به گزارش خبرنگار ایمنا، میلیونها نفر در سراسر دنیا در حال حاضر علیه بیماری کرونا واکسینه شدهاند، و با این کار همه ما کمکم به زندگی عادی و انجام فعالیتهایی که از انجام آنها با افرادی که دوستشان داریم لذت میبریم، نزدیکتر میشویم، بسیاری از افراد هنوز منتظر واکسن هستند و واکسیناسیون برایشان دیرتر اتفاق خواهد افتاد، ولی همچنان سوالات زیادی درباره روند و نحوه واکسیناسیون و آنچه که در انتظارشان است، دارند.
بهترین روش برای مبارزه با همهگیری کووید -۱۹ واکسیناسیون است، واکسنهای کووید -۱۹ با ایجاد پاسخ ایمنی در برابر ویروس کرونا به طور قابل توجهی باعث کاهش ریسک پیشرفت بیماری کرونا و عواقب جدی ناشی از این بیماری میشوند.
گزارشهای وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی حاکی از آن است که برنامه واکسیناسیون کرونا در کشور حداقل به مدت یکسال ادامه خواهد داشت، این برنامه با اولویت گروههای درمانی آغاز شده است و به مرور زمان به بخش بزرگی از جمعیت کشور تسری خواهد یافت.
بررسیها نشان میدهد، برای دستیابی به اهداف نهایی و مهار کرونا، باید حداقل ۷۰ درصد جامعه واکسینه شوند که این موضوع به معنای تحت پوشش قرار گرفتن ۶۰ میلیون ایرانی است و اگر مبنا دریافت حداقل دو نوبت واکسن به ازای هر فرد باشد نیازمند ۱۲۰ میلیون دوز واکسن خواهیم بود.
واکسیناسیون باعث کاهش تعداد ناقلین بدون علامت میشود و مهمترین ابزار برای کنترل همه گیری کووید -۱۹ به شمار میرود، عواقب ابتلای افراد به بیماری کووید -۱۹ قابل پیش بینی نیست و تأخیر در واکسیناسیون احتمال ابتلای هر فرد به بیماری شدید را در همهگیری کووید -۱۹ افزایش میدهد.
ملاحظات پیش از واکسیناسیون
- در صورتی که فردی به دارو حساسیت دارد لازم است با پزشک مشورت کرده و توضیحات ضروری را دریافت کند. در چنین شرایطی باید فاکتور شمارش کامل خون یا هموگرام با عنوان اختصاریِ CBC (به مفهوم اطلاعات کلی درخواستی پزشک درباره سلولهای خون بیمار)، پروتئین واکنش پذیر سی (CRP) یا ایمونوگلوبولین-ای (IgE) تحت نظر پزشک بررسی شود.
- پیش از واکسیناسیون فرد باید غذای کافی و داروی تجویزی را مصرف کند. تا حد امکان آرامش داشته باشد و لازم به ذکر است که مراجعه به مشاور برای افرادی که مضطرب هستند، کمک کننده است.
- افراد مبتلا به دیابت یا فشار خون بالا باید شرایط جسمی خود را با مشورت پزشک تحت کنترل داشته باشند. بیماران مبتلا به سرطان، به ویژه بیمارانی که تحت شیمی درمانی قرار دارند نیز باید طبق توصیههای پزشک و تحت نظر متخصص عمل کنند.
- همچنین به افرادی که به عنوان بخشی از روند درمان کووید -۱۹ پلاسما یا آنتی بادی مونوکلونال دریافت کردهاند یا افرادی که در یک ماه و نیم گذشته آلوده شدهاند، توصیه میشود که در حال حاضر واکسن تزریق نکنند.
آیا نیاز به استراحت بیشتری داریم؟
توصیه میشود که شب قبل از واکسیناسیون خواب خوب و راحتی داشته باشید و به طور کلی بهداشت خواب را رعایت کنید. خواب مناسب و آرام یکی از رازهای سلامت و طول عمر انسان همراه با زندگی با نشاط است. خواب کافی همراه با آرامش، نقش مهمی در آماده سازی سیستم ایمنی بدن و تقویت آن ایفا میکند. خواب خوب، آرام و پیوسته به دفع مواد زائد از بدن کمک میکند.
