به گزارش خبرنگار ایمنا، امروزه همه شهرها در سراسر جهان با مولفههایی روبرو هستند که سیستم شهری و نظام مدیریت آنها به صورت جزئی یا کلی آنها را تحت تأثیر قرار داده است. بسیاری از این مسائل از درون شهر سرچشمه میگیرد، اما چنان قدرتمند است که همه نظام شهری را تحت تأثیر قرار داده است. در کنار این مولفهها و تغییرات سریع آنها، نحوه ساخت و توسعه شهر نیز تحت تأثیر قرار گرفته است؛ بنابراین نیاز است تا رویکردهای جدیدی در ساخت نظام شهری و در سطوح مختلف در نظر گرفته شود که یکی از این رویکردها، "شهرسازی هوشمند" است؛ این رویکرد در تلاش است تا کیفیت زندگی شهروندان در فضاهای شهری را به نسبت تغییرات ایجاد شده، ارتقا دهد. به منظور آگاهی بیشتر در زمینه ابعاد مختلف شهرسازی هوشمند با امیر شکیبا منش، دانشیار طراحی شهری و مدیر آزمایشگاه واقعیت مجازی و فناوریهای نوین دانشگاه هنر تهران گفتوگویی انجام دادیم که در ادامه میخوانید:
شهرسازی هوشمند به چه معناست؟
امروزه شهرها درگیر چالشهای بسیاری از جمله آلودگی صوتی و ترافیک و مسائل حمل و نقل و مشکلات ناشی از مصرف سوختهای فسیلی است. همه اینها موجب شده است که این سکونتگاههای بشری با مشکلات فزایندهای دست به گریبان باشد. در شرایطی که نظام شهری با این چالشها دست به گریبان است، مدیریت شهری در تلاش است تا راه حلهای نوآورانه و خلاقانهای را در ابعاد مختلف طراحی شهری، برنامه ریزی شهری و در سایر سطوح مدیریتی پیدا کند تا بسیاری از مشکلات را با این شیوه رفع کند. در حال حاضر در سطوح اجتماعی و اقتصادی فناوری اطلاعات و ارتباطات(ICT) به عنوان رویکردی جدید در حال توسعه است و زندگی شهری را دگرگون کرده است و سمت و سوی جدیدی را پیش روی مدیریت شهری قرار داده است. ما با این فناوری در ارتباط هستیم، ابعاد مثبت و منفی زیادی دارد و جای خودش را در زندگی و سیستم شهرنشینی باز کرده است. زمانی فناوری به استفاده از رادیو و تلویزیون محدود میشد اما در حال حاضر با انواع رسانههای دیجیتال و هوشمند در قالب موبایل، تبلت و رایانههای شخصی مواجه هستیم و همه اینها به واسطه وجود تکنولوژی و ابزارها یا محتواهای دیجیتال است. ما هر روز با انواع نرم افزارها و تکنولوژیهای جدید آشنا میشویم که بسیار جذاب است اما آنچه مشهود است این که فناوری اطلاعات و ارتباطات سهم عمدهای را در توسعه شهرها داشته، نوع زندگی را دستخوش تغییر کرده و پرداختن به مفهوم مهمی به نام شهرسازی از دریچه شهر هوشمند را ضروری کرده است. اینکه چطور طراحی شهری، برنامه ریزی شهری و مدیریت شهری از دریچه تکنولوژی میتواند به فضاهای شهری نگاه کند و چطور میتوان از آن در فرآیند ساخت و توسعه شهرها استفاده درست داشت. شهر هوشمند شهری است که مبتنی بر نیاز شهروندان بنا شود و از فناوریهای پیشرفته در جهت ارتقای رقابت، توسعه پایدار و کیفیت زندگی شهری بهره مند شود، به علاوه داشتن شهروند هوشمند یک الزام و شرط اصلی برای توسعه یک شهر هوشمند است. در مفاهیم شهر هوشمند مسائلی مثل دادهها، کلان دادهها و استفاده مختلف از انواع دادههای شهری، حسگرها، سیستمهای نوآورانه تولید و توزیع انرژی، سیستمهای حمل و نقل یکپارچه و بسیاری از سیستمهای دیگر را داریم که همه اینها در حوزههای مختلف فناوری قابل طرح است. در شهر هوشمند مرزها، مرزهای سنتی قبلی نیست و مرزهایی که به آنها حوزه شهری یا غیرشهری اطلاق میکردیم معنای خودش را از دست داده است.
