پروین اعتصامی شاعری که مرزهای جغرافيايی را در نورديد/پروین سرسلسله شاعران زن امروز

لنجان_پروین اعتصامیˈ شاعره نامدار معاصر ایران به گواهی استادان و سخن شناسان معاصر بدیعترین و شیرینترین پیام اجتماعی و پندآور را در سروده هایش به یادگار گذاشته و در سبک سرودن مضامین و مفاهیم شعری گوی سبقت را از تمام شاعره های فارسی زبان و بیشتر شاعران نامدار پارسی ربوده است.

به گزارش خبرنگار ایمنا از شهرستان لنجان، پروین اعتصامی از کودکي فارسي، انگليسي و عربي را نزد پدرش آموخت و از همان کودکي تحت نظر پدرش و استاداني چون دهخدا و ملک الشعراي بهار سرودن شعر را آغاز کرد. پدرش از شاعران و مترجمان معاصر ايراني بود که در شکل گيري زندگي هنري پروين و کشف استعداد گرايش وي به سرودن شعر نقش مهمي داشت. پروين اعتصامي قبل از دومين نوبت چاپ ديوان اشعارش بر اثر بيماري حصبه در 35سالگي در تهران درگذشت و در حرم فاطمه معصومه در آرامگاه خانوادگي اش به خاک سپرده شد اما باید گفت با وجود درگذشت پروین اعتصامی در دوران جوانی پختگی شعرهایش بالا بوده و نبوغ شعری اش قابل مقایسه با شاعران دیگر زن و مرد نیست. مصاحبه ی  حاضر حاصل تمركز روی مفهوم ادبیات و ارائه تعریف وتبیین عناصر وابعاد شعر و ادبیات پایداری به عنوان یكی

از اشكال ادبیات مقاومت با رویكردی در جهت مقاومت وایستادگی مردم ایران با درونمایه عمیق اعتقادی برخاسته از فرهنگ اسلامی قلمداد شده است. و بر این اساس، ادبیات پایداری در اشعار پروین اعتصامی بررسی شده است. این بررسی ها نشان می دهند اشعار پایداری در غالب ابعاد با فرهنگ، مذهب و ملیّت پیوند خورده اند و اشعار پروین اعتصامی گزیده ایست از ادبیات پایداری عصر وی.به بهانه سالروز درگذشت «پروين اعتصامي» گفت و گوی با زهره طغیانی ریزی  فرهنگی، شاعر و نویسنده لنجانی داشتیم که در ادامه آن را می‌خوانید.
ایمنا:ادبیات چیست و به چند نوع تقسیم می شود ؟
اصولاً ادبیات مفهوم ذهنی است كه در جستجوی بیرونی خود برای یافتن محسوس عینی مرتبط باآن مفهوم، خواه و ناخواه به آثار ادبی، اعم از شعر (نظم) ونثر می رساند. به عبارتی دیگر اثار معین ومتمایز ادبی چه نثر وچه شعرهمان عین ادبی یامصداق خارجی مفهوم ذهنی ادبیات اند. درواقع اعیان ادبی یا آثار خارجی ادبیات شامل داستانها وغزلها، قطعه ها، قصیده ها ورمانها و... یا شعرها ونثرها می باشند كه سروده شدند
این سروده ها معمولاً درقاب نثر ونظم و بویژه مثنوی (حماسی- عشقی) ویژگی های آثار قومی ونژادی را در بر می گیرد، كه به دو صورت در اختیار مردم قرار می گیرد.

