به گزارش ایمنا، این قلعه دارای قدمتی 1500 ساله است و روزگاری گنج‌خانه، سلاح‌خانه و شاید رصدخانه بوده است. شهرت این قلعه، که پیش از این دزکوه نامیده می‌شد، بیش‌تر به خاطر فعالیت اسماعیلیان شیعی مذهب در سده‌های پنجم و ششم هجری در این مکان است. اسماعیلیان شیعی مذهب به رهبری حسن صباح در سراسر ایران قلعه‌های مستحکم و دست‌نیافتنی داشتند و هیچ‌گاه با حکومت وقت سازگار نبودند. شاه دژ یکی از این قلعه‌ها بود که قائم‌مقام حسن صباح، احمد بن عطاش، در آنجا استقرار داشت. این قلعه در سال 500 هجری به دست سلطان محمد سلجوقی، پسر ملکشاه ویران شد
کوهستان صفه
مجموعه ارتفاعات كوه صفه با بلندترين نقطه ارتفاع ۲۲۵۷ متر در جنوب غربي اصفهان قرار دارد. اين كوه از شمال به جاده كمربندي از غرب به كوه هاي تخت رستم و دره خان از شرق به شهرك ها و مجتمع هاي مسكوني و از جنوب به اراضي باز و خط آهن منتهي مي شود. در دامنه كوه صفه، چشمه‌اي به نام «چشمة درويش» و دويست متر بالاتر از آن «چشمة گل زرد» قرار دارد. كوه صفه از محل چشمه درويش كه سنگ كوه از خاك جدا شده و دامنه كوه محسوب مي‌شود در سمت غرب، به فضاي سنگي مسطحي منتهي مي‌گردد كه كوه به همين جهت «صفه» ناميده شده است. قبلاً در اين محل چهار طاقيهايي ساخته بودند كه چشمه‌هاي آب و درخت هاي چنار چشم‌انداز مصفايي به آن مي‌داده است. در آن حوالي سنگاب بزرگي نيز بود كه آب سرد آن از برفابهاي قله تأمين مي‌شد.
بالاتر از اين محل، با عبور از چند پيچ و خم، قله كوه نمودار مي‌شود. در سمت چپ كوه يك سلسله تپه‌هاي كوچك و بزرگ به نام هزار دره قرار گرفته كه جاده شيراز از وسط آن مي‌گذرد. اين تپه‌ها داراي خاك سرخ است كه جهت زينت و رنگ‌آميزي عمارات به كار مي‌رود. بعد از اين تپه‌ها به طرف شرق، كوه هاي كلاه قاضي قرار دارد. در سمت غرب كوه صفه نيز شاه كوه قرار گرفته و پس از آن بلوك لنجان آغاز مي‌گردد. در دامنه‌هاي مرتفع كوه صفه، قلعه‌هايي وجود داشته كه ديواره آنها عموماً از سنگ و بسيار مستحكم بوده، و از آنها براي دفاع استفاده مي‌شده است. مهمترين آنها به نام "قلعه ديو" معروف بوده كه ويرانه‌هاي آن هنوز باقي است. در مغرب دامنه كوه صفه، عمارت قلعه مانند ديگري وجود داشته كه با خشت هاي بزرگ به اضلاع نيم متر ساخته شده و به نام تخت رستم معروف بوده است. زيرا بنابر باورهاي مردم، جنگ اسكندر و دارا در آنجا اتفاق افتاده است. اما برخي صاحب نظران آن را آتشگاه مي‌دانند. قله كوه صفه از سطح زمين ۵۹۰ متر ارتفاع دارد.
كوهستان صفه در دوران باستان
شيوه ساخت و معماري قلعه كوه صفه به ساير قلعه‌هاي دوران ساساني شباهت دارد. وجود حفره‌هاي سنگي در اطراف كوه صفه يادآور «استودان‌ها»(استخوان دان‌هاي) زرتشتي است كه در بسياري از نواحي باستاني ايران مشاهده مي‌شود.
