افزایش وزن نوزاد؛ بهترین راه برای تشخیص کفایت شیرمادر/ نخستین شیردهی، یک ساعت بعد زایمان

به گزارش گروه علم و فناوری خبرگزاری ایمنا، مادران نیاز دارند که وضعیت صحیح در آغوش گرفتن و به پستان گذاشتن شیرخوار، روش مطلوب تغذیه با شیرمادر، دوشیدن شیر، راه های حفظ تداوم و افزایش شیرمادر، مقابله با مشکلات پستانی و... را بدانند، تمرین و کسب تجربه کنند، مورد حمایت قرار گیرند و به نگرانی ها و سوالات آنان پاسخ کاربردی و صحیح داده شود.

در این گفتگو "زهرا صفری، کارشناس کودکان مرکز بهداشت شماره یک" به تعدادی از پرسش های رایج مادران شیرده پاسخ داده است که مشروح ان در ادامه از نظرتان می گذرد:

اولین تغذیه نوزادان را چه زمانی  و چگونه باید شروع کنیم؟

معمولا ظرف یک ساعت اول پس از زایمان، اولین شیردهی انجام می شود تا اولین غذای نوزاد آغوز باشد. در مادرانی که سزارین شده اما هوشیار هستند نیز همین اقدامات صورت می گیرد، اما اگر مادر با بیهوشی عمومی سزارین شده باشد بلافاصله بعد از به هوش آمدن مادر این تماس برقرار می شود و شیردهی را می تواند شروع کند.

چرا قبل از شروع شیر مادر، نباید مواد دیگری به نوزاد داده شود؟

برخی مادران یا مادر بزرگ ها قبل از شروع تغذیه نوزاد با آغوز، موادی مثل شیرخشت، ترجبین، آب قند، کره یا نوشیدنی های دیگر به نوزاد می دهند. تغذیه با این مواد خطرناک است. زیرا جانشین تغذیه نوزاد با آغوز بوده و به عنوان اولین تغذیه او محسوب می شود.

همچنین این موضوع احتمال ابتلای کودک را به عفونت هایی نظیر اسهال، مننژیت و احتمال بروز حساسیت و اگزما را افزایش می دهد. این در حالی است که با مکیدن، نوزاد تداخل پیدا می کند، باعث ارضای احساس گرسنگی و تمایل کمتر نوزاد به مکیدن پستان مادر می شود.

اگر کودک با موادی غیر از شیر مادر تغذیه شود، مادران با چه مشکلاتی مواجه می شوند؟

اگر شیرمصنوعی یا هر مایع دیگر را به وسیله بطری و سرشیشه به نوزاد بدهند، به دلیل متفاوت بودن نحوه مکیدن پستان با بطری، به هنگام پستان گرفتن دچار سردرگمی در میکدن و گرفتن پستان خواهد شد.

همچنین با کم شدن مدت مکیدن پستان، تولید شیر کمتر شده و دیرتر نیز جریان می یابد . اگر کودکی حتی یکی دو بار با موادی غیر از شیرمادر تغذیه شود، مادر با مشکلات بیشتری نظیر احتقان پستان ها روبرو می شود و احتمال قطع تغذیه با شیرمادر در این کودکان نسبت به شیرخوارانی که به طور انحصاری با شیرمادر تغذیه می شوند بیشتر است.

آیا  مادران باید در طول شب نیز باید به نوزادان خود شیر بدهند و این کار چه مزیتی برای آنها دارد؟

بلی، شیرخوار به دلایل مختلف شب ها بیدار می شوند و به آغوش و شیر مادر نیاز دارند.این در حالی است که تحریک پستان از  طریق تغذیه شبانه شیرخوار برای حفظ تولید شیر لازم است و میزان ترشح هورمون تولید کننده شیر در شب بالاتر است. بنابراین با تغذیه شبانه شیرخوار علاوه بر رفع نیاز  او،  شیر بیشتری تولید می شود و از بارداری زودرس نیز پیشگیری می کند.

تغذیه انحصاری با شیرمادر به چه معنا است و آیا می توان به شیرخواران قطره های مولتی ویتامین داد؟

تغذیه انحصاری بدین معنی است که شیرخوار تا پایان 6 ماهگی فقط با شیرمادر تغذیه شود و هیچ نوعی ماده غذایی و آشامیدنی دیگری حتی آب به او داده نشود. البته دادن دارو در صورت لزوم و قطره های مولتی ویتامین یا مواد معدنی و تغذیه با شیردوشیده شده مادر اشکالی ندارد.

شیرخواران چندبار در شبانه روز و چه مدت زمانی نیاز به شیر خوردن دارند؟

تغذیه شیرخوار نباید برحسب ساعت تنظیم شود، بلکه باید برحسب میل و تقاضای او به پستان گذاشته شود. وقتی جریان شیر برقرار شد معمولا شیرخوار 12-8 بار در شبانه روز و بعضی روزها بیشتر، نیاز به شیرخوردن دارد که شامل تغذیه شبانه هم می شود.

این در حالی است که شیرخواران از لحاظ مدت تغذیه از پستان در هر وعده بسیار متفاوت هستند . در سنین مختلف مکیدن بین 5 تا 40 دقیقه معمول است، به طوری که معمولا نوزاد هر پستان راحداقل 15- 10 دقیقه می مکد.