ادبیات مكتوب:
مجموعه ای از داستانها و سروده های (حماسی-عشقی) دست نویس یا چاپی،به زبان رسمی یا با گویش محلی است كه درمراكز فرهنگی یافت می شود وغالباً بازگو كننده حیات اجتماعی، دینی، اقتصادی وفرهنگی جامعه است.
ادبیات شفاهی (فولكور):
یعنی آن دسته از آثار منظوم و یا منثور(نثر مسجع) كه بدون اینكه برصفحه كاغذ رقم زده باشد، سینه به سینه از نسلی به نسلی دیگر منتقل می گردد. وغالباً گویای آداب وروم و معتقدات ونظامات اجتماعی است
ایمنا: منظور از پایداری چیست ؟
مفهوم مقاومت، پایداری ودفاع، مفهومی عام در فرهنگ ملتهاست. این مفهوم كاملاً ارزش تلقی می شود زیرا یك واكنش غیرارادی در برابر تهاجم است. ادبیاتی كه زاییده مفهوم مقاومت پایداری است درحوزه محتوایی وموضوعی به خلق اثر می پذیرد
توجیه حقانیت، دعوت به مقاومت، توصیف فاجعه
محتوای ادبیات پایداری مشتمل بر طرح حوزه های مذكور است. البته گاه شعری یافت می شود كه هرسه حوزه مزبور را بیان می كند یعنی گاه ضمن بیان شجاعت وستایش فتوحات، "آرمانها" را توصیف می كند وضمن سوگواری "بیان شجاعت" صورت می پذیرد
ایمنا:ادبیات پایداری چیست ؟
ادبیت پایداری عبارت است ازآثاری كه تحت تاثیر شرایطی چون اختناق واستبداد داخلی، نبود آزادی فردی واجتماعی، قانون گریزی وقانون ستیزی با پایگاه های قدرت، غضب، قدرت وسرزمین و سرمایه های ملی وفردی و ... شكل می گیرند. بناراین جان مایه این آثار با بیداد داخلی یا تجاوز بیرونی از همه حوزه های سیاسی، فرهنگی، اقتصادیریال اجتماعی و ایستادگی در برابر جریان ها ی ضد آزادی است.

به عبارتی ساده تر، سروده ها ونوشته هایی كه موضوع اصلی آن دعوت مردم به مبارزه وپایداری در برابر متجاوزین بود، تحت عنوان ادبیات پایداری/ مقاومت قابل تقسیم بندی است
ایمنا:نسبت بین شعر و ادبیات چیست ؟
باتوجه به اینكه شعر پدیده ای است هنری كه در چهارچوب خاص جان می گیرد و در یك ساختار كلامی درقالب مشخصی معین ارائه شده و برخاسته از احساس و اندیشه خاص مشخص است به عنوان یكی از بارزترین حوزه های ادبیات مقاومت برای دعوت مردم به مبارزه وپایداری مردم در برابر متجاوزین مطروح است.
همچنین باتوجه به مبانی دفاع در برابر تجاوز، گاهی در بازسازی همدلی میهنی یا قومی در برابر گونه هایی از تجاوز طبیعت بشری قابل طرح است. بنابراین شعر مقاومت در سراسر حیات خود در این سرزمین، تمام دگرگونی هایی را كه درجریان تحولات اجتماعی به وقوع پیوسته است بادقت وحساسیت زیاد سروده و آرمانهای انسان دوستانه را كه از پیرامون اسلام در ایران شكل گرفته بازتاب می دهد. شعر پایداری دفاع مقدس، برای آزادی اجتماعی و عدالت طلبی ودفاع مشروع، بیش ازهمه فرهنگ عاشورا استفاده می كند؛ به طوری كه فرهنگ عاشورا به عنوان تجربه تاریخی مسلمانان مطرح است كه یكی از سرچشمه های آزادی وعدالت طلبی ایران محسوب می شود. شعر مقاومت كلمه ای ازنماد بزرگترین حجم فرهنگ مقاومت خویش را اعلام می نماید وبامجموعه داشته های خود به معرفی پایگاه های مقاومت خویش مشاركت می دهد و از این رو به ایفای نقش شعر به عنوان یكی از عوامل تحریك بخش مقاومت كمك می كند.
ایمنا:شعر پایدار ی را به چند نوع می توان تقسیم کرد ؟
پایداری بر روی عقاید انسانی به لحاظ نوع انسانی و جهانی که در بعضی  جاها به ادبیات تعلمی و اخلاقی تعبیر میشود ،نه ادبیات تعلیمی تخصصی مثل کتب صوفیان قرن 8 به بعد،نه کتب حاوی حدل های متکلمان،مقاومت بر وی عقاید فقهی سابقه ای به موازات پیدایش بشر ومقابله ظالم ومظلوم دارد.