كوهستان صفه در قرون ميانه اسلامي
در كتاب‌هاي معتبر تاريخي مربوط به قرون ميانه اسلامي مثل «تاريخ ابن اثير» «تاريخ راوند» و «تاريخ جهانگشاي جويني» شرح هاي مبسوطي راجع به مبارزات دولت سلجوقي، كه سني مذهب و طرفدار خلفاي بغداد بودند با پيروان فرقه شيعه اسماعيليه در اصفهان آمده است كه به كوهستان صفه و قلعه آن مربوط مي‌شود. با تاسيس دولت سلجوقي در ايران، شهر اصفهان به عنوان پايگاه اصلي آن روز رو به توسعه نهاد و در عين حال در كانون كشاكش سياسي و نظامي قرار گرفت از جمله حوادث مهم دوران سلجوقي كه به طور مستقيم با سرگذشت كوهستان صفه ارتباط پيدا مي‌كند، بالا گرفتن جنبش اسماعيليه در منطقه اصفهان و بازسازي قلعه «شاه دز» در كوه صفه و جنگ طولاني اسماعيليان با دولت سلجوقي است ماجراي تسلط اسماعيليه بر كوه صفه و سرانجام بدفرجام آنان يكي از حوادث شگرف تاريخ ايران، به طور عام و داستاني پرمخاطره براي منطقه اصفهان و كوه صفه، به طور خاص به شمار مي‌رود.
وقتي ملكشاه سلجوقي در سال ۴۸۵ هجري قمري درگذشت ميان فرزندان او یعنی بركيارق، محمود و محمد بر سر سلطنت اختلاف و نزاع درگرفت كه باعث تضعيف دولت سلجوقي گرديد. در اين شرايط، يكي از معتقدان و فعالان اسماعيلي در اصفهان به نام «احمدابن عطاش» به شيوه زيركانه با فرمانده قلعه شاه دز طرح دوستي ريخت و آنجا را به تصرف خود و مريدانش درآورد. آنان با تقويت استحكامات نظامي كوه صفه در سراسر اراضي اطراف مسلط شدند و باج و خراج آنها را در اختيار خود گرفتند. از اين رهگذر سال هاي طولاني جنگ و هراس و خونريزي در منطقه حاكم شد و قلعه شاهدز و فدائيان اسماعيلي شهرت وسيع پيدا كردند. اما مدتي بعد كه سلطان محمد سلجوقي سلطنت و قدرت خود را تثبيت كرد، تصميم به قلع و قمع اسماعيليان گرفت. او در سال ۵۰۰ هجري تمام كوهستان صفه را به محاصره درآورد و پس از ماه ها مناقشه ديني و سياسي و زد و خورد سرانجام قلعه را فتح كرد و باقيمانده ساكنان و جنگجويان قلعه را كشت و رهبران آنان را به اسارت درآورد.
كوهستان صفه در دوره صفويه
در دوره صفويه با انتخاب اصفهان به عنوان پايتخت كشور و تبديل آن به يك شهر مهم سياسي و اقتصادي و پرشكوه، اهميت نظامي و دفاعي آن كاهش پيدا كرد و برعكس بر نقش معماري، هنري و فرهنگي آن افزوده شد. در اين دوره برخي از نقاط خوش منظره كوه صفه مورد بازسازي قرار گرفت و مسيرهاي ارتفاعي و دسترسي جديد ميان آنها و شهر احداث گرديد. در زمان شاه سليمان صفوي يا شاه صفي دوم در محل يكي از چشمه‌هاي دامنه كوه صفه كه امروزه به چشمه پاچنار معروف است بنايي براي تفريح و گردش درباريان ساخته شد كه به نام تخت سليمان خوانده شده است.
قلعه شاه‌دژ
اگرچه داستان سرگذشت قلعه شاهدز در طول قرن ها و به طور مكرر در كتاب هاي تاريخي نقل شده است ولي تا همين اواخر كسي به درستي نمي دانست كه شاه دز در كجا و در بالاي كدام كوه از كوه‌هاي متعدد اطراف اصفهان قرار داشته است. در حدود نيم قرن پيش دو تن از پژوهشگران اصفهان به نام های كارو ميناسيان و محمد مهريار به طور مجزا و با فاصله‌اي اندك از يكديگر اين نظريه را مطرح ساختند كه شاهدز معروف تاريخي همين «قلعه ديو» افسانه‌اي كوه صفه است.
سرپرست هیأت کاوش قلعه شاه دژ در گفتگو با خبرنگار ایمنا: ساختار قلعه شاه دژ نشان دهنده طراحي شهري پيش از اسلام و دوران اسلامي است
سرپرست هيئت باستان شناسي قلعه شاه‌دژ در گفتگو با خبرنگار ایمنا اظهار داشت: قلعه شاه دژ در کوهستان صفه واقع در جنوب غرب اصفهان احداث شده است که قلعه شاه‌دژ در بلندترين نقطه کوهستان صفه و با فاصله کمي از قله ساخته شده است.
