به گزارش خبرنگار ایمنا، چالش‌های جدی صنعت تجهیزات پزشکی ایران از زمانی آغاز شد که وارد عصر تحریم‌ها شدیم و همراه آن، با افزایش بی‌رویه نرخ ارز نیز مواجه بوده‌ایم.
در همین شرایط تحریم‌ها و مشکلات تخصیص ارز ترجیحی، شیوع ویروس کرونا باعث افزایش نیاز به تجهیزات پزشکی در طول دو سال گذشته شد؛ به‌طوری‌که این صنعت در جایگاه صنایع حیاتی قرار گرفت اما فقدان ارز کافی و کاهش واردات تجهیزات مورد نیاز، کشور را در شرایط دشواری قرار داد، این‌چنین‌که تولیدکنندگان این محصولات از شرایط حاکم بر فعالیتشان ناراضی و از موانع بی‌شماری سخن می‌گویند که بر سر راه آن‌ها قرار دارد. به‌خصوص اکنون‌که در زمان تحریم‌ها قرار گرفته‌ایم و خواه‌ناخواه، فعالان برای مراحلی از تولید که شامل تأمین قطعه یا خرید مواد اولیه است، به کشورهای دیگر وابسته هستند. جدای از آنکه نبود فرهنگ خودباوری و فقدان اعتماد به محصولات داخلی به‌عنوان مانعی دیگر در برابر تولیدکنندگان قرار دارد.
همچنین محدودیت دسترسی به منابع اطلاعاتی آنلاین، دقیق و قابل‌اعتماد، مصوبات متعدد و متناقض مراجع تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری، بدهی مراکز درمانی به تأمین‌کنندگان تجهیزات پزشکی و افزایش قابل‌توجه قیمت تجهیزات پزشکی را باید از مهم‌ترین چالش‌های موجود در حوزه تجهیزات پزشکی دانست که منجر به ایجاد مشکلاتی فراوان برای فعالان این بخش و موجب خروج تدریجی آن‌ها از این عرصه شده است.
موانع و محدودیت‌های تولید و توزیع تجهیزات پزشکی
درحال‌حاضر بیش از ۵۰۰ شرکت در صنعت تجهیزات پزشکی مشغول به کار هستند که با توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، قابل‌افزایش نیز هستند. همچنین ایران علاوه بر تأمین ۵۰ درصدی نیاز داخلی تجهیزات پزشکی، در تولید محصولات یک‌بارمصرف پزشکی به مرز خودکفایی رسیده است و حتی برخی از محصولات را به کشورهای مختلف صادر می‌کند. اما مشکلاتی هم بر سر را فعالان این بخش اعم از تولید کننده تا توزیع کننده و صادرکننده قرار دارد که هر کدام مانعی بر سر راه پیشروی آن‌ها به‌شمار می‌آید.
بر اساس اظهارات فعالان این بخش، حجم مطالبات متراکم این صنعت و ایجاد چالش‌های جدی برای تأمین مواد اولیه و ماشین‌آلات و حتی واردات تجهیزات، مهم‌ترین مشکلی است که اکنون وجود دارد. ضمن آنکه رشد نرخ تورم در سال‌های اخیر، افزایش صعودی نرخ دستمزد و سایر هزینه‌های سربار تولید، سود تولیدکنندگان را به‌شدت کاهش داده است. همچنین از سال ۹۷ با اعمال تحریم‌ها علیه اقتصاد کشور، تأمین مواد اولیه این صنعت با مشکل جدی مواجه شد.
ازجمله دیگر مشکلات مهمی که بر سر راه تولیدکنندگان قرار دارد و باعث گلایه این فعالان شده، واردات تجهیزات پزشکی است که به صورت قانونی و غیرقانونی در بازار به‌طور فراوان عرضه می‌شود؛ به‌میزانی‌که حتی مسئولان هم از واردات ۵۰ درصدی این تجهیزات خبر می‌دهند که ورود این کالاها به غیر از خروج منابع ارزی و گاه بی‌کیفیت بودن، مانعی جدی برای رشد تولیدات داخلی محسوب می‌شوند درصورتی‌که تولیدات داخلی حتی دارای ظرفیت‌های صادراتی نیز هستند.
موضوع قابل تأمل آن است که چالش واردات تجهیزات پزشکی به‌طور قانونی یک‌سوی ماجراست و قاچاق این محصولات به داخل کشور هم طرف دیگر است. موضوعی که بعد از شدت گرفتن تحریم‌ها در سال ۱۰-۲۰۰۹ (۸۹-۱۳۸۸) هر چه بیشتر در ایران مطرح شده است؛ تاجایی‌که مسئولان این بخش از افزایش خریدوفروش تجهیزات پزشکی قاچاق و دست‌دوم خبر می‌دهند.
درواقع تجهیزات پزشکی قاچاق از هر طریقی وارد کشور می‌شود؛ از روش‌های چمدانی گرفته تا حجم‌های بالایی که توسط کولبران به کشور سرازیر می‌شود. این تجهیزات گاه بی‌کیفیت و فاقد استانداردهای لازم است که علاوه بر تهدید تولیدات داخلی، خطری جدی برای سلامت مصرف‌کنندگان به‌شمار می‌رود؛ چراکه شرایط تولید و توزیع و نگهداری آن‌ها مشخص نیست و به همین علت کارشناسان بر خطرناک بودن تجهیزات پزشکی تأکید دارند و بر لزوم امحای این تجهیزات اصرار می‌کنند.
چالش‌های فعالان تجهیزات پزشکی
سعید بهرامی، از فعالان صنعت تجهیزات پزشکی در رابطه با چالش‌های تولید تجهیزات پزشکی به ایمنا می‌گوید: تجهیزات پزشکی تولید ایران، دارای کیفیت مناسبی است اما مشکلاتی بر سر راه تولیدکننده قرار دارد که گاه ترجیح به عدم تولید می‌دهد.