شعر پایداری وانتقادی که با دو روش صراحت بیان و بیان پوشیده همراه است. روش صراحت بیان در سر دوره های شاعران آزادی خواه و روشنفکر مشروعیت و قطعات پروین و تعریض های حافظ و  غیره دیده میشود وروش بیان پوشیده ومستتر که با روش طنز وزبان ایهام وابهام ودرنقاشی با کاریکاتور   همراه  است و مثل بعضی حکایات گلستان و درسهای کلیله و دمنه و بیان عبید زاکانی.
واما تقسیم بندی دیگر ادبیات مقاومت
انسانی و عدالت محوری و اجتماعی ( اومانیسم )
سیاسی ومسلکی وفکری : مثل عرفان نسل دوم زمان مغول به بعد و روشنفکران سیاسی مشروطه وانقلاب  یا اوپسیون فکری انقلاب هاو یا مدافعان حقوق اقلیت قومی ومذهبی که درجوامع دراقلیت هستند ،چون پشتوانه  حکومتی ندارند.
ایمنا: پروین اعتصامی را برای خوانندگان ما معرفی کنید .
رخشنده  اعتصامی معروف به پروین اعتصامی (زاده ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ در تبریز – درگذشته ۱۵ فروردین ۱۳۲۰ در تهران) شاعر ایرانی بود که از وی به عنوان «مشهورترین شاعر زن ایران» یاد شده است. اعتصامی از کودکی فارسی،

انگلیسی و عربی را نزد پدرش آموخت و از همان کودکی تحت نظر پدرش و استادانی چون دهخدا و ملک الشعرای بهار سرودن شعر را آغاز کرد. پدر وی یوسف اعتصامی، از شاعران و مترجمان معاصر ایرانی بود که در شکل‌گیری زندگی هنری پروین و کشف استعداد و گرایش وی به سرودن شعر نقش مهمی داشت. او در بیست و هشت سالگی ازدواج کرد اما به دلیل اختلاف فکری با همسرش، از او جدا شد. پروین بعد از جدایی از همسرش مدتی در کتاب‌خانهٔ دانشسرای عالی، به شغل کتابداری مشغول بود. پروین قبل از دومین نوبت چاپ دیوان اشعارش، بر اثر بیماری حصبه در سن سی و پنج سالگی در تهران درگذشت و در حرم فاطمه معصومه، در آرامگاه خانوادگی‌اش، به خاک سپرده شد. زادروز پروین اعتصامی، (بیست و پنجم اسفندماه)، به عنوان «روز بزرگداشت پروین اعتصامی» نام‌گذاری شده است.

تنها اثر چاپ و منتشر شده از پروین، دیوان اشعار اوست؛ که دارای ۶۰۶ شعر شامل اشعاری در قالب‌های مثنوی، قطعه و قصیده می‌شود. پروین بیشتر به دلیل به کار بردن سبک شعر مناظره در شعرهایش، معروف است. شعرهای پروین قبل از چاپ به عنوان کتاب، در مجله بهار و «منتخبات آثار» از هشترودی و «امثال و حکم» از دهخدا، چاپ می‌شدند. موفقیت اولین چاپ دیوان اشعار او، باعث شد تا این کتاب برای چاپ‌های بعدی آماده شود.
پروین اعتصامی از پیروان «جریان تلفیقی» است. مضامین و معانی اشعار پروین، توصیف‌کننده دلبستگی عمیق وی به پدر، استعداد و شوق فراوان او به آموختن دانش، روحیه ظلم‌ستیزی و مخالفت با ستم و ستمگران و حمایت و ابراز همدلی و همدردی با محرومان و ستم‌دیدگان است. اشعار پروین اغلب از حوادث و اتفاقات شخصی و اجتماعی خالی‌ اند.

