به گزارش خبرنگار ایمنا، همه‌گیری بیماری کرونا، قرنطینه و اجرای محدودیت‌ها، اثرات مختلفی بر جنبه‌های روانی و اجتماعی افراد جامعه گذاشته است، با شیوع کرونا و خانه‌نشینی بسیاری از اعضای خانواده‌ها پیامدهای اقتصادی و مشکلات دیگری در زندگی خانوادگی رخ نمود، پیشگیری از تبعات بیماری روحی و روانی ناشی از شیوع این ویروس دغدغه همه مردم است و باید با مشارکت دستگاه‌های متولی این آسیب‌ها کاهش یابد.
از سوی دیگر باید دقت کرد رسیدگی به موضوع ویروس خطرناک کرونا، ما را از توجه به ویروس بزرگ‌تر و خطرناک‌تر و در عین حال غیرقابل رؤیت آسیب‌های اجتماعی مانند فقر، بیکاری، اختلافات خانوادگی، خشونت خانگی، اضطراب، افسردگی غافل کند.
شیوع بیماری کرونا در جامعه و تأثیر بر ابعاد مختلف اجتماعی و اقتصادی آن مسئله‌ای است که مدیریت چند بُعدی و یکپارچه را در مواجهه با آن طلب می‌کند. در گزارش‌های وزارت بهداشت اعلام شده است که اسفندماه موج بعدی کرونا کشور را تهدید می‌کند و تنها راه برون رفت از این وضعیت مدیریت یکپارچه و مسئولیت پذیری جامعه است.
نقش مسئولیت‌پذیری مردم در مهار بحران کرونا را نباید نادیده گرفت، شهروند مسئولیت‌پذیر احساس مسئولیت و همکاری در اموری دارد که انجام آنها به نفع آحاد جامعه است و سعی دارد از انجام کارهایی که به زیان مردم می‌شود پرهیز کند. در حقیقت دولت‌هایی در مهار کرونا توفیق یافته‌اند که مردم با چنین احساسی با آنها همراهی می‌کنند.
نظریه‌های متفاوت برای آحاد جامعه قابل قبول نیست
مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاری ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، در خصوص اینکه در گذشته برای اطلاع‌رسانی به مردم تنها صداوسیما و مطبوعات وجود داشت، اظهار می‌کند: مردم برای گرفتن اخبار روزمره یا مطبوعات را می‌خواندند و یا رادیو و تلویزیون گوش می‌دادند، در حال حاضر فضای مجازی نیز اضافه شده و افراد مختلف در این فضا صحبت می‌کنند و افراد بسیاری این نظریه‌ها را می‌بینند و می‌شنوند، اما شنیدن دلیل بر قبول کردن همه آنها نیست و بر مبنای عقل و شعور شخصی خود موضوع‌های متفاوت را بررسی کرده و نظریه منطقی‌تر را می‌پذیرند.
وی اضافه می‌کند: در شرایط کنونی در حوزه بهداشت و درمان مسئولان مختلفی در خصوص واکسن‌های وارداتی اظهارنظر می‌کنند، عده‌ای اعتقاد بر امتحان کردن واکسن دارند در حالی که برخی عقیده دارند این واکسن‌ها هنوز در کشورهای اروپایی استفاده نشدند. مردم جامعه همه نظرات را مطالعه می‌کنند چه بسا عده‌ای صبر می‌کنند تا این واکسن‌ها زده شود چهار یا پنج ماه بعد اثرات و ابعاد مثبت و منفی این واکسن را روی انسان‌ها ببینند سپس از واکسن استفاده کنند، نباید این اتفاق‌ها را در اجتماع نادیده بگیریم.
رئیس انجمن علمی مددکاری ایران، تصریح می‌کند: در حال حاضر برای تزریق واکسن وارداتی هر کس اعلام آمادگی کند این واکسن به او تزریق می‌شود، با وجود ارائه نظریه‌های متفاوت مسئولان در فضای مجازی بسیاری از افراد جامعه به دلیل ترس از اثرات نامعلوم این واکسن برای تزریق آن استقبال نمی‌کنند و منتظر ارائه نظریه‌ای قاطع و با ارائه همه مستندات از سوی وزارت بهداشت، نظام پزشکی و کمیته ستاد ملی کرونا هستند در واقع نظریه‌های متفاوت مسئولان برای برخی افراد جامعه قابل قبول نیست.