شهرسازی هوشمند در کدام یک از ابعاد شهر معنا و مفهوم پیدا میکند؟
آنچه ما در نظام شهرهای هوشمند در جهان شاهد آن هستیم، نشان میدهد که ابعاد شهرسازی هوشمند محدود به زندگی است. لایههای مختلفی که یک شهر عادی را میسازد، میتواند در شهر هوشمند نیز باشد. زمانی که ما از یک شهر هوشمند صحبت میکنیم، شهری است که بر پایه آخرین نظریه تکامل یافته مدیریت شهری و بر اساس فناوری اطلاعات بنیان نهاده میشود، مهمترین بعد آن شاید حکمروایی هوشمند و شهروند هوشمند است. حکمروایی هوشمند در مدیریت شفاف و مدیریتی که نظامهای اداری سنتی را طی کرده است، مفهوم پیدا میکند، بحث مشارکت که در شهرسازی مطرح است در قالب حکمروایی هوشمند میتواند اتفاق بیفتد. به علاوه حکمروایی هوشمند میتواند یکی از نظامهای اداری ناکارآمد را از بین ببرد تا از مراجعات غیر ضروری به ارگانهای تأثیرگذار در مدیریت شهری جلوگیری شده و بسیاری از تخلفات را کاهش دهد، همچنین ارتباط بین سازمانها و تعیین جایگاه هرکدام از آنها در نظام مدیریت شهری در قالب حکمروایی خوب شهری امکانپذیر است.
بارزترین ویژگی شهر هوشمند در قالب نگاه علمی، داشتن شهروند هوشمند است. بیشتر شهروندان ما در حال حاضر از تکنولوژی از جمله موبایل و تبلت استفاده میکنند اما مهم است که شهروندی را داشته باشیم که بتواند با بهکارگیری فناوری برای بهبود آگاهانه جنبههای بنیادی محیط زندگی و کارش تلاش کند. مدیریت شهری این درخواست را از شهروندان داشته باشد و به او این امکان را بدهیم که شرایط زندگی خودش را هوشمندانه ارتقا ببخشد. اشتراک گذاری هوشمندانه اطلاعات در نظام ساخت شهر موجب مشارکت هوشمندانه افراد در عرصه توسعه طرحهای شهری میشود، طراحان و برنامه ریزان شهری سالها دنبال آن بودند تا بتوانند بستری را برای حضور بیشتر مردم فراهم کنند. بسیاری از افرادی که در فضای حقیقی نمیتوانند بیان خوبی از مشکلات خود داشته باشند در فضای مجازی راحتتر صحبت کرده و درخواست خود را مطرح میکنند. به عنوان مثال شهروندی برای ارتقای شرایط عمومی محله نکات ارزشمندی را میگوید که شاید هیچ زمان ما اینها را در قالب نقشهها و کارهای مهندسی به آن نمیرسیم. این نشان از آن دارد که اشتراک گذاری دادهها توسط شهروند میتواند به شهر هوشمند کمک کند.