در میان اشعار او، شعری وجود ندارد که با کمک آن بتوان صراحتاً شخص شاعر را شناخت. شعر پروین از دیدگاه طرز بیان مفاهیم و معانی، بیشتر به صورت «مناظره» و «سؤال و جواب» است. در دیوان او بیش از هفتاد نمونه مناظره آمده که وی را از این لحاظ در میان شاعران فارسی مشهور کرده است. این مناظره‌ها نه تنها میان انسان‌ها و جانوران و گیاهان، بلکه میان انواع اشیاء ، از قبیل سوزن و نخ ، نیز اتفاق می‌افتد و پروین در بیان مقاصد خود از هنرهای «شخصیت‌بخشی» و «تخیل» و «تمثیل»، استفاده بسیار کرده است.
ایمنا: در مورد شخصیت و اندیشه پروین  اعتصامی برایمان بگویید ؟
در طول زندگی پروین، عواملی چون پدر وی، دوستان پدرش، مدرسه آمریکایی و از همه مهم‌تر تحولات سیاسی و اجتماعی جامعه ایران، بر شخصیت و اندیشه پروین تأثیرگذار بوده‌اند . یوسف اعتصامی به دلیل شغل مترجمی و همچنین انتخاب شدن به عنوان نماینده مجلس، چهره‌ای سیاسی به شمار رفت و همین باعث آشنایی پروین با ادبیات کلاسیک غربی شد. محافل ادبی یوسف اعتصامی که از محتوایی عمیق برخوردار بودند در شکل‌گیری دیدگاه سیاسی پروین نقش مهمی داشتند.  همچنین حضور پروین در مدرسه آمریکایی ایران باعث آشنا شدن وی با اندیشه‌های غربی و مسائل زنان در غرب شد.
ایمنا:آیا  مسائل اجتماعی روزگار نیز  بر شعر پروین اعتصامی تاثیری داشته ؟
دوران زندگی پروین با صدور فرمان مشروطیت، فروپاشی حکومت قاجار، بر تخت نشستن رضا شاه و استبداد بیست ساله او و جنگ جهانی اول همراه بود که تمامی این رویدادها باعث آگاه شدن پروین به مسائل روزگار خود و حساس شدن او به این رویدادها شد.  پروین در دورانی زندگی می‌کرد که هر دو یا سه سال تحولی سیاسی رخ می‌داد. به علت کمبود روزنامه و دیگر وسائل ارتباط جمعی در آن زمان، تنها راه آشنایی پروین با مسائل سیاسی، پدرش بود. شعر پروین شامل مسائلی چون ظلم ستیزی، فقر ستیزی، عدالت‌خواهی و آرمان‌خواهی است .علی اصغر دادبه مدعی است به همین علت بسیاری پروین را از معماران تاریخ و اندیشه سیاسی ایران دانسته‌اند.

ایمنا:در مورد زندگی و فکر پروین به عنوان شاعر مقاومت انسان محور و نکات شعری او چه می توان گفت ؟
متولد تبریزدرسال 1285مقارن تاجگذاری محمدعلی شاه واستبداد صغیرازطبقه ی اجتماعی بالادستی ،متوفی به سال 1320در زمان حکومت رضاخان است و به نوعی یکی از شاعران مطرح زن فارسی گوی ایران است.
پروین نوپرداز نیست در صورتی که نوپردازی در زمان او رواج داشته است.او شاگرد بهار ودر شعر روش او را درپیروی از شعر سنتی ادامه داده است.
از لحاظ لفظ و پردازش، شعر او تلفیق سبک خراسانی و عراقی است.  پروین مزمون پرداز نیست و گرایشی به سبک هندی و شعرنو ندارد .
درشاعری ازشیوه ی مناظره استفاده کرده ومناظرات اویک اسلوب یکنواخت دارد و تنوعی درآن دیده نمی شود.
در قصاید از ناصرخسرو ، سعدی ،انوری و سنایی پیروی کرده است.
زبان شعر او و کلماتش مردانه است هرچند رقت قلب زنانه در آنها موج میزند و از این نظر تاثیر گذار است.
قالب های شعری او قطعه ،قصیده ، غزل ، مثنوی و مسمط است.  مفاهیم شعری او اجتماعی ، انتقادی و اخلاقی است