اقلیما تاکید می‌کند: فضای مجازی یک ارتباط جمعی عمومی است مردم اطلاعات کلی را از این فضا می‌گیرند، معمولاً صحبت افراد مورد اعتماد را می‌پذیرند. هر فردی هم صحبت و نظریه کسی را می‌پذیرد که به او اعتماد داشته باشد. مردم صحبت‌های کسی را که مورد اعتمادشان نیست قبول نمی‌کنند، در همه گیری ویروس کرونا برخی موضوعات برای بی اعتمادی مردم پیش آمد که با توجه به این موارد می‌توان گفت اعتماد عمومی در جامعه بیش از حد کاهش یافته است.
وی اظهار می‌کند: وجود حواشی‌ها، حرف‌های کذب و شایعات در بحران کرونا باعث وارد شدن آسیب بسیاری به اعتماد عمومی مردم جامعه شد و این عدم اعتماد و اطمینان پایه آسیب‌های اجتماعی در کشور است. مطابق تحقیق انجام شده در پژوهش‌های مجلس مشخص شد بالای ۸۰ درصد از افراد جامعه در اپیدمی کرونا بی‌اعتماد شدند.
لزوم بالا بردن اعتماد و کنشگری افراد جامعه
رئیس انجمن علمی مددکاری ایران، اضافه می‌کند: در شرایط کنونی جامعه با توزیع واکسن مواجه هستیم برای بالا بردن اعتماد و کنشگری افراد جامعه باید مردم با همدیگر مشورت کنند و هنگامی که اخبار کرونایی می‌بینند و می‌شنوند برای انتخاب آنها گزینش کنند، اگر کسی در کشور با دلسوزی مسئولیت کاری را بر عهده می‌گیرد، باید توضیحات کامل، ابعاد مثبت و منفی این موضوع را به مردم ارائه دهد، به طور یقین با بازگو کردن حقایق مردم با فهم بالای خود نسبت به این موضوع واکنش نشان می‌دهند.
اقلیما تاکید می‌کند: اگر حقایق به درستی گفته نشود تدبیرها و نظریه‌های متفاوت افراد مختلف موجب سردرگمی بیشتر مردم جامعه در شرایط بحران کنونی، فقر، بیکاری و مشکلات اقتصادی می‌شود و موضوع کرونا هم ذهن آحاد جامعه را درگیر کرده و فلج می‌کند، در نتیجه در دسترس‌ترین ابزار گوشی موبایل و شبکه‌های اجتماعی است و معمولاً خانواده برای دریافت اخبار به آن روی آورده و تأثیر می‌پذیرند.
وی می‌افزاید: در حال حاضر اگر فردی بخواهد عمل جراحی انجام دهد به پزشکان متعددی مراجعه می‌کند، تا برای او مبرهن شود عمل جراحی لازم است یا نیازی به این کار نیست. اگر یک انسان علمی حرف صحیح با اطلاعات کامل را به مردم بدهد بقیه افراد نمی‌توانند حرف‌های متفاوت‌تری بزنند و مردم شنونده حرف‌های متفاوت نیستند و آن را نمی‌پذیرند.
رئیس انجمن علمی مددکاری ایران، تصریح می‌کند: حرف‌های کذب در جامعه بی‌اعتمادی مردم به مسئولان را به دنبال دارد و ناخواسته به سمت خبرهای خارج از کشور جذب می‌شوند که بسیاری از این خبرها هم مفید نبوده و هم کذب هستند. در گام اول باید داروهای مفید به مردم ارائه شود و در گام دوم توضیح لازم در مورد این داروها، آزمایش نهایی و ابعاد مثبت و منفی و عوارض آن بر روی انسان‌ها را برای مردم شفاف سازی کنند تا باعث آرامش جامعه و عدم جذب آنها به حواشی فضای مجازی شود.
اقلیما اظهار می‌کند: صحبت‌های متفاوت زدن در مورد واکسن باعث ایجاد تضاد و کاهش اعتماد عمومی در بین شهروندان می‌شود، مسئولان باید تمام ابعاد موضوع را برای مردم تبیین کنند چرا که شهروندان در مسائل پزشکی تخصص لازم ندارند. افراد جامعه حق فکر کردن و انتخاب را دارند و با شفاف سازی و گفتن ابعاد مثبت و منفی واکسن، اطمینان و اعتماد مردم به دولت افزایش می‌یابد و از سردرگمی و آوارگی رها شده و گزینش نهایی را انجام می‌دهند.
در بحران کرونا درگیر حواشی نشویم
احسان کاظمی، روانشناس اجتماعی و مدرس مسائل شهروندی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه جوامع انسانی به شیوه‌های مختلفی تحول پیدا می‌کنند، اظهار می‌کند: مواجه شدن با بحران و شیوه برخورد با آن تعیین می‌کند جامعه به سمت تاب آوری و قدرتمند شدن پیش می‌رود یا در شرایط بحرانی در زیرساخت‌های مختلف شکننده و آسیب پذیر می‌شود. در حال حاضر همه دنیا با ویروس کرونا درگیر هستند، آمارها همچنین راه‌های پیشگیری و واکسیناسیون تا حدودی مشخص است.