اجرای اصول شهرسازی هوشمند چه ضرورتی دارد؟
زمانی که صحبت از توسعه شهرهای پایدار و پاسخگو میکنیم که بتواند نیازهای مختلف مردم را پاسخ دهند و به نوعی انعطاف پذیر باشند، در نهایت به مفهوم شهر هوشمند میرسیم. به عبارتی نمیتوان ظرف را از مظروف جدا تصور کرد، نمیتوان شهری را تصور کرد که ساکنان آن در حال استفاده از فناوریهای هوشمند هستند و شهر تغییری نکند و ثابت باشد. برای شهروند هوشمند ناگزیر هستیم که شهرهای هوشمند را توسعه دهیم، تاریخ معاصر کشور ما و سالهای اخیر نشان داده است هر زمان که ما تغییرات فناورانه را نادیده گرفتهایم، روند متوقف نشده است و بدون برنامهریزی مسیری را طی کرده است که شاید اگر هوشمندانهتر برنامههایی برای آن لحاظ میشد، نتایج بهتری به دست میآمد. جهانی شدن در حال اتفاق افتادن است و ما تأثیر آن را هر روز در قالب شبکههای اجتماعی، تلویزیون و ماهواره بر شهرها و انسانها مشاهده میکنیم و ضرورت برنامهریزی برای دستیابی به شهر هوشمند بیش از پیش نیاز است.
شهرسازی هوشمند در شهرهای ایران چگونه معنا و مفهوم پیدا میکند؟
شهرسازی شهرهای ایران نسبت به ۱۰ سال گذشته تغییر کرده است و متخصصان شهرسازی ما باید مهارتهای متفاوتی را برای ساخت یک شهر هوشمند تجربه کنند تا بتوانند در نظام شهرسازی آن را پیاده سازی کنند. شهر هوشمند نسخه واحدی برای تمامی شهرها نیست، بلکه شرایط خاص و بستر متفاوت شهرهای ایران، شهرسازی متفاوتی را نیاز دارد و در نتیجه ما باید شهرهای هوشمند متفاوتی را داشته باشیم. انتظار ما از یک شهر هوشمند در یزد، تهران و یک شهر در شمال کشور متفاوت است، بنابراین باید بستر مناسب برای توسعه فناوری در شهرسازی دیده شود. در علم شهرسازی و در علم ساخت شهرهای هوشمند، اکوسیستمی وجود دارد که ذینفعان مختلفی از جمله مسئولان شهری، شهروند، شرکتها و صنایع محلی و گروههای اجتماعی را داریم. یک شهر هوشمند باید بتواند برای همه این ارکان و اجزا ارزش آفرین باشد. این ارزش میتواند کیفیت زندگی، ارزش مالی، سلامت زندگی و زمان ذخیره شده باشد. به علاوه زمانی شهری هوشمند است که شهروند آن به طور جمعی با چالشهای نوآوری و فناوری درگیر شود و این مشارکت مدیریت شهری را در ساخت نظام شهری کمک کند تا بتوان به شهرهای پایدارتر و زیست پذیرتری برسیم. عدالت در دسترسی به منابع مختلف، امکانات و زیرساختهای مختلف میتواند از طریق بکارگیری فناوری در شهرهای هوشمند فراهم شود تا همه شهروندان بتوانند دسترسی عادلانه و یکسانی به همه سازمانها داشته باشند. نیاز است که ارتباط بین صنعت به مفهوم عام و شرکتهای دانش بنیان به مفهوم خاص با سیستمهای مدیریت شهری (غالباً در کشور ما دولتی هستند)، با سیستمهای آموزش شهرسازی که مجموعه دانشگاههای ما را در بر میگیرد و با مردم، قدرتمند برقرار شود تا بتوان به شهرهای هوشمند توسعه یافته دست پیدا کرد. شاید خود ما توسعه دهنده بسیاری از فناوریها در جهان نباشیم، اما به عنوان بهره برداران فناوری، چنانچه نقشه درستی برای شهر هوشمند طراحی و برنامه ریزی شود، میتوانیم فاصله خود را در بحث شهرهای هوشمند با دنیا کم کنیم و بدون آنکه در نظام شهری و شهرنشینی از شهرهای پیشرو تقلید کنیم، خود توسعه دهنده مفاهیم شهری نوین برای داشتن شهرهای بهتر و زیست پذیرتر باشیم.
نظر شما