انتقاد او به گونه ای بوده است که شخص خاصی را خطاب نداشته بلکه به طبقات خاصی مربوط میشود به همین خاطر زبان سرخ او سرسبزش رابه باد نداده است ،هرچند میگویند یکی ازدلایل اختلاف او با
شوهرش همین زبان شعری او بوده است.  روش شاعری او داستان پردازی منظوم با نتایج اخلاقی و اجتماعی است .
او به سمت وسوی داستان پردازی عاشقانه و بزمی نرفته است،همین اینکه شرایط اجتماعی اوچنین  اقتضاء میکرده است وهم  زندگی خانوادگی او.   روش دیگر شاعری اوکه شعراو را زنده  نگه داشته علاوه برمفاهیم پایداری،روش مناظره ی مخصوصاً  مناظرات حیوان ها و اشیاء است. جاندار پنداری که از لوازم روش مناظره است از بسامدهای شعری اوست. آشنایی با فرهنگ و ادب مغرب زمین در مایه های فکری پروین دیده میشود.
ایمنا:در مورد بُعد ادبی پروین اعتصامی توضیح بدهید ؟
در شکل‌گیری بعد ادبی شخصیت پروین، ادبیات کهن فارسی و ادبیات نوین غربی نقش داشته‌اند. در مورد نقش ادبیات کهن، مهم‌تر از همه سروده‌های شاعران بین قرن‌های ۵–۸ هجری قمری است که این مورد تاثیرگرفته از محافل ادبی یوسف اعتصامی و اعضا تشکیل دهنده آن است.   برای نمونه قطعه «اشک یتیم» متأثر از یکی از سروده‌های انوری است.  همچنین شعرهایی چون «پایمال آز»، «جولای خدا»، «مست و هشیار» و «لطف حق» یادآور قصه‌های مثنوی معنوی و لحن و طرز فکر مولانا است.   یا شعرهایی مانند «کعبه دل»، «جامه عرفان» و «صید پریشان» دارای لحنی مانند شعرهای عطار می‌باشند .
ایمنا:آیا ادبیات غرب هم ، بر شخصیت و شعر پروین اعتصامی تاثیری داشته ؟
درمورد نقش ادبیات غرب، مهم‌تر از همه پیروی پروین از سروده‌های شاعران آمریکایی، انگلیسی و فرانسوی مانند هراشیو اسمیت، لافونتن، آرتور بریزبان و ازوپ است. بیشتر این سروده‌ها، سروده‌هایی بودند که به‌وسیله یوسف اعتصامی ترجمه می‌شدند و در در مجله بهار چاپ می‌شدند. برای نمونه، پروین با مطالعهٔ شعرهایی چون «به یک مومیایی»، «خروس و مروارید»، «زنجره و مورچه» و «نغمه پیراهن» تصمیم گرفت که با تقلید از برخی از آن‌ها شعر دیگری بسراید. به عنوان نمونه، شعر «یاد یاران» پروین اقتباسی از یک قطعه معروف هراشیو اسمیت است که اصل آن را پدرش، از فرانسوی به فارسی ترجمه و منتشر کرده بود. یا شعر «جولای خدا» با الهام از مقاله «عزم و نشاط عنکبوت» اثر آرتور بریزبان، نویسنده آمریکایی، پدید آمده است، که قبل از آن توسط یوسف اعتصامی ترجمه و در مجله بهار منتشر شده‌بود.

