به گزارش ایمنا، آیینی است کهن، کهن تر از دین زردشت، مربوط به روزگاری که خورشید، خدایی می کرد. در گذر سال ها عوض شده، از هر قرنی رسمی برداشته و حافظ خوانی شاید بهترین این رسم هاست؛ ما که جز تزیین پوست هندوانه به غریب ترین شکل ممکن، چیزی بر آن نیفزوده ایم! باشد که آیندگان یلدای بهتری بسازند.
اگر چه باور همگان بر این است که یلدا را به خاطر طولانی ترین شب سال بودنش جشن می گیریم اما در واقع، یلدا، نویدی برای طولانی تر شدن روزها است. به بهانۀ فرا رسیدن جشن یلدا، با دکتر محمد ابراهیم ایرج پور، عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور اصفهان به گفتگو نشستیم و او از یلدا و ارتباطش با خورشید و مسیح و حافظ و ما گفت.
شرح گفته های این استاد دانشگاه را از نظر می گذرانید:
یلدای پیش از این
کلمۀ یلدا واژه ای سریانی است، مربوط به زبانی که در نواحی سوریۀ کنونی استقرار داشته و معنای آن نیز «تولد» است. علت اینکه گذشتگان ما شب اول زمستان را یلدا نامیده اند این است که این شب را معادل تولد خورشید می دانستند.
نکته ای که باید در مورد تاریخ بدانیم این است که ساختارهای اجتماعی انسان ها در گذشته با امروز تفاوت بسیار داشته. امروزه ما در منازلمان با فشار دادن یک دکمه، هوای زمستان و تابستان را به هوای بهاری تبدیل می کنیم اما در گذشته پیوند مردم با طبیعت بسیار نزدیک بود و گرما و به ویژه سرما را بیشتر درک می کردند، علاوه بر این نه خبری از برق بود و نه آلودگی...زمستان های پیش از این بسیار سرد بود و آن ها به سبب همین رابطۀ نزدیک با طبیعت و آیین میترائیسم یا مهر پرستی، برای خورشید، اهمیت ویژه ای قائل بودند.
از روز اول تا روز آخر پاییز، طول شب ها بیشتر می شود و طول روزها کمتر و بعد، در اولین روز زمستان، این سیر معکوس می شود و کم کم از طول شب کاسته می شود و طول روز افزایش پیدا می کند. به همین جهت اول دی ماه معادل تولد خورشید بوده و شایستۀ جشن گرفتن.
از مهر تا مسیح
این جشن در آیین مهر وجود داشت و حتی به مسیحیت نیز وارد شد. این که تولد عیسی مسیح را معادل روز اول زمستان در نظر می گیرند ناشی از همین اقترانات تاریخی است چرا که هیچ مدرک مستند و مستدلی برای این که ثابت کند مسیح در این تاریخ به دنیا آمده وجود ندارد.
وقتی حافظ، مهمان یک جشن خانوادگی شد
از ویژگی های مهم جامعۀ ایرانی نقش کلیدی ای است که خانواده در آن ایفا می کند. فرهنگ شرقی بر خلاف فرهنگ غرب، به خانواده پایبند است و این ویژگی اگر چه امروز کمرنگ تر از پیش است اما همچنان در جامعۀ ما وجود دارد. یلدا فرصت خوبی برای تقویت این فرهنگ بوده و هست و در این شب، همۀ خانواده ها کنار هم جمع می شدند. در گذشته که مثل امروز تنوعات تفریحی مثل تلویزیون، اینترنت و غیره و ذلک نبود، مردم فرهیختۀ ایران که اهل مطالعه بودند و شاهنامه خوانی و حافظ خوانی برایشان امری مرسوم بود، بلندترین شب خود را با کلام کسی که لسان الغیبش می خواندند متبرک می کردند و از نفس مسیحایی او مدد می جستند.
تفاوتی که در تفال ما و آن ها به حافظ وجود دارد این است که ما غالبا می خواهیم حافظ، آینده را برایمان پیشگویی کند اما در گذشته این بهره گرفتن از کلام معنوی حافظ، با نیت خوب شدن حال انجام می شد.
ما و یلدا
امروزه تفریح و دل مشغولی زیاد است و حال خوب، کم. سابقا خواندن شاهنامه و حافظ و مثنوی حال همه را خوب می کرد چرا که توجه همه به سمت روح و اخلاق و معنویت بود. چیزی که امروز اصلا به آن توجه نمی شود و فقط به ظاهر آراستن محدود شده و نشان می دهد که ما از درون تهی شده ایم و دنبال معنا و مفهوم نیستیم. ای کاش برگردیم و سنت ها را به صورت اصیل پاس بداریم.
نظر شما