فريبا سعيدي انارکي با اشاره به این که عرصه قلعه شاه دژ حدود 45 هکتار است، گفت: ارگ مرکزي، سربازخانه‌ها، تأسيسات جانبي وابسته به ارگ مرکزي مانند حمام، کارگاه‌هاي آهنگري و چرم سازي انبار و آشپزخانه و محل پخت و پز، بناهاي قلعه شاه دژ است و بناهای دیگری نیز مانند آب انبارها، آبگير و بند، انبارهاي منفرد، برج‌هاي ديده باني و ديوار بزرگ دفاعي نیز در محدوده قلعه ساخته شده اند.
اين باستان شناس ضمن تأکید بر این که در منابع تاريخي مانند «راحه الصدور» راوندي و «تاريخ جهانگشا»ي جويني از منابع دوره سلجوقي از قلعه شاه دژ و تاريخ و حوادث آن سخن گفته شده است، تصریح نمود: کاوش‌ها در فضاي وابسته به ارگ مرکزي و خواناسازي ديواره شمالي مشرف بر شهر اصفهان و بر لبه پرتگاه انجام شده و علاوه بر طراحي فضايي و تفکيک فضاها بر اساس کاربري، مشخص شده که فضاها داراي تزئينات وابسته به معماري مانند گچبري و نقاشي‌هاي ديواري است.
سعیدی گفت: راوندي تاريخ ساخت اين قلعه را به ملکشاه سلجوقي نسبت مي‌دهد اما شواهد باستان شناسي احتمال می دهد که قدمت اولیه این قلعه مربوط به دوره ساساني است. وی تصريح کرد: بعد از محاصره و سقوط قلعه توسط محمد شاه سلجوقي، منابع تاريخي در مورد آن سکوت کرده اند و در يافته‌هاي باستان شناسي نشاني از تداوم حيات در آن ديده نمي‌شود.
فریبا سعیدی انارکی گفت: تنها مقطع زمانی که به وضوح در منابع تاریخی از قلعه شاه دژ یاد شده دوره سلجوقی است اما بر اساس کاوش های باستان شناسی، سه مقطع تاریخی شامل دوره ساسانی، قرون اولیه اسلامی و دوره سلجوقی شناسایی شد که بر اساس منابع تاریخی و یافته های باستان شناسی پس از سقوط قلعه توسط سپاهیان محمد شاه سلجوقی اثری از تداوم حیات قلعه دیده نمی شود.
سرپرست هيئت باستان شناسي قلعه شاه‌دژ افزود: قلعه شاه دژ ساختاري لايه لايه دارد که نشان دهنده طراحي شهري پيش از اسلام و دوران اسلامي است که ارگ مرکزي شارستان و ربض را شامل مي‌شود. همچنين چندين لايه دفاعي فشرده از ارگ مرکزي محافظت مي‌کند که ديوار بزرگ دفاعي، برج‌هاي ديده باني و دو لايه برج و بارو، بيروني ترين لايه تا درونی ترین لایه می باشند.
وي ادامه داد: فصل دوم کاوش در قلعه شاه‌دژ به مطالعه بر روي دو بخش موسوم به جايگاه اشراف واقع در جنوب ارگ مرکزي و ديواره شمالي قلعه موسوم به نظاره گاه تمرکز یافت و درنهایت دو بخش جايگاه اشراف و نظاره گاه از زير خاک بيرون آورده شد. ضمن این که طراحي فضايي و معماري قلعه شامل اتاق‌هاي جانبي منتهي اليه شرقي، ديوار اتاق‌هاي ارگ مرکزي، برج‌هاي ديده باني و ورودي غربي ارگ مرکزي شناسایی شد.
دکتر سعیدی معماری شاه دژ را سنگی دانست که سفتکاری آن با سنگ لاشه و ملاط خاک و گچ و نماسازی با سنگ های تراش خورده انجام شده است .وی درباره اشیای حاصل از باستان شناسي در فصل دوم کاوش اظهار داشت: یافته های حاصل از این فصل بسيار محدود است و تنها شامل قطعات سفال لعابدار سبز، فيروزه اي، بادمجاني و لعاب پاشيده و سفال بدون لعاب عموماً قطعات ظروف بزرگ مانند خمره و لاوک و نيز ظروف کاربردي را شامل می شود.