ایمنا: در مورد سبک شعری پروین اعتصامی برایمان بگویید.
به نوشته علی‌اصغر دادبه  ، بعد از انقلاب مشروطه در ایران، دو جریان فکری در ایران به نام‌های «جریان تلفیقی» و «جریان نیمایی» به وجود آمد. جریان تلفیقی عبارت است از ترکیب سبک شعر سنتی و اندیشه‌های تازه. می‌توان گفت که جریان تلفیقی، ادامه ی سبک «بازگشت ادبی» است اما قالبی امروزی‌تر دارد . سبک شعری پروین تحت تأثیر تفکر جریان تلفیقی قرار داشت
ملک‌الشعرای بهار هم  در مقدمه دیوان پروین درباره سبک شعری پروین چنین می‌نویسد:
این دیوان ترکیبی است از دو سبک و شیوه لفظی و معنوی آمیخته با سبکی مستقل، و آن دو یکی شیوه خراسان است خاصه استاد ناصر خسرو قبادیانی و دیگر شیوه شعرای عراق و فارس است به ویژه شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی علیه الرحمه و از حیث معانی نیز بین افکار و خیالات حکما و عرفاً است، و این جمله با سبک و اسلوب مستقلی که خاص عصر امروزی و بیشتر پیرو تجسم معانی و حقیقت جوئی است ترکیب یافته و شیوه‌ای بدیع و فاضلانه به وجود آورده است.
ایمنا:در مورد ویژگی‌ها شعری پروین اعتصامی چه می توان گفت ؟
سبک ادبی پروین از چهار دیدگاه قابل بررسی است : دیدگاه لفظی، شامل سبک شاعران خراسانی و استفاده از واژه‌ها و اصطلاحات قدیمی است؛ مانند «مانا»، «خلقان»، «گفتا»، «شنیدستم»، «سرخ گل»، «بوریا» و «می‌خمید». از همین جهت می‌توان در شعر پروین از ویژگی‌های لفظی و زبانی سخن گفت .
نحوی و ساختاری  : روح دیوان پروین، قطعه‌های اوست. این قطعه‌ها خستگی خواننده که ممکن است از مطالعه قصاید به وجود آمده باشد را به طور کامل برطرف می‌کند.
ملک‌الشعرای بهار در مقدمه دیوان پروین.

ویژگی ساختاری، شامل به کار بردن زبان گفتاری در نوشته است که بیشتر به دلیل گویا و روان ساختن متن به کار می‌رود. تلفیق دیدگاه ساختاری و دیدگاه لفظی با وجود وفادار بودن به دیدگاه لفظی، در شعرهای پروین بسیار مشاهده می‌شود. این کار بیشتر در قطعه‌ها و مثنوی‌های پروین مشاهده می‌شود و در قصیده‌ها زیاد به چشم نمی‌خورد. تلفیق ویژگی ساختاری و لفظی، که در قطعه معمول‌تر است، باعث شده تا قطعه‌های پروین نسبت به قصیده‌هایش بسیار مشهورتر باشند. پروین را از لحاظ سبک جزو شاعران کهن‌سرا قرار می‌دهند، هرچند در برخی شعرهای او ابتکارهایی برای دست یافتن به قالبهای تازه مشاهده می‌شود.
دیدگاه بلاغی  :  در شعرهای پروین می‌توان ویژگی‌های بلیغ زبان را به وضوح یافت. بهار «اوج بلاغت و سخن‌دانی پروین» را قطعه‌های او می‌داند اما قزوینی قصیده‌های پروین را «اوج فصاحت و متانت او» می‌داند. در بیشتر شعرهای پروین آرایه‌های معنوی از نوع مناظره (سؤال و جواب)، مَثَل، خلاف‌آمد، تشخیص و تمثیل است. دیوان پروین، شامل ۲۳۸ قطعه شعر می‌باشد، که از آن میان ۶۵ قطعه به صورت مناظره است. این مناظره‌ها میان اشیاء، جانوران و گیاهان وجود دارد. «مثل» نیز صنعتی در شعرهای پروین است که یوسف اعتصامی به کار بردن این صنعت را در شعرهای پروین، بی‌شمار می‌داند. «خلاف‌آمد»، که در ادبیات جدید با نام متناقض‌نما شناخته می‌شود، صنعتی است که در آن نویسنده یک نماد آرمانی (مثل ضرب‌الامثل) را بر خلاف معنی همیشگی توضیح می‌دهد و به کار می‌برد. «تشخیص» نیز در شعرهای پروین به ویژه در مناظره‌هایش، به وفور دیده می‌شود. همچنین تمثیل را که داستانی از زبان انسان یا حیوانات است و در انتها با پیامی اخلاقی به پایان می‌رسد، در شعر پروین مشاهده می‌شود.

