یوسف مولایی در مورد مشروعیت حقوقی تحریمهای جدید آمریکا بر ضد ایران به خبرنگار ایمنا گفت: زمانی می‌شود به این سوال پاسخ دقیق داد که توضیح مفصلی در مورد نحوه شکل گیری حقوق بین الملل، جایگاه و ضمانت های اجرایی آن داده شود؛ چون در یک کلمه مشروعیت و عدم مشروعیت مباحث حقوق بین الملل و مسائل اساسی در این حوزه برای مخاطبان روشن نیست.
وی اظهار کرد: در درجه نخست مشروعیت با قانونی بودن خیلی تفاوت دارد؛ اینکه موضوعی درحوزه قانونی باشد با اینکه درحوزه مشروعیت باشد، دو مسأله جداگانه است و باید بسیار دقیق و موشکافانه به آن پرداخته شود.
وی افزود: اگر بخواهیم تحریمهای آمریکا را از منظر قانونی و انطباق با قواعد و ضوابط حقوق بین الملل جاری بررسی کنیم؛ باید دید تحریمهای جدید با کدام یک از تعهدات آمریکا در مقابل ایران مغایرت داشته و آن را نقض می کند و این نقض باید در محکمه و یا دیوان بین الملل دادگستری مطرح شده و ایران از آمریکا طلب جبران خسارت کند.
قوانین داخلی نباید به طور فرا سرزمینی اجرا شود
این تحلیل گر حقوق بین الملل تاکید کرد: اگر استدلال آمریکا این باشد که ایران خلاف تعهدات بین المللی عمل کرده، که پاسخ منفی است، ایران قواعد بین المللی را نقض نکرده و بنابراین می تواند در این زمینه علیه آمریکا طرح دعوا کند.
مولایی خاطر نشان کرد: هر کشوری در چارچوب حاکمیت ملی خود می‌تواند مناسبات اقتصادی خود را با کشورهای دیگر تنظیم و تصمیم بگیرد که به کشور دیگر کالا بفروشند یا نفروشد، یا با هر کشور وارد مناسبات اقتصادی بشود یا نشود، اما مسأله این است که این قواعد نباید فراسرزمینی شود.
وی افزود: آمریکا نباید قوانینی که در حوزه سرزمین خودش دارای اعتبار است را به محدوده فراسرزمینی گسترش دهد و مثلا به دلیل تصمیمات ملی خود شرکت ها و اشخاص حقوقی و حقیقی را جریمه یا تحریم کند؛ چرا که این امر به لحاظ مقررات تجارتی حاکم بر جهان محدودیت هایی برای کشورهای دیگرایجاد می کند و مانع توسعه تجارت آزاد و گردش آزاد کالا، خدمات و سرمایه است.
مولایی بابیان این که حتی اروپایی‌ها هم نمی توانند در مورد این محدودیتها، در چارچوب سازمان تجارت جهانی، برضد آمریکا اقامه دعوا کنند، گفت: لذا این ضعف اساسی در حقوق بین الملل مشهود است که به برخی کشورها آنچنان آزادی عمل می دهد که در چارچوب حاکمیت خودشان، محدودیت‌هایی علیه دیگر کشورها اعمال کنند.
مولایی خاطر نشان کرد:در عرصه بین المللی به این نوع قوانین، «قانون خصمانه» گفته می شود، ولی ایران در مقابل آن چه اقدام حقوقی می تواند انجام دهد؟ یک راه این است که از ابتدا دولت های دیگر از جمله آمریکا را از انجام اینگونه اقدامات غیر قانونی بازداریم.
این استاد حقوق بین الملل دانشگاه تهران افزود: راه دیگر این است که از طریق محاکم بین المللی از این نوع اقدامات جلوگیری کنیم که از نظر حقوقی بسیار سخت خواهد بود؛ رفتار آمریکا خصمانه، غیر انسانی و ظالمانه است، ولی نمی توان از لحاظ حقوقی اقدامی بر علیه آن انجام داد.
سازمانها و افکار عمومی جهانی مشروعیت تحریم‌ها را تأیید نمی کنند
وی تأکید کرد: اما در رابطه با مشروعیت تحریمهای آمریکا باید گفت این بحث حقوقی بسیار پیچیده ای است، خلاصه آن این است که حتی اگر این تحریم‌ها در چارچوب قواعد بین الملل باشد، افکار عمومی جامعه جهانی و نهادها و سازمانهای بین المللی آنها را مشروع، مطلوب، قانونی و به نفع صلح و امنیت بین‌المللی نمی‌داند. البته در این مورد دیدگاه های مختلف وجود دارد، ولی در مجموع شاخص اندازه‌گیری مشروع بودن یا نبودن تحریمهای آمریکا در حقوق بین‌الملل وجود ندارد.
این استاد حقوق بین الملل دانشگاه تهران در مورد اینکه ایران چه اقداماتی می تواند انجام بدهد، خاطر نشان کرد: بر اساس قواعد حقوق بین الملل، ایران هم می تواند اقدامات متقابل را انجام بدهد.
اقدامات حقوقی ایران در برابر آمریکا اثر اجرایی ندارد
وی افزود: در واقع ایران می‌تواند شرکت‌های آمریکایی، اروپایی و یا هر شرکتی که با آمریکا مناسبت و روابط دارد را جریمه و یا اینکه بازار خود را به روی آنها ببندد، بنابراین از لحاظ حقوقی دست ایران باز است، ولی عملاً از لحاظ فنی و امکانات، قدرت تاثیرگذاری این تصمیم ایران بسیارکم خواهد بود؛ چون به احتمال زیاد، شرکت های بزرگ تجاری بین ایران و آمریکا، ایران را انتخاب نخواهند کرد و بنابراین اقدامات متقابل ایران در اجرا کاری از پیش نمی برد.
این استاد دانشگاه تهران گفت: کار دیگری که ایران می تواند انجام دهد، اقدامات تلافی جویانه است که برای اجرایی شدن این مورد نیز مانند موارد قبلی ایران باید از نظر فنی و امکانات، پشتوانه قدرت زیادی داشته باشد تا بتواند آمریکارا با همین منطق خودش تحت فشار قرار دهد.
ایران راهکار دیپلماتیک را در پیش گرفته است
این تحلیل گر حقوق بین الملل تاکید کرد: بنابراین در چنین شرایطی است که ایران به جای پرداختن به راهکارهای حقوقی به دنبال اقدامات دیپلماتیک رفته و می کوشد با سفر ومذاکره با کشورهای مختلف رویکرد و حقانیت خود را منعکس و به نوعی دنیا را متقاعد کند که این قبیل اقدامات آمریکا برای صلح و امنیت جهانی مفید نیست.
وی افزود:البته این کارها هم ضمانت اجرایی و پشتوانه حقوقی موثری نخواهد داشت؛ اما نکته اینجا است که به لحاظ حقوقی هم نمی توانیم اقدام خاصی انجام دهیم.
مولایی گفت: البته ممکن است ایران تلاش کند که اقدامات دولت آمریکا را به نقض برجام متصل کرده و راهی پیدا کند که بتواند با این استدلال که آمریکا مرتکب نقض تعهدات بین المللی شده، در دیوان بین‌الملل دادگستری علیه این کشور اقامه دعوی کند. این کار بسیار تخصصی بوده و احتمالا در بدنه دولت از نظر حقوقی در حال مطالعه است و اگر به نتیجه برسد ایران قطعا چنین کاری را انجام می دهد.
نظر شما