از کار کردن با هرگونه دستگاه الکترونیکی همچون گوشی همراه و کامپیوتر و تماشای طولانی مدت تلویزیون از حداقل یک ساعت قبل از خواب تا حد امکان پرهیز کنید. این کار باعث میشود بتوانید خواب راحت و عمیقی را تجربه کنید و بدن شما بتواند در آرامش کامل تا صبح استراحت کند.
ملاحظات پس از واکسیناسیون
- ضرورت دارد فرد واکسینه شده پس از تزریق در مرکز درمانی تحت کنترل باشد تا از هر گونه واکنش شدید آلرژیک مصون بماند و پس از آنکه تشخیص داده شد که بدن به واکسن حساسیت نشان نداده، فرد میتواند محل را ترک کند.
- عوارض جانبی مانند احساس درد در محل تزریق و تب شایع است و جای نگرانی نیست، برخی عوارض جانبی دیگر مانند لرز و خستگی نیز ممکن است مشاهده شود اما طی چند روز برطرف میشود.
بهترین واکسن ساخته شده برای پیشگیری از بیماری کووید- ۱۹
بهترین واکسن برای پیشگیری از بیماری کووید -۱۹ در دسترس ترین واکسن است. میزان اثربخشی واکسنها در پیشگیری از ابتلاء به بیماری کووید -۱۹ در مطالعات انجام شده ممکن است تا حدی متفاوت باشد. این تفاوتها نباید در تصمیم گیری جامعه برای زمان تزریق واکسن تأثیرگذار باشد. نکته مهم این است که افراد واکسینه شده در صورت ابتلاء به بیماری کووید -۱۹ دچار مرگ و میر و عوارض جدی ناشی از بیماری نخواهند شد. با تزریق همه واکسنها ممکن است عوارض جدی به صورت نادر بروز کند، اما عواقب ابتلاء به بیماری کووید -۱۹ از عوارض احتمالی و نادر واکسنها بسیار بیشتر است و واکسیناسیون یک امر ضروری برای حفظ سلامت هر فرد و جامعه است.
اما، درباره زمان اثربخشی واکسن و زمان ماندگاری آن باید گفت ایمنی زایی واکسن دو تا سه هفته بعد از تزریق نوبت اول آغاز میشود و دو هفته بعد از تزریق نوبت دوم کامل میشود. بنابراین ریسک ابتلاء به بیماری کووید -۱۹ در روزهای ابتدایی بعد از تزریق واکسن وجود دارد و نباید نادیده گرفته شود. ماندگاری ایمنی در برابر ویروس کرونا بعد از تزریق واکسنهای کووید -۱۹ مشخص نیست، اما انتظار میرود دو هفته بعد از کامل شدن واکسیناسیون، فرد واکسینه شده حداقل شش ماه در برابر ویروس کرونا ایمنی داشته باشد.
میزان اثربخشی واکسنهای کووید- ۱۹
_ همه واکسنهای کووید -۱۹ به طور قابل توجهی ریسک تشدید بیماری و مرگ و میر ناشی از بیماری کووید -۱۹ را در صورت ابتلاء کاهش میدهند. این واکسنها ریسک ابتلاء (به صورت ناقل با علائم خفیف و یا بدون علامت) به بیماری کووید -۱۹ را نیز کاهش میدهند، با این وجود اطلاعات در مورد میزان اثربخشی واکسنهای کووید -۱۹ در برابر سوشهای نوپدید ویروس کرونا محدود است.
محدودیت سنی واکسنهای کووید- ۱۹ موجود در بازار دارویی ایران
همه واکسنها در کشور ما در سنین بالای ۱۸ سال میتواند تزریق شود، در برخی از کشورها با توجه به اینکه عوارض بسیار نادر واکسن آسترازنکا در خانمهای جوان (سنین کمتر از ۵۰ تا ۵۵ سال) رخ داده است، تزریق این واکسن به صورت داوطلبانه در این سنین انجام میشود. لازم به ذکر است که واکسن آسترازنکا در دنیا بیشتر در سنین کمتر از ۵۵ سال و در خانمها تزریق شده است، بنایراین یکی از دلایل مشاهده عوارض در این سنین را میتوان واکسیناسیون بیشتر در این جمعیت دانست.