دیدگاه فکری–فلسفی :   علی اصغر دادبه می‌گوید بر خلاف دیدگاه منتقدان که در دیوان پروین نظمی منسجم نمی‌بینند، بسیاری از محققان عقیده دارند که دیوان پروین، مجموعه‌ای است یکپارچه با خصوصیت‌های سبک شناختی و هماهنگ است. بعضی نیز این دیوان را نمایندهٔ فرهنگ و تمدن ایرانیان می‌دانند . همچنین دادبه دیدگاه فکری–فلسفی در شعرهای پروین را به دو دسته تقسیم می‌کند: اول، حوزه نظری؛ که شامل مفاهیمی مانند عشق حقیقی، تجلی مذهب، قضا و قدر و تأکید پروین بر جنبش و حرکت و عمل می‌باشند. دوم، حوزه عملی؛ که شامل تهذیب اخلاق در شعرهای پروین است. پروین در شعرهایش کوشیده است تا با شیوه‌ای تازه، خصوصیات‌های بد اخلاقی را در نظر خوانندگان خوار و فضیلت‌های اخلاقی را در نظر آنان، زیبا جلوه دهد.
ایمنا:مضامین شعرهای پروین اعتصامی چیست ؟ وی بیشتر به چه مطالبی می پردازد ؟
مضامین و معانی اشعار پروین، توصیف کننده دلبستگی عمیق وی نسبت به پدر، استعداد و شوق فراوان او به آموختن علم و دانش، روحیه ظلم ستیزی و مخالفت با ستم و ستمگران و حمایت و ابراز همدلی و همدردی با محرومان و ستم‌دیدگان است. اشعار پروین از حوادث و اتفاقات شخصی و اجتماعی تقریباً خالی‌ اند. البته به‌جز قطعه «در تعزیت پدر» که پس از مرگ پدرش سروده، شعری که برای سنگ مزار خود سروده و نیز شعر «نهال آرزو» که برای جشن

فارغ‌التحصیلی کلاس خود در خرداد ۱۳۰۳ گفته است. در میان اشعار او شعری بتوان صراحتاً به شناخت شخص شاعر کمکی کند، وجود ندارد. شعر پروین از دیدگاه طرز بیان مفاهیم و معانی، بیشتر به صورت «مناظره» و «سؤال و جواب» مشاهده می‌شوند. در دیوان او بیش از هفتاد نمونه مناظره آمده که وی را از این لحاظ در میان شاعران فارسی مشهور کرده است. این مناظره‌ها نه تنها میان انسان‌ها و جانوران و گیاهان، بلکه میان انواع اشیاء از قبیل سوزن و نخ نیز اتفاق می‌افتد و پروین در بیان مقاصد خود از هنر «شخصیت بخشی» و «تخیل» و «تمثیل»، بسیار استفاده کرده است.
تعداد زیادی از اشعار پروین، بیان‌گر انتقاد پروین از شاهان و ظلم و ستم قدرتمندان است. پروین در شعر «صاعقه ما ستم اغنیاست» «ظلم» را نماد وقاحت و بی‌شرمی شخص ظالم توصیف می‌کند. در شعر «ای رنجبر» زحمتکشان را به انقلاب در برابر ستمگران فرا می‌خواند، در شعر «تیره بخت» فقر را به تصویر می‌کشد و در شعر «اشک یتیم» مشروعیت سیاسی دولت را مورد شک و تردید قرار می‌دهد . از این رو، شعر پروین رنگ و بوی سیاسی نیز به خود می‌گیرد و چون تعداد این‌گونه اشعار در دیوان او زیاد است، بعضی از منتقدان، شعر او را شعر «سیاست و اخلاق» نامیده‌اند. البته باید توجه داشت که این اشعار در زمان استبداد رضاشاه با شاعران آزادی‌خواه، سروده شده‌اند.
ایمنا:عرفان پروین اعتصامی را به چند دسته می توان تقسیم کرد ؟
عرفان مذهبی و ابتدایی و زهدی مانند عرفان سنایی و عطار و حلاج
عرفان اجتماعی با مضمون دلسوزی اجتماعی ، دعوت به انصاف ، نیازهای عاطفی جوانان و برداشت دلسوزانه و خداپسندانه اجتماعی و اخلاقی مانند عرفان پروین .
عرفان حماسی مانند عرفان مولوی
عرفان کلامی مثل دفاعیات ناصر خسرو شیعی ، نظامی سنتی ، اشعری با مضمون جبری و مولوی سنی ، معتزلی با مضمون اختیار ، 2 مثال از شعر جبری چه جای شکر و شکایات ز نقش نیک و بد است/چو  بر  صحیفه   هستی  رقم  نخواهد  ماند