قلعه شاه‌دژ در مقايسه با ديگر قلاع موجود بر فراز كوه‌صفه، تفاوت‌هاي زيادي ازنظر طرح، نقشه، جنس و مصالح به‌كار رفته در آنها دارد و سبب شده که اين قلعه تا به امروز بر فراز كوه پابرجا باقي مانده و شهرت خود را همچنان حفظ كرده‌است. کاوش های باستان شناسی و مرمت این قلعه با همکاری سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان و شهرداری اصفهان همچنان ادامه دارد.12168/135 شیرین مستغاثی
کوهستان صفه
مجموعه ارتفاعات كوه صفه با بلندترين نقطه ارتفاع ۲۲۵۷ متر در جنوب غربي اصفهان قرار دارد. اين كوه از شمال به جاده كمربندي از غرب به كوه هاي تخت رستم و دره خان از شرق به شهرك ها و مجتمع هاي مسكوني و از جنوب به اراضي باز و خط آهن منتهي مي شود. در دامنه كوه صفه، چشمه‌اي به نام «چشمة درويش» و دويست متر بالاتر از آن «چشمة گل زرد» قرار دارد. كوه صفه از محل چشمه درويش كه سنگ كوه از خاك جدا شده و دامنه كوه محسوب مي‌شود در سمت غرب، به فضاي سنگي مسطحي منتهي مي‌گردد كه كوه به همين جهت «صفه» ناميده شده است. قبلاً در اين محل چهار طاقيهايي ساخته بودند كه چشمه‌هاي آب و درخت هاي چنار چشم‌انداز مصفايي به آن مي‌داده است. در آن حوالي سنگاب بزرگي نيز بود كه آب سرد آن از برفابهاي قله تأمين مي‌شد.
بالاتر از اين محل، با عبور از چند پيچ و خم، قله كوه نمودار مي‌شود. در سمت چپ كوه يك سلسله تپه‌هاي كوچك و بزرگ به نام هزار دره قرار گرفته كه جاده شيراز از وسط آن مي‌گذرد. اين تپه‌ها داراي خاك سرخ است كه جهت زينت و رنگ‌آميزي عمارات به كار مي‌رود. بعد از اين تپه‌ها به طرف شرق، كوه هاي كلاه قاضي قرار دارد. در سمت غرب كوه صفه نيز شاه كوه قرار گرفته و پس از آن بلوك لنجان آغاز مي‌گردد. در دامنه‌هاي مرتفع كوه صفه، قلعه‌هايي وجود داشته كه ديواره آنها عموماً از سنگ و بسيار مستحكم بوده، و از آنها براي دفاع استفاده مي‌شده است. مهمترين آنها به نام "قلعه ديو" معروف بوده كه ويرانه‌هاي آن هنوز باقي است. در مغرب دامنه كوه صفه، عمارت قلعه مانند ديگري وجود داشته كه با خشت هاي بزرگ به اضلاع نيم متر ساخته شده و به نام تخت رستم معروف بوده است. زيرا بنابر باورهاي مردم، جنگ اسكندر و دارا در آنجا اتفاق افتاده است. اما برخي صاحب نظران آن را آتشگاه مي‌دانند. قله كوه صفه از سطح زمين ۵۹۰ متر ارتفاع دارد.
كوهستان صفه در دوران باستان
شيوه ساخت و معماري قلعه كوه صفه به ساير قلعه‌هاي دوران ساساني شباهت دارد. وجود حفره‌هاي سنگي در اطراف كوه صفه يادآور «استودان‌ها»(استخوان دان‌هاي) زرتشتي است كه در بسياري از نواحي باستاني ايران مشاهده مي‌شود.
كوهستان صفه در قرون ميانه اسلامي
در كتاب‌هاي معتبر تاريخي مربوط به قرون ميانه اسلامي مثل «تاريخ ابن اثير» «تاريخ راوند» و «تاريخ جهانگشاي جويني» شرح هاي مبسوطي راجع به مبارزات دولت سلجوقي، كه سني مذهب و طرفدار خلفاي بغداد بودند با پيروان فرقه شيعه اسماعيليه در اصفهان آمده است كه به كوهستان صفه و قلعه آن مربوط مي‌شود. با تاسيس دولت سلجوقي در ايران، شهر اصفهان به عنوان پايگاه اصلي آن روز رو به توسعه نهاد و در عين حال در كانون كشاكش سياسي و نظامي قرار گرفت از جمله حوادث مهم دوران سلجوقي كه به طور مستقيم با سرگذشت كوهستان صفه ارتباط پيدا مي‌كند، بالا گرفتن جنبش اسماعيليه در منطقه اصفهان و بازسازي قلعه «شاه دز» در كوه صفه و جنگ طولاني اسماعيليان با دولت سلجوقي است ماجراي تسلط اسماعيليه بر كوه صفه و سرانجام بدفرجام آنان يكي از حوادث شگرف تاريخ ايران، به طور عام و داستاني پرمخاطره براي منطقه اصفهان و كوه صفه، به طور خاص به شمار مي‌رود.