در سنین کمتر از ۵۵ سال منع مصرف برای دریافت واکسن آسترازنکا وجود ندارد و سازمان جهانی بهداشت مزایای تزریق این واکسن را در برابر خطر بروز عوارض بسیار نادر آن در سنین بالای ۱۸ سال بیشتر میداند. در صورت در دسترس بودن بهتر است در سنین کمتر از ۵۵ سال از واکسنهایی به جز واکسن آسترازنکا جهت پیشگیری از بیماری کووید -۱۹ استفاده شود.
موارد منع مصرف واکسن کووید- ۱۹
_ به طور کلی تزریق واکسنها در زمان بیماریهای حاد توصیه نمیشود، بنابراین تزریق واکسن در صورت بروز علائم حاد بیماری (تب، لرز، تهوع، بدن درد، درد شکم، اسهال، سوزش ادرار، دردپهلو) تا زمان بهبود علائم باید به تعویق بیفتد. در مورد بیماریهای مزمن خودایمنی تزریق واکسن در فاز حاد بیماری توصیه نمیشود، زمانی که بیماری در حالت کنترل شده باشد و با نظر پزشک معالج میتوان واکسن را تزریق کرد.
فرد واکسینه نیاز به قرنطینه ندارد
همه واکسنهای کووید -۱۹ غیر زنده یا غیر فعال هستند و به هیچ وجه باعث ابتلاء به بیماری کووید -۱۹ و یا مثبت شدن تست PCR نمیشود، فرد واکسینه شده نیاز به قرنطینه ندارد، تزریق واکسن باعث مثبت شدن تست سرولوژی (آنتی بادی علیه ویروس کرونا) میشود.
امکان ابتلاء به بیماری کووید- ۱۹ بعد از تزریق واکسن
ایمنی زایی واکسنهای کووید -۱۹ حدود دو هفته بعد از تزریق نوبت دوم کامل میشود. بنابراین در روزهای اولیه بعد از تزریق واکسن در صورت مواجهه با فرد آلوده احتمال ابتلاء وجود دارد، حتی بعد از اینکه ایمنی زایی واکسن به حداکثر برسد احتمال ابتلاء وجود دارد. با تزریق واکسن ریسک شدید شدن بیماری کووید -۱۹ در افراد واکسینه شده کاهش مییابد. با این وجود اثر بخشی واکسنها ۱۰۰ درصد نیست و در صورت مواجهه پرخطر با افراد مبتلا، فرد واکسینه شده میتواند به صورت ناقل بدون علامت یا با علائم خفیف، بیماری را به اطرافیان خود انتقال دهد. بنابراین افراد واکسینه نیز باید فاصله گذاری اجتماعی و ماسک زدن را در اجتماع رعایت کنند.
عوارض تزریق واکسن کووید- ۱۹
- عوارض شایع در محل تزریق واکسن شامل قرمزی، خارش، حساسیت، درد، سفتی، تورم و احساس گرما است، درد مفاصل، بدن درد، ضعف، خستگی، لرز، کاهش اشتها، تهوع، سردرد، تب، لرز و کسالت نیز ممکن است بعد از تزریق رخ دهد. این عوارض ممکن است در بعضی مواقع تا هفت روز ابتدایی بعد از تزریق واکسن وجود داشته باشد. در صورتی که عوارض طی هفت روز اول بهبود پیدا نکند و یا تشدید شود با مراجعه به پزشک بهتر است بررسیهای لازم انجام شود.
