شاید کمتر کسی فکر می کرد رودی که همه را سیراب می کند امروز بیش از همه تشنه آب است تا جایی که حتی توان تامین آب شرب مردم را ندارد و این بحران همه را به تکاپو انداخته که چه باید کرد.
در این راستا دوشنبه هفته جاری شبکه چهار سیما در برنامه یک ساعته "اردی بهشت" دلایل بحران در حوضه آبی زاینده‌رود را با حضور مجید مخدوم عضو هیات علمی دانشگاه تهران و حسین صمدی رئیس مرکز تحقیقات منابع آب دانشگاه شهرکرد بررسی کرد، اما در این برنامه جای یک کارشناس اصفهانی خالی بود که از حق واقعی مردم این شهر دفاع کند، چرا که زاینده رود علاوه بر اینکه در حوضه آبریز تهران نیست بلکه به گفته بسیاری از کارشناسان با مدیریت منطقه و برداشت های بی رویه آب در منطقه چهارمحال و بختیاری زاینده رود به این حال و روز افتاده است و اما کارشناس این خطه به بیان دلایل بحران زاینده رود پرداخت و با وجودی که بسیاری از مسئولان استان و کشور بر این باورند که اگر تونل بهشت آب و تونل سوم کوهرنگ وارد مدار آبرسانی شوند راه نجاتی برای زاینده رود خواهند بود، اما به اعتقاد رئیس مرکز تحقیقات منابع آب دانشگاه شهرکرد، ۵۰ درصد علل کم آبی زاینده رود تونل های انتقال آب است، چرا که این طرح ها نیمی از وعده های بیش بینی شده را محقق نکردند.
حسین صمدی با بیان اینکه بر طبق آمار در سال ۸۵، در حوضه زاینده رود ۳ میلیون و ۶۶۸ هزار نفر زندگی می کردند،افزود: میزان آب قابل دسترس از منابع آب های سطحی، زیر زمینی، و سایر منابع همچون طرح های آبرسانی از حدود ۷۰۰ میلیون مترمکعب تا ۲ میلیارد مترمکعب در سال های ترسالی متغیر بوده است.
وی با اشاره به اینکه از سال ۱۳۲۷ تاکنون با احتساب تونل های اول و دوم کوهرنگ و چشمه لنگان میزان آب قابل دسترس در حوضه زاینده رود، ۱۴۰۰ میلیون مترمکعب بود، اظهار داشت: طی سال های ۷۰ تا ۷۵ در حوضه زاینده رود دچار روند معکوس در منابع آبی شدیم و مرتب این میزان کاهش یافت تا جایی که اکنون به ۱۲۰۰ میلیون مترمکعب رسیده است.
وی با یادآوری اینکه تونل اول گوهرنگ در سال ۱۳۳۳ با آبرسانی ۳۰۰ میلیون مترمکعب راه اندازی شد، اما ۳۶ هزار هکتار اراضی جدید در استان توسعه یافت، افزود: با افتتاح سد زاینده رود در سال ۱۳۵۰، حدود ۶۷ هزار هکتار به اراضی اصفهان اضافه شد و با راه اندازی تونل دوم کوهرنگ در سال ۶۴، با آبرسانی ۲۵۰ میلیون متر مکعب، دوباره ۱۸ هزار هکتار اراضی استان اصفهان توسعه یافت.
رئیس مرکز تحقیقات منابع آب دانشگاه شهرکرد با تاکید بر اینکه در صورت اضافه شدن میزان آب از تونل سوم کوهرنگ، در مجموع طرح های گذشته ۹۶۰ میلیون مترمکعب به سیستم زاینده رود اضافه می شود، یادآور شد: بر طبق آمار وزارت نیرو در عمل تمام آبرسانی این تونل ها به حوضه زاینده رود کمتر از ۵۰۰ میلیون مترمکعب بوده که دلیل آن توسعه اراضی در این حوضه و بارگذاری بالا بر روی آن است.
وی به ۵۸۰ میلیون مترمکعب آبرسانی حاصل از طرح بهشت آباد و ۱۵۰ میلیون مترمکعبی تونل کوبان به عنوان طرح های در دست اقدام اشاره کرد و بیان داشت: مجموع آبرسانی این دو تونل با طرح های قبلی یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون مترمکعب است، اما در مجموع فقط توانایی آبرسانی ۸۰۰ میلیون مترمکعب آب را دارند و در این صورت با بارگذاری‌های جدید زاینده‌رود باز بدهکار می شود.
صمدی یادآور شد: متاسفانه ۱۲۰ هزار هکتار اراضی جدید در این سه طرح آبرسانی در استان اصفهان توسعه یافت و این توسعه بارگذاری از زاینده رود را افزایش داد.
وی با بیان اینکه برای خروج از بحران زاینده رود باید به مجموعه راهکارهای پیشنهادی توجه کرد، یادآور شد: یکی از راهکارهای مورد توجه مسئولان طرح های سازه ای همچون ساخت سد سازی بوده که گاه خطرساز است.