وقتي ملكشاه سلجوقي در سال ۴۸۵ هجري قمري درگذشت ميان فرزندان او یعنی بركيارق، محمود و محمد بر سر سلطنت اختلاف و نزاع درگرفت كه باعث تضعيف دولت سلجوقي گرديد. در اين شرايط، يكي از معتقدان و فعالان اسماعيلي در اصفهان به نام «احمدابن عطاش» به شيوه زيركانه با فرمانده قلعه شاه دز طرح دوستي ريخت و آنجا را به تصرف خود و مريدانش درآورد. آنان با تقويت استحكامات نظامي كوه صفه در سراسر اراضي اطراف مسلط شدند و باج و خراج آنها را در اختيار خود گرفتند. از اين رهگذر سال هاي طولاني جنگ و هراس و خونريزي در منطقه حاكم شد و قلعه شاهدز و فدائيان اسماعيلي شهرت وسيع پيدا كردند. اما مدتي بعد كه سلطان محمد سلجوقي سلطنت و قدرت خود را تثبيت كرد، تصميم به قلع و قمع اسماعيليان گرفت. او در سال ۵۰۰ هجري تمام كوهستان صفه را به محاصره درآورد و پس از ماه ها مناقشه ديني و سياسي و زد و خورد سرانجام قلعه را فتح كرد و باقيمانده ساكنان و جنگجويان قلعه را كشت و رهبران آنان را به اسارت درآورد.
كوهستان صفه در دوره صفويه
در دوره صفويه با انتخاب اصفهان به عنوان پايتخت كشور و تبديل آن به يك شهر مهم سياسي و اقتصادي و پرشكوه، اهميت نظامي و دفاعي آن كاهش پيدا كرد و برعكس بر نقش معماري، هنري و فرهنگي آن افزوده شد. در اين دوره برخي از نقاط خوش منظره كوه صفه مورد بازسازي قرار گرفت و مسيرهاي ارتفاعي و دسترسي جديد ميان آنها و شهر احداث گرديد. در زمان شاه سليمان صفوي يا شاه صفي دوم در محل يكي از چشمه‌هاي دامنه كوه صفه كه امروزه به چشمه پاچنار معروف است بنايي براي تفريح و گردش درباريان ساخته شد كه به نام تخت سليمان خوانده شده است.
قلعه شاه‌دژ
اگرچه داستان سرگذشت قلعه شاهدز در طول قرن ها و به طور مكرر در كتاب هاي تاريخي نقل شده است ولي تا همين اواخر كسي به درستي نمي دانست كه شاه دز در كجا و در بالاي كدام كوه از كوه‌هاي متعدد اطراف اصفهان قرار داشته است. در حدود نيم قرن پيش دو تن از پژوهشگران اصفهان به نام های كارو ميناسيان و محمد مهريار به طور مجزا و با فاصله‌اي اندك از يكديگر اين نظريه را مطرح ساختند كه شاهدز معروف تاريخي همين «قلعه ديو» افسانه‌اي كوه صفه است.
سرپرست هیأت کاوش قلعه شاه دژ در گفتگو با خبرنگار ایمنا: ساختار قلعه شاه دژ نشان دهنده طراحي شهري پيش از اسلام و دوران اسلامي است
سرپرست هيئت باستان شناسي قلعه شاه‌دژ در گفتگو با خبرنگار ایمنا اظهار داشت: قلعه شاه دژ در کوهستان صفه واقع در جنوب غرب اصفهان احداث شده است که قلعه شاه‌دژ در بلندترين نقطه کوهستان صفه و با فاصله کمي از قله ساخته شده است.
فريبا سعيدي انارکي با اشاره به این که عرصه قلعه شاه دژ حدود 45 هکتار است، گفت: ارگ مرکزي، سربازخانه‌ها، تأسيسات جانبي وابسته به ارگ مرکزي مانند حمام، کارگاه‌هاي آهنگري و چرم سازي انبار و آشپزخانه و محل پخت و پز، بناهاي قلعه شاه دژ است و بناهای دیگری نیز مانند آب انبارها، آبگير و بند، انبارهاي منفرد، برج‌هاي ديده باني و ديوار بزرگ دفاعي نیز در محدوده قلعه ساخته شده اند.