- در موارد نادر تزریق واکسن کووید -۱۹ باعث بروز واکنش حساسیتی شدید و سریع میشود (مجموعهای از علائم افت فشار، کهیر، خارش، گرفتگی صدا، تورم لبها و زبان، سرگیجه، اسهال). در برخی از موارد ممکن است واکنشهای ازدیاد حساسیت به صورت ۲ مرحلهای و طی یک تا ۷۲ ساعت مجدداً بروز نماید.
- در موارد بسیار نادر تا چند هفته بعد از تزریق هر واکسنی ممکن است فلج اعصاب صورت رخ دهد. معمولاً این عارضه برگشت پذیر است، در صورت وقوع بیمار باید به پزشک مراجعه کند.
- در موارد بسیار نادر (۴ در هر ۱۰۰۰۰۰۰ نفر) تزریق واکسن آسترازنکا باعث بروز افت پلاکت و لخته خون در شریانها و وریدها شده است. با توجه به اینکه عارضه بسیار نادر است تزریق واکسن در افراد بالای ۱۸ سال توصیه میشود.
- بیماران دچار هموفیلی، بیمار دچار افت پلاکت و بیمارانی که تحت درمان با داروهای ضد لخته خون (وارفارین، دابیگاتران، ریواروکسابان، اپیکسابان، انوکساپارین، دالتپارین و هپارین) ممکن است بعد از تزریق واکسن دچار خون ریزیهای زیر پوستی شوند. در این بیماران نیز همانند سایر افراد بالای ۱۸ سال تزریق واکسن کووید -۱۹ توصیه میشود. تزریق واکسن در این افراد با مشورت پزشک معالج بهتر است انجام شود.
- در موارد نادر ممکن است تزریق واکسن باعث بروز تشنج شود. بیمارانی که در ریسک تشنج هستند بهتر است بعد از تزریق واکسن از نظر علائم عصبی پایش شوند و در صورت بروز علائم عصبی به مرکز درمانی مراجعه شود.
لزوم پایش برخی علائم بعد از تزریق واکسن کووید- ۱۹
- در صورتی که فرد واکسینه شده تا ۲۸ روز بعد از تزریق واکسن دچار تنگی نفس، درد قفسه سینه، درد در ناحیه شکم، سردی اندامهای انتهایی، تاری دید، دوبینی، تشنج، اختلال تکلم، بی حسی اندامها، پلژی، سردرد بسیار شدید و مداوم، تورم و درد و تغییر رنگ اندامهای انتهایی و یا قرمزی به صورت نقاط خون ریزی دهنده زیر پوست شده باشد، مراجعه به مراکز درمانی توصیه میشود.
- در صورت بروز علائم ازدیاد حساسیت شدید و سریع بعد از تزریق واکسن (مجموعهای از علائم افت فشار، کهیر، خارش، گرفتگی صدا، تورم لبها و زبان، سرگیجه و اسهال) پاهای بیمار باید بالا نگه داشته شود و بیمار سریعاً به یک مرکز درمانی مجهز به امکانات احیا ارجاع داده شود. در برخی از موارد ممکن است واکنشهای ازدیاد حساسیت به صورت دو مرحلهای و طی یک تا ۷۲ ساعت مجدداً بروز نماید. بنابراین بیمار طی ۷۲ ساعت بعد از وقوع عارضه باید از نظر هوشیاری، فشار خون، علائم پوستی و علائم تنفسی پایش شود.
- در صورت بروز تب بیش از ۴۰ درجه سانتی گراد بعد از تزریق واکسن مراجعه به مرکز درمانی توصیه میشود.
- بیماران دچار هموفیلی، بیمار دچار افت پلاکت و بیمارانی که تحت درمان با داروهای ضد لخته خون (وارفارین، دابیگاتران، ریواروکسابان، اپیکسابان، انوکساپارین، دالتپارین و هپارین) با مشورت پزشک معالج میتوانند واکسن کووید -۱۹ را به صورت عضلانی دریافت کنند. محل تزریق واکسن را از نظر بروز خون ریزیهای زیر پوستی پایش شود. در صورت بروز خون ریزیهای زیر پوستی به پزشک مراجعه شود. درد و تورم ممکن است یک تا دو روز ابتدایی بعد از تزریق واکسن وجود داشته باشد اما در صورتی که این علائم تشدید شود و یا قرمزی پیش رونده در محل تزریق مشاهده شود بیمار باید به پزشک مراجعه کند.