عرفان آموزشی حرفه ای و صوفیانه
بنای    محکم     روزگار    بر    ستم    است/ قضا  چو محکم نویسد چه  داوری  چه  گواه
ایمنا:گفتید پروین اعتصامی شاعر پایداری و مقاومت بود . مقاومت در برابر چه چیزی ؟
صدای پروین صدای پایان مشروطیت قاجاری و شروع مشروعیت مرده پهلوی است .
مبارزه با قید  و بندهای اجتماعی ، فرهنگی و خانوادگی زنان از افکار شعری پروین است .
سواد آموزی زن و آزادی نسبی زن از آرزوهای پروین است .
مبارزه با چپاول حاکمان مثل قطعه :
روزی    گذشت      پادشهی    از   گذرگهی/فریاد شوق   بر  سر  هر کوی  و بام خواست
مبارزه با زهد ریایی و رشوه خواری مانند مست و هوشیار :
محتسب مستی به ره دید  و  گریبانش گرفت/مست گفت ای دوست این پیرهن است افسار نیست   
آموزش اخلاق اجتماعی مثل غنیمت جوانی و هوشیاری در ( سرود خار کن ):
به بیداری  و  هوشیاری   گرای چو دیدی که   بخت   تو   هوشیار نیست
چو بفروختی   از  که  خواهی  خرید متاع     جوانی      به     بازار    نیست
مبارزه با تفاوت طبقاتی و ظلم طبقه ی بالادستی مثل (صاعقه ی ما ستم ماست ): مردم     این   محکمه    اهریمنند دولت   حکام    ز   غضب  و  ریاست؛شعر پروین شعر تعلیمی است ،بدین لحاظ داری زبان مستقیم و صریح است وبه نوعی شعرعوام است. شعر پروین غنایی نیست و اندوه اجتماعی و خانوادگی در آن دیده می شود .

پروین مخصوصاً در قصاید مستقیم گوست و صور خیال او تکرای است و به سبک خراسانی و عراقی است .
در مثنوی ها و قطعات از روش تمثیل و داستان و خصوصاً از زبان حیوانات و جانوران استفاده کرده است ، علاوه بر زن بودن نوعی رقت قلب که خاص پروین است در اشعار او دیده میشود.
پروین بیشتر سخنور است تا شاعر. سخنور یعنی تسلط بر زبان و سخنرانی فصیح و سالم،اما شاعری یعنی افرینش هنری و استفاده از تمام امکانات زبان اعم از معانی بیان و بدیع .
جوهر شعری بعضی از شعرهای پروین بسیار پایین است و تا سطح سخن منظوم پایین آمده است.
بر نیک و غم  و شادی   همه   آخر  گردد/ دی   و اسفند   و   مه   و   آذر   گردد
ماه  چون شب شود از جای به جایی حیران/پی  کیخسرو   و  دارا  و  سکندر گردد
02116/131/25
کانال اطلاع رسانی: https://telegram.me/imnanews
کد خبر 277008

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.