اين باستان شناس ضمن تأکید بر این که در منابع تاريخي مانند «راحه الصدور» راوندي و «تاريخ جهانگشا»ي جويني از منابع دوره سلجوقي از قلعه شاه دژ و تاريخ و حوادث آن سخن گفته شده است، تصریح نمود: کاوش‌ها در فضاي وابسته به ارگ مرکزي و خواناسازي ديواره شمالي مشرف بر شهر اصفهان و بر لبه پرتگاه انجام شده و علاوه بر طراحي فضايي و تفکيک فضاها بر اساس کاربري، مشخص شده که فضاها داراي تزئينات وابسته به معماري مانند گچبري و نقاشي‌هاي ديواري است.
سعیدی گفت: راوندي تاريخ ساخت اين قلعه را به ملکشاه سلجوقي نسبت مي‌دهد اما شواهد باستان شناسي احتمال می دهد که قدمت اولیه این قلعه مربوط به دوره ساساني است. وی تصريح کرد: بعد از محاصره و سقوط قلعه توسط محمد شاه سلجوقي، منابع تاريخي در مورد آن سکوت کرده اند و در يافته‌هاي باستان شناسي نشاني از تداوم حيات در آن ديده نمي‌شود.
فریبا سعیدی انارکی گفت: تنها مقطع زمانی که به وضوح در منابع تاریخی از قلعه شاه دژ یاد شده دوره سلجوقی است اما بر اساس کاوش های باستان شناسی، سه مقطع تاریخی شامل دوره ساسانی، قرون اولیه اسلامی و دوره سلجوقی شناسایی شد که بر اساس منابع تاریخی و یافته های باستان شناسی پس از سقوط قلعه توسط سپاهیان محمد شاه سلجوقی اثری از تداوم حیات قلعه دیده نمی شود.
سرپرست هيئت باستان شناسي قلعه شاه‌دژ افزود: قلعه شاه دژ ساختاري لايه لايه دارد که نشان دهنده طراحي شهري پيش از اسلام و دوران اسلامي است که ارگ مرکزي شارستان و ربض را شامل مي‌شود. همچنين چندين لايه دفاعي فشرده از ارگ مرکزي محافظت مي‌کند که ديوار بزرگ دفاعي، برج‌هاي ديده باني و دو لايه برج و بارو، بيروني ترين لايه تا درونی ترین لایه می باشند.
وي ادامه داد: فصل دوم کاوش در قلعه شاه‌دژ به مطالعه بر روي دو بخش موسوم به جايگاه اشراف واقع در جنوب ارگ مرکزي و ديواره شمالي قلعه موسوم به نظاره گاه تمرکز یافت و درنهایت دو بخش جايگاه اشراف و نظاره گاه از زير خاک بيرون آورده شد. ضمن این که طراحي فضايي و معماري قلعه شامل اتاق‌هاي جانبي منتهي اليه شرقي، ديوار اتاق‌هاي ارگ مرکزي، برج‌هاي ديده باني و ورودي غربي ارگ مرکزي شناسایی شد.
دکتر سعیدی معماری شاه دژ را سنگی دانست که سفتکاری آن با سنگ لاشه و ملاط خاک و گچ و نماسازی با سنگ های تراش خورده انجام شده است .وی درباره اشیای حاصل از باستان شناسي در فصل دوم کاوش اظهار داشت: یافته های حاصل از این فصل بسيار محدود است و تنها شامل قطعات سفال لعابدار سبز، فيروزه اي، بادمجاني و لعاب پاشيده و سفال بدون لعاب عموماً قطعات ظروف بزرگ مانند خمره و لاوک و نيز ظروف کاربردي را شامل می شود.
قلعه شاه‌دژ در مقايسه با ديگر قلاع موجود بر فراز كوه‌صفه، تفاوت‌هاي زيادي ازنظر طرح، نقشه، جنس و مصالح به‌كار رفته در آنها دارد و سبب شده که اين قلعه تا به امروز بر فراز كوه پابرجا باقي مانده و شهرت خود را همچنان حفظ كرده‌است. کاوش های باستان شناسی و مرمت این قلعه با همکاری سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان و شهرداری اصفهان همچنان ادامه دارد.12168/135 شیرین مستغاثی
نظر شما