وی می‌افزاید: اما به نظر می‌رسد حواشی ساخته و پرداخته شده در فضای مجازی، در تعاملات و گفت وگوهای بین مردم و در برنامه سازی در رسانه‌ها به سمت و سویی پیش می‌رود که به معضلی از فضای کرونا و مرتبط با این ویروس تبدیل می‌شود. در مورد کرونا در بسیاری از مواقع می‌بینیم مردم جامعه به جای اصل ماجرا بیشتر درگیر حواشی هستند و به دلیل همین اتفاق نمی‌توانیم در برابر بحران‌ها به تقویت بنیه فردی، اجتماعی، علمی، فکری، رفتاری و عاطفی جامعه بپردازیم تا منبعی برای تجربه غنی‌تر در مواجهه با موقعیت‌های مشابه در آینده باشد.
این روانشناس اجتماعی، تصریح می‌کند: در ارتباط با کرونا کنشگری و بهزیستی اجتماعی یک جامعه مانند یک فرد باید از ابعاد مختلف مانند جسمی، روانی، عاطفی و معنوی سالم باشد، سلامت جسمانی به معنای نبود نشانه‌های بیماری است ولی در ابعاد دیگر مانند ابعاد روانشناختی و اجتماعی موضوع مهم‌تر و عمیق‌تر است. در بعد روانی زمانی فرد بهزیستی روانشناختی دارد که نشانه‌های اختلال و بیماری روانی را نداشته باشد و بتواند از امکانات موجود، پتانسیل و توانمندی‌ها به نحو احسن در جهت ارتقای کیفیت زندگی استفاده کند.
کاظمی تاکید می‌کند: وقتی با بحث کرونا روبرو می‌شویم همه اقشار جامعه را در بر می‌گیرد و باید ببینیم چه اندازه این مشکل بر روی بهزیستی روانشناختی، اجتماعی و بهزیستی فرهنگی و معنوی اشخاص جامعه اثر مثبت یا منفی می‌گذارد. بپذیریم یک بحران اثر مثبت یا منفی بر روی افراد اجتماع دارد و تا حدودی به سبک زندگی، تربیت اجتماعی و انتخاب‌های افراد در زندگی مربوط است.
این مدرس مسائل شهروندی، اضافه می‌کند: منظور از بهزیستی اجتماعی ابعادی است که می‌تواند افراد جامعه را در ارتباط با یکدیگر در موقعیت سلامت نگهدارد تا آنها زندگی اجتماعی سالم‌تر و در مسیر پیشرفت داشته باشند، فرد می‌تواند برای سنجش داشتن بهزیستی اجتماعی موقعیت و روابط خود با دیگران را در شهر و محله زندگی خود در همه مناسبت‌ها ارزیابی کند. وقتی در یک محله میزان اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی بالا است بهزیستی اجتماعی آن شهر یا محله تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
یکپارچگی اجتماعی از ابعاد بهزیستی اجتماعی
وی می‌افزاید: یکپارچگی اجتماعی یکی از ابعاد بهزیستی اجتماعی است، یعنی فرد در ارتباط با جامعه احساس مجزا بودن نکرده و جمله‌های «به من چه مربوط است» «این بحران مربوط به طبقه من و خانواده من نیست» را مرتب تکرار نکند، احساس تعلق خاطر بین خود و جامعه داشته باشد و سطح مطلوبی از ارتباط با خود، افراد و بافت جامعه را احساس کند. اگر این ویژگی‌های مشترک وجود داشته باشد و فرد به آن ویژگی‌ها احترام بگذارد، بهزیستی اجتماعی شخص مخدوش نشده و یکپارچگی اجتماعی ایجاد می‌شود.
این کارشناس مسائل اجتماعی، اظهار می‌کند: با درک یکپارچگی اجتماعی و احترام گذاشتن به این موضوع شخص پروتکل‌های بهداشتی فردی را رعایت کرده و به قوانین مرتبط با سلامتی دیگران احترام می‌گذارد. برخی از افراد از زدن ماسک خودداری می‌کنند و دلیل آنها این است یک بار به کرونا مبتلا شدند این گروه از افراد خودخواه‌ترین شهروندان هستند. برخی از افراد می‌گویند هیچ نشانه‌ای از بیماری ندارند یا مبتلا به آسم و تنگی نفس بوده و نمی‌توانند ماسک بزنند، در حالی که ممکن است ناقلان این ویروس باشند و در واقع آنها احساس تعلق به جامعه ندارند.