 مادران چگونه می توانند تعداد دفعات شیرخوردن کودک را تنظیم کنند و نحوه متوجه شدن سیری و گرسنگی شیرخواران چگونه است؟

مادران باید کودک شیرخوار را باید بر حسب تقاضای او  و به طور مکرر شیر بدهند و از تنظیم برحسب ساعت پرهیز کنند. معمولا شیرخواران 30-20 دقیقه را صرف علائمی می کنند که نشان می دهند آماده شیرخوردن هستند و با حرکاتی نشان می دهند که بیدار هستند این علائم شامل حرکت دهان و انگشت یا دست بوده و یا اینکه هر چیزی را به دهان می برند. وقتی شیرخوار این علائم را نشان می دهد، نباید اجازه دهید نوزاد گریه کند و برافروخته شود.

نشانه های دیررس گرسنگی شامل چه مواردی است و در چه صورتی می توان تشخیص داد که نوزاد سیر شده است؟

گریه کردن، جیغ زدن و کمانه زدن علامت دیررس گرسنگی است و نباید اجازه داد گرسنگی شیرخوار به این مرحله برسد چنانچه شیرخوار گریه کند و آشفته شود، بلکه ابتدا باید او را آرام کرده و سپس به پستان گذاشت تا بتواند آن را درست بگیرد. در غیر این صورت ممکن است زبان به جای آن در کف دهان قرارگیرد، بالا برود و شیرخوار نتواند پستان را درست بگیرد.

علائم سیری شامل کاهش دفعات مکیدن، توقف صدای بلع ، توقف بیشترین بین دفعات مکیدن، رفع علائم گرسنگی، افزایش مکیدن های غیر تغذیه ای ، رها کردن پستان و ریلاکس (شل شدن ) و به خواب رفتن است.

مادران چگونه می توانند تشخیص دهند که شیر آنها کافی است؟

بهترین راه برای تشخیص کفایت شیرمادر، افزایش وزن شیرخوار و ترسیم منحنی رشد او است. راه های دیگر تشخیص کفایت شیرمادر در شیرخوارانی که فقط شیرمادر می خورند و تا زمانی که بطور انحصاری با شیرمادر تغذیه می شوند شامل تعداد 6 کهنه مرطوب یا بیشتر در 24 ساعت با ادرار کمرنگ از روز چهارم تولد به بعد ، اجابت مزاج 8- 3 بار در 24 ساعت (بعد از یک ماهگی ممکن است این دفعات کاهش یابد و حتی هر چند روز یک بار یک اجابت مزاج نرم و حجیم داشته باشد بدون اینکه بیمار باشد)، هوشیار بودن ، قدرت عضلانی مناسب و پوست شاداب است.

توصیه شما برای از شیر گرفتن نوزادان چیست و بهترین زمان برای انجام این کار چه موقع است؟

بهترین روش از شیر گرفتن، تدریجی است که همراه با عشق و علاقه و در طی چند ماه اتفاق افتد. بنابراین بعد از دوسال کامل که کودک از شیر مادر بهره مند شده  و زمانی که 5 وعده در روز (3 وعده غذای اصلی و  2 میان وعده) غذا می خورد و مایعات را هم با لیوان می نوشد، می توان 2-1 وعده شیرپاستوریزه یا آب میوه راجایگزین شیر مادر کردکه باید با لیوان یا فنجان به شیرخوار داده شود.

مادران نباید هر 3-2 روز یک بار، بیش از یک وعده شیردهی را حذف کنند و همچنین از شیر گرفتن نباید در زمان بیماری و استرس باشد.

در صورتی که هنگام از شیر گرفتن، نوزاد تمایل داشته باشد هنگام خواب شیر بخورد، مادران باید چگونه رفتار کنند؟  

به مادران توصیه می شود نسبت به از شیرگرفتن انعطاف پذیر باشند. اگر کودک اصرار دارد موقع خواب شیر بخورد به او بدهند تا وقتی که کودک آماده از شیرگرفتن شود. همچنین قبل از خواب و صبح هنگام بیدار شدن شیرخود را به کودک بدهند.

به تدریج وعده های شیر قبل و بعد از ظهر را کم کنید یعنی فاصله شیردادن ها را بیشتر کنید تا خود به خود یک وعده شیردهی حذف شود. طول مدت شیرخوردن در یک وعده را می توانید کوتاه کنید که این کار در کودکان بالای 2 سال موثر است .

توصیه شما به مادرانی که محل خاصی را برای شیر دادن نوزاد در نظر می گیرند چیست و نحوه برخورد مادران با نوزادان نا آرام باید چگونه باشد؟

اگر مادران در صندلی یا محل مخصوصی به کودک شیر می دادند، هنگام از شیر گرفتن دیگر نباید از این محل استفاده کنند تا کودک به یاد شیر خوردن نیفتد و تقاضای شیرخوردن نکند. همچنین اگر کودک آشفته است، گریه می کند و شیر می خواهد و مادر نمی تواند او را به هیچ طریقی آرام کند، از شیرگرفتن سریع بوده و یا مادران باید روش دیگری باید به کار بگیرند.