به گزارش خبرنگار ایمنا، در ایران و کشورهای متأثر از فرهنگ ایرانی، روز سیزدهم فروردین‌ماه هر سال مردم از خانه‌ها بیرون می‌روند و از بامداد تا شامگاه را به گردش و شادی می‌گذرانند. این روز که در اصطلاح «سیزده‌بدر» نامیده می‌شود و یکی از مشهورترین آئین‌های نوروزی است هیچ سابقه مکتوبی در منابع ادبی و تاریخی قدیمی ندارد و کهن‌ترین اسناد آن، مربوط به ظاهر از دوره فتحعلی‌شاه قاجار است. خاطرات و سفرنامه‌های عصر قاجار نشان می‌دهد که هم شاه و رجال درباری و هم عامه مردم، مراسم روز سیزدهم فروردین را به صورت رسمی و گسترده اجرا می‌کردند.
از همین رو برخی پژوهشگران پنداشته‌اند که این جشن بیش از یکی دو سده دیرینگی ندارد اما با دقت بیشتر درمی‌یابیم که شواهدی برای دیرینگی این جشن وجود دارد. تنوع و گوناگونی شیوه‌های برگزاری یک آئین و دامنه گسترش فراخ‌تر یک باور در میان مردمان، بر پایه قواعد مردم‌شناسی و فرهنگ عامه، نشان‌دهنده دیرینگی زیاد آن است.
تاریخچه سیزده‌بدر
منصور قربانی، مدیر دفتر تخصصی هنرهای ملی و آئینی شهرداری اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: تاریخچه سیزده‌بدر در ایران باستان به زمان حکومت بابلیان بازمی‌گردد. مردم بابل اعتقاد داشته‌اند که ۱۲ ستاره که هر کدام بر یکی از برج‌های آسمانی تکیه زده‌اند، هزار سال بر جهان حکومت می‌کنند.
وی ادامه داد: در نتیجه به باور مردم آن زمان عمر جهان ۱۲ هزار سال بوده است و پس از پایان رسیدن این ۱۲ هزار سال، آسمان‌ها و زمین دچار آشفتگی و هرج و مرج می‌شده و به باور مردم در پایان این آشفتگی زمین برای تولدی دوباره آماده می‌شده است. یکی از دلایل این که سال را به ۱۲ ماه تقسیم کرده بودند نیز همین بوده است.
مدیر دفتر تخصصی هنرهای ملی و آئینی شهرداری اصفهان تصریح کرد: از آنجا که عید نوروز نمادی از شروع دوباره سال و بازگشت زندگی به شمار می‌رفته، ۱۲ روز ابتدای هر سال نمادی از همه ۱۲ ماه سال در نظر گرفته می‌شده است. به عنوان مثال اگر فردی در این ۱۲ روز ابتدایی سال مشغول شادی باشد تا انتهای سال نیز شاد خواهد بود و اگر درگیر غم و غصه باشد تا انتهای سال نیز غم و غصه خواهد داشت.
فلسفه بیرون از منزل سپری کردن در سیزده‌بدر
وی افزود: روز سیزده‌بدر نمادی از پنج روز پایانی سال یعنی همان روزهای هرج و مرج به شمار می‌رفته است. به همین دلیل مردم ایران زمین در روز سیزدهم سال جدید به صحرا و بیابان می‌رفتند و سعی می‌کردند که تمام روز را به خوشی بگذرانند.
قربانی اضافه کرد: تاریخچه سیزده‌بدر یکی از جالب‌ترین تاریخچه‌های مراسم ایران باستان به‌شمار می‌رود. در این روز هیچ‌کدام از کارهای عادی طول سال انجام نمی‌شد، تمام کسب و کارها تعطیل بود و مردم فقط سعی می‌کردند با خوش‌گذرانی نحسی سیزده‌بدر که نماد پنج روز پایانی هر سال بوده است، را به در کنند.
مراسم جالب سیزده‌بدر
مدیر دفتر تخصصی هنرهای ملی و آئینی شهرداری اصفهان اظهار کرد: در زمان‌های گذشته روز سیزدهم فروردین روز تیشتر یا روز ایزد باران‌آور به حساب می‌آمده است. مردم برای شکرگزاری و تشکر از ایزدی که باعث باروری زمین‌های کشاورزیشان می‌شده است، به زمین‌های تازه روییده و سرسبز خود می‌رفتند و به جشن و شادی و پایکوبی می‌پرداختند. جمع کردن سبزی‌های صحرایی و پختن آش یکی از مراسم سیزده‌در در زمان‌های گذشته بوده است.
وی ادامه داد: فال‌گوش ایستادن، فال‌گیری آن هم با کوزه، گرده زدن سبزی و چمن و بازگشایی آن، خواندن ترانه‌ای دسته‌جمعی، خوراک‌پزی‌های عمومی، بادبادک‌پرانی، سوارکاری، نمایش‌های شاد، آب‌پاشی و آب‌بازی از دیگر مراسم سیزده‌بدر در زمان‌های قدیم به شمار می‌رفته است.
قربانی گفت: شادی و خنده مردم در روز سیزده‌بدر، نمادی از فروریخته شدن اندیشه‌های پلید و تیره بوده است. همچنین روبوسی نمادی از آشتی بوده که همه این موارد به عنوان رسمی از مردم آن منطقه به شیوه متفاوت اجرا می‌شده است.
وی تصریح کرد: همانگونه که شباهتی بین چهارشنبه‌سوری و نوروز امروزی متداول در اصفهان و شهرهای بزرگ، با شیوه‌های اصیل و کهن آن وجود ندارد، سیزده‌بدر امروزی نیز تنها نامی از یک جشن کهن را دارد و هیچ شباهتی به آئین کهن و یادگار نیاکان ما ندارد. نحوه اجرای این جشن، مانند بسیاری از دیگر آئین‌های ایرانی، به‌طور عمیق از شیوه اصیل و باستانی خود دور شده است و به شکل فعلی آن، دارای سابقه تاریخی در ایران نیست.
مدیر دفتر تخصصی هنرهای ملی و آئینی شهرداری اصفهان گفت: اگر در گذشته مادران و پدران ما، سبزه‌های نوروزی خود را در این روز به صحرا می‌بردند و برای احترام به زمین و گیاه، آن را در آغوش زمین می‌کاشته‌اند، امروزه ما آن را پرتاب و تکه‌تکه‌اش می‌کنیم.
وی تاکید کرد: سیزده‌بدر پیشینیان ما، روزی برای ستایش و دعا برای طلب باران فراوان در سال پیش رو، گرامیداشت و پاکیزگی طبیعت و مظاهر آن و زیست‌بوم مقدس آنان بوده است.
نظر شما