وی اضافه می‌کند: از طرفی موانع دسترسی به مواد اولیه، افزایش هزینه‌های تولید و موانع صادراتی، موجب دلسردی تولید کننده می‌شود؛ حال آنکه واردات کالاهای مشابه هم ضربه‌ای بزرگ به محصولات داخلی است.
این فعال تصریح می‌کند: هرچند واردات تجهیزات پزشکی ضروری است و مخالفتی با این اقدام وجود ندارد زیرا ورود یک کالای باکیفیت باعث ایجاد انگیزه برای تولید کننده داخل در راستای ارتقای کیفیت محصولاتش می‌شود، اما در رابطه با محصولی که امکان تولید آن را در کشور داریم و حتی با کیفیت بهتری هم نسبت به کالای خارجی تولید می‌شود، واردات کالا آسیب به محصول داخل است. به همین دلیل باید این امر مهم مورد توجه مسئولان قرار گیرد؛ ضمن آنکه زیرساخت‌ها و شرایط کافی و لازم هم برای تولیدات بیشتر و باکیفیت‌تر برای فعال داخلی فراهم باشد.
رضا احمدی، دیگر فعال این حوزه نیز در رابطه با ورود تجهیزات پزشکی قاچاق به کشور به ایمنا می‌گوید: با وجود آنکه هیچ آمار رسمی از واردات تجهیزات پزشکی به طور غیر قانونی وجود ندارد اما بر اساس شنیده‌ها، اخبار و مشاهدات شخصی کم و بیش از این نوع تجهیزات یافت می‌شود که قطعاً استفاده از آن‌ها در بیشتر مواقع، نوعی بازی با سلامت و حتی جان افراد است.
به گفته وی، قاچاق تجهیزات پزشکی از زمانی شدت گرفت که تحریم‌ها و در پی آن گرانی ارز به وجود آمد؛ زیرا تحریم مانع ارتباطات با کشورهای دیگر و واردات قانونی می‌شود، به علاوه اگر هم امکان چنین اقدامی باشد با وجود افزایش نرخ ارز، صرفه‌ای در واردات هر محصولی نیست.
این فعال تصریح می‌کند: بر این اساس افرادی با روش قاچاق، شروع به ورود غیرقانونی تجهیزات و حتی داروهایی کردند که مصرف آن‌ها گاه بسیار خطرناک است و هرچه گذشت بیشتر هم شد. البته طبق اظهارات مسئولان، استفاده از کالای پزشکی قاچاق در مراکز و بیمارستان‌های دولتی امکان‌پذیر نیست؛ چون این مراکز زیر ذره‌بین دولت قرار دارند. پرسش آن است که آیا همه درمان‌ها از طریق بیمارستان دولتی انجام می‌گیرد و افراد مجبور به خریدهای متفرقه کالا و داروهای پزشکی نیستند؟ پس تکلیف چیست؟
ورود ایران به بازارهای جهانی
مسئله دیگر در رابطه با تجهیزات پزشکی ایران، جایگاه آن‌ها در بازارهای جهانی است. در بخش صادرات، ایران کمتر از ۱۰ سال است که موفق به ورود به بازارهای جهانی شده است؛ اما مشکلی که از نقطه نظر کارشناسان و فعالان وجود دارد آن است که در بازارهای جهانی کمتر کشوری زیر بار خرید محصول ساخت ایران البته در زمینه تجهیزات پزشکی می‌رود. حتی برخی کالاهای ما به اسم کشور دیگری فروخته می‌شود. بنابراین ابتدا ضروری است کالای ایرانی، مورد توجه و حمایت داخلی‌ها قرار بگیرد تا زمانی که وارد بازار منطقه می‌شود، بدون نقص و مشکلات باشد.
پس از این مهم، شناخت بازار را باید مورد توجه قرار داد که شاید اولین فاکتور برای توسعه صادرات محسوب شود؛ به نحوی که بازارهای منطقه‌ای و محیطی خود را شناسایی، سپس رقیب‌سنجی کنیم و کشورهایی را که در صادرات تجهیزات پزشکی با ایران رقیب هستند، بشناسیم که این موضوع نیز فاکتوری مهم برای توسعه صادرات است.
نکته مهم دیگر در توسعه صادرات، حمایت‌های دولتی است، چون در شرایط کنونی تولیدکننده نیازمند تسهیلاتی از سوی دولت است تا علاوه بر تأمین نیاز داخلی به مرز صادرات هم دست یابد. در واقع هدف از تولید، تنها خودکفایی داخلی نیست، بلکه یکی از اهداف اصلی تولید، توسعه فرامرزی و صادرات است که با وجود توان و ظرفیت‌های داخلی، می‌توان در کل منطقه خاورمیانه محصولات پزشکی کشور را عرضه کرد. به جرئت می‌توان گفت صنعت سلامت ما دارای قدرت و پتانسیل قدرتمندی است که اگر بدان توجه شود، فراهم کننده زمینه‌های صادراتی بالایی خواهد بود.
کلام پایانی آنکه با فراهم‌سازی شرایط مناسب برای تولیدات با کیفیت، ساماندهی واردات، اجرای صحیح قوانین گمرکی اصلی‌ترین نیاز شرکت‌های تولیدی به ویژه شرکت‌های تولیدی نوپا در حوزه تجهیزات پزشکی پاسخ داده می‌شود و در آن شرایط است که می‌توان انتظار داشت ایران به یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین کشورهای صادرکننده تجهیزات پزشکی در دنیا تبدیل شود.
نظر شما