به گزارش ایمنا، مفهوم سواد در گذشته آن قدر کلی و مبهم بود که هر الفبادانی را باسواد لقب می دادند و بعضا انتظاراتی که از یک پزشک، ادیب، منجم و ...می رودرا به طور همزمان از او داشتند. این مسئله البته در فرهنگ ما ریشه دار و به سبب داشتن بزرگانی است که در تاریخ آن ها را با نام «حکیم» می شناسیم. افرادی که به سبب تحصیل در سیستم آموزشی مکتبی و تلاش و پشتکار خودشان بر عمدۀ شاخه های علمی زمان خود اشراف داشتند و البته در هر صد سال و به سختی نام یکی از آن ها گل می کرد و مشفقانه جوابگوی نیازها و پرسش های مختلف مردم یک کشور بودند. اما همین بزرگ مردان نادر و نابغه و شریف روزگاران گذشتۀ ایران در واقع سالیان سال این انتظار بزرگ را از هر تحصیلکردۀ امروزی بوجود آورده بودند که چون سواد خواندن و نوشتن دارید، پس خیلی چیزها را باید بدانید و وقتی سوالی با این پیش زمینه مطرح می شد و با جواب «نمی دانم» یک با سواد امروزی مواجه می شد، دو واکنش از سوی پرسش کننده بیشتر نداشت: ۱. مگر تو سواد نداری و ۲. پس در این مدرسه ها به شما چه چیز یاد می دهند!؟
این تخصص ها و سوادهای یک بعدی امروزی وقتی با مشاهدۀ تحصیلکرده هایی که حتی بویی از سواد در رشتۀ تحصیلی تخصصی خودشان نیز نبرده بودند همراه شد، کم کم مفهوم سواد را در اذهان تودۀ مردم جا به جا کرد. این رویکرد اگرچه بر زبان عامه با عباراتی مثل: «تحصیل که شعور نمی آورد» و «درک بهتر از مدرک است» و... رواج گرفته بود اما به تازگی یونسکو به صورت علمی به این مسئله پاسخ داد.
این سازمان با بررسی مفهوم سواد در دنیای مدرن آن را به شش شاخۀ اصلیِ برشمرده و هزاران شاخۀ فرعیِ ناشمرده تقسیم می کند. شش شاخه ای که سواد خواندن و نوشتن و تحصیلات دانشگاهی جزء کوچکی از بخش های فرعی آن به شمار می رود. شاید اطلاع از این دسته بندی نگاه ما را به سواد خود و اطرافیانمان عوض کند، پس نگاهی به انواع سواد در جامعۀ امروز از دید یونسکو داشته باشید:
سواد عاطفی: اینکه تا چه اندازه در ایجاد روابط عاطفی با اطرافیان موفق هستید
سواد ارتباط: توانایی برقراری ارتباط با افراد جامعه و آداب معاشرت
سواد مالی: توانایی مدیرت اقتصادی درآمد، چگونگی پس انداز و مدیریت خرج
سواد رسانه: توانایی تشخیص رسانۀ معتبر از رسانۀ نامعتبر
سواد آموزش و پرورش: توانایی تربیت فرزندان به نحو احسن
سواد رایانه یا کامپیوتر: توانایی استفاده از مهارت های هفتگانه کامپیوتر و مفاهیم پایۀ فناوری ارتباطات واطلاعات
یونسکو البته بخش های دیگری مثل سواد کشاورزی، سواد فرهنگی، سواد کارکردی، سواد سلامتی، ادبی، علمی و بسیاری سوادهای دیگر را هم بعد از این شش سواد اصلی معرفی می کند و با اطلاع از این انواع سواد است که می توان از این به بعد در بکار بردن کلمۀ با سواد و بی سواد برای هر فرد، مکثی طولانی در ذهن بکار برندۀ این الفاظ ایجاد کرد.
اگر در گذشته مجری های تلویزیونی حین تحسین یک فرد موفق در جامعه می گفتند: «اگر چه سواد ندارد اما به این حد از مهارت رسیده» و آن فرد موفق را در برزخ غرور و حقارت فرو می بردند، امروز باید بگویند: «این فرد موفق سواد فلان مهارت را دارد.» حتما دور و برمان بسیاری از پدربزرگ ها و مادر بزرگ هایی هستند که با شنیدن تعریف تازۀ سواد خوشحال می شوند چون عمر درازی است که سواد عاطفی، مالی، ارتباطی و خیلی سواد های دیگر را داشته اند اما چون فقط از سواد خواندن و نوشتن و یا سواد رایانه محروم بوده اند، یک عمر گمان می کرده اند که بی سوادند و از نوه های الفبا دانشان عقب ترند. این تعاریف البته از اهمیت توجه به سواد خواندن و نوشتن نمی کاهد اما اندکی در این تصویر ثابت و بی کارکردی که از سواد وجود دارد، تغییر ایجاد می کند.
توجه به انواع سواد همچنین می تواند ذهنیت والدین را نسبت به نمره گرفتن یا نگرفتن فرزندشان در مدرسه عوض کند و آن ها را متوجه ابعاد گسترده تری از سواد کند که یقینا در آموزش این انواع سواد به نسل بعدی جامعه، وظیفۀ کسی جز خود آن ها نخواهد بود. /
نظر شما