کاظمی تاکید می‌کند: باید بدانیم بسیاری از شهروندان به دیگران تذکر می‌دهند، در حالی که در یکپارچگی اجتماعی باید ابتدا خود را ببینیم اگر قرار است تذکر بدهیم و انتظار قوانین را از سوی دیگران داشته باشیم باید ارزیابی کنیم خودمان به عنوان یک پازل جامعه تا چه اندازه در موقعیت درست قرار گرفته و قوانین را رعایت می‌کنیم.
وی اضافه می‌کند: پذیرش اجتماعی دومین بعد بهزیستی اجتماعی است یعنی شخص ویژگی‌های افراد جامعه را مجزا از اختلافات نژادی، طبقات اجتماعی و تابعیتی به عنوان کلی می‌پذیرد، وقتی شهروندی سطح مطلوبی از بهزیستی اجتماعی داشته باشند ناخودآگاه دید مثبتی نسبت به همشهری‌های خود پیدا کرده و به خوب بودن انسان‌ها اعتماد دارند.
این روانشناس اجتماعی تاکید می‌کند: باورهای عامیانه برخی شهروندان ضد انسان، جامعه و بهزیستی اجتماعی است و آنها با گفتن این کلمات و جمله‌ها به خود و جامعه آسیب می‌زنند. باید شرایطی فراهم شود تا مردم با گوش دادن به اخبار درست و بدون دروغ آگاه و با اعتماد شوند.
کاظمی اظهار می‌کند: در بحث کرونا مردم تا ماه‌ها در برابر ماسک زدن مقاومت داشتند و با وجود هشدارها هنوز عده‌ای مسافرت می‌روند، باید منع رفت و آمد، جریمه و اعلام محدودیت شود تا شاهد این اتفاق در اجتماع نباشیم. این اتفاق نه تنها در جامعه ایران حتی در جوامع اروپایی با ادعای دموکراسی، خردمندی و نوین بودن وجود دارد و دلیل آن این است که افراد پذیرش اجتماعی ندارند و خود را تافته جدا بافته از اجتماع می‌دانند.
مشارکت اجتماعی سومین بعد بهزیستی اجتماعی
وی می‌افزاید: مشارکت اجتماعی سومین بعد بهزیستی اجتماعی است، وقتی افراد برای خود و جامعه ارزش قائل هستند از انجام مسئولیت شهروندی فرار نمی‌کنند، نقش و کنش داشتن نشانی از عضو جامعه بودن است و مشارکت اجتماعی به بهزیستی اجتماعی ختم می‌شود. نقش هر فرد در جامعه تنها از طرف نهادهای بالادستی تبیین و تعیین نمی‌شود، باید مواقعی شهروندان داوطلبانه فعالیت‌هایی را در اجتماع انجام دهند و ذات مشارکت اجتماعی اقدام داوطلبانه است. مشارکت اجتماعی اینکه اولویت واکسن را برای سالمندان قرار داده و منفعت طلب نباشیم است، بهزیستی اجتماعی نیاز به مشارکت اجتماعی دارد و لازم است در بحران کرونا اعلام کنیم آماده تشریک مساعی در پیشگیری از ویروس کرونا هستیم.
این کارشناس مسائل اجتماعی، تصریح می‌کند: شکوفایی اجتماعی از دیگر ابعاد بهزیستی اجتماعی است، ایمان داشتن به پتانسیل‌های جامعه در ایجاد تحول مؤثر است، بحران کرونا همه جهان را درگیر کرده است و اختصاص به کشورهای جهان سوم ندارد. بهزیستی اجتماعی یعنی اینکه افراد جامعه احساس کنند از طریق جامعه و نهادهای اجتماعی می‌تواند به سطح مطلوبی از زندگی برسند و جامعه خود را از دیگر جوامع پایین‌تر ندانند.
کاظمی می‌افزاید: در حال حاضر با وجود چند پارچگی اجتماعی نمی‌توان به بهزیستی اجتماعی رسید فرصت طلبی‌ها و انتقادهای بی‌مورد انسجام اجتماعی را در درون یک جامعه از بین می‌برد، وقتی بحرانی مانند کرونا در اجتماع اتفاق افتاده است به بهزیستی اجتماعی نیاز زیادی دارد. احساس همدلی با دیگران جزو ابعاد بهزیستی روانشناختی است و هر شهروند به عنوان عضوی از جامعه باید کنشگری اجتماعی داشته باشد، تحقیقات نشان می‌دهد جامعه‌ای که بهزیستی اجتماعی ندارد بهزیستی روانشناختی آن آسیب می‌بیند.
نظر شما