- در صورت بروز علائم عصبی بعد از تزریق واکسن (کاهش سطح هوشیاری و یا پرشهای عضلانی) مراجعه به مرکز درمانی توصیه میشود.
منع مصرف دارو قبل از تزریق واکسن
- برای پیشگیری از عوارض قبل از تزریق واکسن کووید -۱۹ بهتر است از استامینوفن، سایر داروهای مسکن و آنتی هستامینها (هیدروکسی زین، سیتریزین، لوراتادین، دیفن هیدرامین و) استفاده نشود. اگر بیمار از قبل داروهای فوق را استفاده میکرده است، نیازی به قطع دارو وجود ندارد. در صورت بروز علائم تب و لرز و بدن درد بعد از تزریق واکسن میتوان از استامینوفن و یا داروهای مسکن (تحت نظر پزشک) استفاده کرد، در صورت بروز واکنشهای پوستی بعد از تزریق واکسن بهتر است با پزشک مشورت شود.
عملکردهایی برای کاهش ریسک عوارض نادر واکسن کووید- ۱۹
- برای پیشگیری از عوارض نادر واکسن استفاده از هیچ دارویی (آسپرین، داروهای ضد لخته خون) توصیه نمیشود.
- بهتر است فرد دریافت کننده واکسن برای حفظ حجم داخل عروقی روز تزریق واکسن مایعات به میزان کافی مصرف کرده باشد. در صورت بروز علائم ازدیاد حساسیت شدید (مجموعهای از علائم افت فشار، کهیر، خارش، گرفتگی صدا، تورم لبها و زبان، سرگیجه و اسهال طی ۴ ساعت اولیه پس از تزریق) پاهای بیمار باید بالا نگه داشته شود و بیمار سریعاً به یک مرکز درمانی مجهز به امکانات احیا ارجاع داده شود.
- بیماران دچار هموفیلی، بیمار دچار افت پلاکت و بیمارانی که تحت درمان با داروهای ضد لخته خون (وارفارین، دابیگاتران، ریواروکسابان، اپیکسابان، انوکساپارین، دالتپارین و هپارین) جهت کاهش خطر خون ریزی های زیر پوستی باید در محل تزریق واکسن حداقل ۲ تا ۵ دقیقه کمپرس قرار دهند.
تداخل واکسنهای کووید- ۱۹ با داروها
- توصیه میشود برای حفظ اثربخشی واکسنها، حداقل فاصله زمانی ۱۴ روز بین تزریق واکسن کووید -۱۹ و سایر واکسنها رعایت شود.
- اغلب داروها هیچ تداخلی با واکسنهای کووید -۱۹ ندارد. بیمارانی که دچار بیماریهای مزمن هستند بیماران دچار مشکلات قلبی، کلیوی، کبدی، روماتولوژیک، دیابت، بدخیمی به هیچ عنوان نباید بدون مشورت پزشک خود داروهای مصرفی را تغییر دهند و یا قطع کنند. در برخی موارد خاص و به ندرت، با مشورت و صلاحدید پزشک معالج ممکن است نیاز باشد فاصله زمانی بین تزریق واکسن و برخی داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی وجود داشته باشد. بیمارانی که تحت پیوند اعضا و یا شیمی درمانی قرار گرفتهاند در مورد زمان تزریق واکسن بهتر است با پزشک معالج خود مشورت کنند.
منع تزریق واکسنهای کووید- ۱۹ در دوران بارداری و شیردهی
- تزریق واکسنهای اسپوتنیک، سینوفارم و کووکسین بهارات در دوران بارداری و شیردهی به دلیل محدود بودن اطلاعات توصیه نمیشود. خانمهای باردار و شیرده در مورد تزریق واکسن آسترازنکا باید با پزشک خود مشورت کنند.
