به گزارش خبرنگار ایمنا از شهرستان شهرضا، در گذشته سفر با اشترانی باربر، اسب و یا با پای پیاده از اصفهان تا تبریز، از هرات تا مصر و از کرمانشاهان تا هند انجام می شد. مسافرانی که بار و بنه بر دوش استران می‌نهادند و با پای پیاده به دنبال آن‌ها می‌رفتند؛ سختی سفر در روزگاران نه‌چندان دور به خستگی راه و دمسازی با سطوران ختم نمی‌شد در هر گذرگاه و کوره راهی ممکن بود کاروانیان اسیر چنگال دزدان شوند و مال و جان را یکسره ببازند. بیماری و گرسنگی و تشنگی و گم کردن مسیر و بلایای طبیعی نیز در کمین مسافران بود.
از دیرباز ساخت محل‌هایی برای بیتوته و اطراق مسافران، از ارزش و اهمیت زیادی برخوردار بود به همین دلیل پادشاهان، حکام ولات و خیران و واقفان همواره تلاش می‌کردند با ساخت پل و خانی و خان و میهمانسرا و کاروانسرا، محملی امن برای استراحت موقت مسافران و رهگذان بسازند.
یکی از مهمترین اقدامات شاهان در ادوار مختلف تاریخ ایران، توسعه زیرساخت‌های عمرانی به ویژه در حوزه حمل و نقل بود. پادشاهان و حکم ولایات تلاش می‌کردند در مناطق مختلف، به ویژه در مناطقی بین راهی، کاوانسراهایی بسازند. ساخت اینگونه ابنیه که معمولا با ساز و برگ خاصی انجام می‌شده، در شمار بزرگترین پروژه‌های عمرانی دوران کهن محسوب می‌شده است.
در میان پادشاهان ایران، صفویان و در میان آنان شاه عباس اول، بیش از دیگران به کاروانسراسازی نام بردار شده‌اند. شاه عباس پس از آنکه اصفهان را به پایتختی برگزید، مجموعه‌ای از اصلاحات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را آغاز کرد که یکی از آن‌ها ساخت ۹۹۹ کاروانسرا در سراسر ایران بود.
شاه عباس در محدوده جغرافیایی که امروز، براساس تقسیمات کشوری، «شهرضا» نامیده می‌شود، دستور ساخت یک کاروانسرا داد که هنوز هم پس از گذشت حدود چهار قرن، همچنان استوار و پابرجاست.
این بنا، کاروانسرایی است هشت ضلعی و یکی از بزرگترین کاروانسراهای ساخته شده در زمان شاه عباس اول صفوی، که به انضمام ابنیه‌ای همچون حمام و آب انبار، در روستای «امین‌آباد» ساخته شده است.
شاه عباس صفوی در سالهای ۹۸۰ الی ۱۰۳۸ هجری شمسی، یعنی در زمانی که اوج اقتدار زمامداری بود، دستور ساخت این بنا را داد.
به گواهی تاریخ، در زمان شاه عباس هلندی‌ها و پرتغالی‌ها از طریق آب‌های خلیج فارس و دریای عمان و نیروهای کمپانی هـــند شرقی از طریق بندر گمبرون (بندر عباس) به جــــنوب کشــور وارد شده بودند؛ وی سپاهی به فرماندهی «امام‌قلی خان» به رویارویی متجاوزان فرستاد، لشکر مذکور از طریق راهی که هم‌کنون به عنوان جاده «صفهان-شیراز» نامیده می‌شود، راهی جنوب شد. لشکر ایران در بازگشت در این کاروانسرا اطراق کرد.
تا سال های پایانی دهه ۶۰ شمسی از حمام و آب انبار این مجموعه تاریخی استفاده می‌شده است، اما پس از آن با افزایش شمار حمام‌های شخصی، حمام شاه عباسی از رونق افتاد.
کاروانسرای امین‌آباد دارای شش دالان بزرگ بوده که به عنوان اسطبل احشام مورد استفاده قرار می‌گرفته است. پیرامون میدان مرکزی آن را چهار ایوان خان نشین بزرگ احاطه کرده و در قسمت جنوب غربی نیز، یک ایوان شاه نشین با اتاق‌هایی پیرامون آن، قرار دارد.
در چهار گوشه این کاروانسرا برج‌هایی قرار دارد ویژه استقرار نگهبانان؛ هریک از برج‌ها و به ویژه سردر این کاروانسرا، دیدگاهی وسیع از همه مناطق اطراف را به ببیننده می‌دهد و به وضوح اهمیت این مکان از نظر نظامی را ثابت می‌کند.
روستای امین‌آباد
اما دیدنی‌های روستای امین‌آباد، به اینجا ختم نمی‌شود، این روستا که از شمال به کوه «دُملا» و «سیاه کوه» و تنگه‌ای محدود به شهرستان «جرقویه»، از جنوب به کوه های زاگرس، از شرق به شهر «ایزدخواست» و از غرب به جاده «اسفرجان» منتهی می‌شود، مردمانی دارد پارسی زبان و شیعه‌مذهب.
مراتع ییلاقی این روستا که در طول سال میزبان رمه‌داران، عشایر و دامداران آن و سیر مناطق است، از گردنه «گل‌گریان» در شمال روستا و تا کوه «سلطان‌خلیل» در جنوب و تا امتداد مزرعه «قلی‌آباد» در شرق و از طرف غرب تا جاده شوسه اسفرجان و قسمت شرق رودخانه‌ای منشعب از «زرچشمه»، ادامه دارد.
سفالینه‌ها و آثار تاریخی برجای مانده همچون کاروانسرای عباسی و دیگر شواهد موجود، نشان می‌دهد که امین‌آباد سابقه‌ای دیرینه و کهن دارد.
به گفته ساکنان محلی، در جنوب شرقی این روستا منطقه‌ای قرار دارد به نام «چشمه‌قلی آباد» که در آن، اسکلت مردگانی به دست آمده است با قامت‌های بلند که طول اندامشان تا ۲.۵ متر و بیشتر با سرهایی به بزرگی توپ بسکتبال، کشف شده است.
قلعه قدیمی روستا
در این روستا قلعه‌ای قرار دارد که در دو دوره زمانی ساخته شده است. نخست، قلعه‌ای است که بقایای هشت برج آن باقی مانده و در زمان اردشیر ساسانی ساخته شده است. به استناد منابع تاریخی، اردشیر بابکان برای تصرف کرمان از کنارکوه دنا به طرف سمیرم حرکت کرده است، پس از عبور از سمیرم در این روستا اطراق کرده و همین رویداد زمینه صدور دستور ساخت دژی در این منطقه شد که ساخت آن دو سال به درازا کشید.
ساکنان منطقه در قسمت بیرونی و در ضلع شمالی این دژ سکونت داشتند تا اینکه در عهد حکومت سامانیان به سال ۳۳۰ هجری قمری، «جیهانی»، وزیر «امیر نصر سامانی» فرمان ورود مردم به داخل قلعه را صادر می‌کند.
این قلعه در قرن هفتم هجری و در زمان یورش امیر مبارزالدین محمد مظفری به شهرضا، خسارات فراوان دید. پس از آن تیمور گورکانی که برای سرکوبی سپاه سلطان منصور مظفری به این منطقه وارد شد، کشت و زرع مردم را تخریب کرد.
ویرانی ناشی از حملات مختلف به این منطقه همچنان تا عهد قاجاری ادامه داشت تا اینکه در این زمان، قلعه دیگری در مجاورت آن ساخته شد.
گزارش از: عباس صادقی، خبرنگار سرویس شهرستان ایمنا
نظر شما