها، عملکرد و کارآمدی شوراهای اسلامی باید به‌طور جدی توسط شوراها و دستگاه‌های ذی‌ربط به‌ویژه مجلس شورای اسلامی مورد مطالعه قرار گیرد.
با توجه به اینکه شوراها در نظام مدیریتی کشور جایگاه ویژه‌ای دارد و باید همواره مورد توجه مسئولان عالی‌رتبه کشور باشد، راهکارهایی از جمله توجه شوراها به توانمندی‌ها و امکانات شهر و خودداری از فعالیت‌ها و اقداماتی که موجب بدبینی مردم به شورا می‌شود، باید مورد توجه قرار گیرد، همچنین اعضای شوراها به جای منفعت شخصی باید به فکر منفعت عمومی شهر باشند و نظارت بیشتر شوراها بر تمام سازمان‌های شهری و نگاه آنها فقط به شهرداری معطوف نشود.
به نظر می‌رسد حیاتی‌ترین موضوعی که در حال حاضر در مورد شوراهای اسلامی باید به آن پرداخت شناخت، راهکارهای حقوقی مناسب برای بهبود عملکرد این نهاد است؛ مهمترین مانع حقوقی پیش‌روی شوراها برداشت از اصول قانون اساسی راجع به شوراها است جایی که در تقابل وظایف و اختیارات) اداره امور) و (نظارت) و وظیفه و اختیار اخیر را برای شوراها در نظر گرفته‌اند و همین برداشت از قانون اساسی به قوانین عادی شوراها نیز سرایت کرده است، لذا این مانع در کنار موانع دیگر باعث شده که شوراهای اسلامی در ایران از نظر کارکردی با موانعی مواجه باشند.
گزارش از: راضیه کشاورز _ دبیر سرویس پارلمان شهری خبرگزاری ایمنا
نظر شما