- - در صورتی که فرد واکسینه شده قصد بارداری داشته باشد نیازی به تأخیر در اقدام به بارداری وجود ندارد. همه واکسنهای کووید -۱۹ غیر زنده و غیر فعال هستند و به نظر نمیرسد مشکلی برای جنین ایجاد کند.
- در صورتی که خانمها بعد از تزریق واکسن متوجه بارداری شوند جای نگرانی وجود ندارد.
چه مواد غذایی بیشتر بخوریم؟
برخی از پزشکان تاکید دارند برای دریافت واکسن کرونا و مقابله با عوارض احتمالی آن با تغذیه مناسب باید بدن آمادگی لازم را داشته باشد، اگر چه برای دریافت واکسن به رژیم غذایی ویژهای نیاز نیست ولی اگر از پیش کمبودهای تغذیهای وجود داشته باشد ممکن است نتیجه مطلوب را از دریافت واکسن نداشته باشید.
زمان واکسیناسیون نباید ناشتا باشید، ممکن است زمان تزریق واکسن دچار سرگیجه یا افت فشار شده و غش کنید؛ برای جلوگیری از بروز این مشکلات در هنگام واکسن زدن، قبل و بعد از واکسیناسیون مقدار زیادی آب و مایعات بنوشید، تأمین آب بدن به میزان کافی قبل و بعد از تزریق واکسن کووید ۱۹ بسیار مهم است. مصرف مایعات کافی نه تنها سبب عملکرد بهتر بدن در شرایط واکسیناسیون میشود، بلکه از افت فشار خون در افرادی که معمولاً ترس از آمپول و یا واکسن دارند نیز جلوگیری میکند.
متخصصان تغذیه توصیه میکنند در صورت ضعف و بی حالی پس از واکسیناسیون، منابع غذایی حاوی B۱، B۶ و B۱۲ شامل غلات کامل، گوشت، تخم مرغ و شیر و لبنیات و شربت عسل با کنترل قند خون در افراد دیابتیک و بیماران سرپایی، به کنترل ضعف و بی حالی کمک میکنند؛ افزودن دارچین و زنجبیل و سیاهدانه به غذاها در این موارد توصیه میشود.
مواد مغذی تقویت کننده سیستم ایمنی: خوردن غذای بسیار مغذی حاوی انواع ویتامینها و مواد معدنی به ویژه زینک و ویتامین C به سیستم ایمنی بدن کمک میکند. البته این به آن معنی نیست که مصرف مکملها سبب عملکرد بهتر واکسن میشود، منابع غذایی ریز مغذیها عبارتند از انواع میوه و سبزی تازه فصل و لبنیات.
آب و مایعات فراوان: تأمین آب بدن به میزان کافی قبل و بعد از تزریق واکسن کووید بسیار مهم است. مصرف مایعات کافی نه تنها سبب عملکرد بهتر بدن در شرایط جدید واکسیناسیون میشود، بلکه، سبب میشود از افت فشار افرادی که معمولاً ترس از آمپول و یا واکسن دارند نیز جلوگیری کند. افرادی که به بیماریهای قلبی عروقی، فشار خون بالا یا بیماریهای ریوی مبتلا هستند، در خصوص میزان مصرف مایعات باید با پزشک خود مشورت کنند. مواد غذایی آبدار مانند میوهها، سبزیجات، انواع سوپ و آبگوشت علاوه بر کمک به تأمین آب بدن، سیستم ایمنی بدن را نیز تقویت میکند. همچنین در صورت ایجاد تب بعد از واکسیناسیون، توصیه میشود مایعات به میزان فراوان نوشیده شود.
از چه موادغذایی پرهیز کنیم؟
از مصرف غذاهای فرآوری شده نه فقط هنگام تزریق واکسن، بلکه در تمام طول سال پرهیز کنید، از روغنهای گیاهی مانند روغن ذرت، روغن سویا و سایر مواد غذایی فرآوری شده (مانند فست فود، غذاهای سرخ شده و غذاهای کنسروی) که معمولاً در بدن ایجاد التهاب میکنند، اجتناب کنید.
نظر شما