وی با بیان اینکه متاسفانه مسئولان از ایرادات طرح های آبرسانی گذشته در طرح های جدید به نحوه صحیح بهره نمی گیرند، تصریح کرد: تخصیص آب بهشت آباد در شرایط نرمال آبدهی ۵۸۰ میلیون مترمکعب است و در شرایط خشکسالی میزان تخصیص آب کسر خواهد شد.
رئیس مرکز تحقیقات منابع آب دانشگاه شهرکرد با تاکید بر اینکه ما کشاورزی را نابود کردیم، افزود: متاسفانه مسئولان اصفهان و کشور در طرح بهشت آباد با مردم صادق نبودند، چرا که در تخصیص آب این طرح اسمی از کشاورزی برده نشده و آب شرب و صنعت از بهشت آباد بهره می گیرند.
اما پیش از این به دنبال اعتراضات کشاورزان شرق اصفهان مسئولان استانی بارها با وعده های بسیار اعلام کردند که کشاورزی این شهر بار دیگر با طرح بهشت آباد رونق می گیرد در حالی که در تخصیص واقعی آب فقط ۳۵ درصد سهم بهشت آباد متعلق به اصفهان است و بقیه آب آن به استان های چهارمحال و بختیاری، یزد و کرمان می رود و این سهم اندک نه فقط راهگشای کشاورزان اصفهان نیست بلکه جبران کم آبی استان را نخواهد کرد.
صمدی در ادامه این نشست با یادآوری اینکه میزان سرانه آب قابل دسترس در هر منطقه بر طبق میزان آب استحصال شده و قابل دسترس در حال و آینده مشخص می شود، بیان داشت: اگر این میزان به ۱۷۰۰ متر مکعب در سال برای هر نفر برسد منطقه به سمت هشدار می رود همچنین رسیدن این رقم به کمتر از ۱۰۰۰ مترمکعب با عنوان تنش آبی مطرح است که شرایط را دشوار می کند.
وی تاکید کرد: پیش بینی می شود در سال ۱۴۰۰ میزان سرانه مصرف آب برای هر نفر به کمتر از ۱۳۰۰ مترمکعب کاهش یابد.
صمدی با اشاره به اینکه برطبق آخرین برآوردها شاهد کاهش ۴۵ درصدی آورد آب در حوضه زاینده هستیم، تصریح کرد: متاسفانه سرانه آب قابل دسترس برای اصفهانی ها به کمتر از ۱۰۰۰ مترمکعب رسیده و این به معنای بحران جدی در حوضه زاینده رود است.
وی به مدیریت آب در کشورهای توسعه یافته اشاره کرد و بیان داشت: در این کشورها ۶۰ درصد منابع آبی برای حفظ محیط زیست دست نخورده باقی می ماند و برای مصرف، تمرکز بر روی ۴۰ درصد بقیه است، اما در طرح های آبرسانی کشور فقط ۲۰ درصد آب به محیط زیست اختصاص می یابد و در عمل نیز همین میزان به شرب تخصیص می یابد و اهمیتی به محیط زیست داده نمی شود.
وی در پاسخ به سوال مجری برنامه در خصوص تاثیر میزان برداشت آب در بالادست بر خشکی زاینده رود، بیان داشت: خوشبختانه سال گذشته با ورود وزارت نیرو به مدیریت آب، بسیاری از مشکلات برطرف شد، چرا که پیش از این مدیریت زاینده رود در دست آب منطقه ای اصفهان بود و چنین مشکلاتی را برای حوضه ایجاد کرده بود!
وی با بیان اینکه باغات توسعه یافته در چهارمحال و بختیاری در اطرف رودخانه بوده است، تاکید کرد: باغات چهارمحال نباید بیش از این توسعه یابد، اما باید همین میزان باغات را حفظ کرد.
این در حالی است که بیشتر مشکلات حوضه آبریز زاینده رود از زمان فعالیت دولت نهم و دهم که مدیریت آب به صورت استانی اعمال و میزان برداشت ها در بالادست رودخانه افزایش یافت؛ شدت گرفت تا جایی که آنچه در طومار شیخ بهایی به عنوان حق آبه کشاورزان شرق اصفهان در نظر گرفته شده بود نادیده پنداشته شد.
وی همچنین در اظهار نظری جالب با تاکید بر اینکه توسعه باغات بادام در چهارمحال، ورودی آب به زاینده رود را کاهش نداده است، گفت: میزان برداشت آب در بالا دست ۱۲ میلیون مترمکعب است.
صمدی افزود: بر طبق طرح تحقیقی شرکت منابع آبی ایران، ۱۴ هزار هکتار از باغات چهارمحال آبیاری قطره ای می شود، همچنین طی ماه های، مهر، آبان، آذر، دی، بهمن و اسفند گذشته و همچنین فروردین و اردیبهشت امسال میزان خروجی آب از چهارمحال و بختیاری بیشتر از ورودی آن بوده است.
وی با بیان اینکه توسعه باغات چهارمحال بر اساس تخصیص وزارت نیرو بوده است، عنوان کرد: ۹۸ درصد برداشت های چهارمحال و بختیاری بیشتر از میزان پروانه بهره برداری آنها نبوده است.
این در حالی است که سال گذشته به دنبال اعتراضات کشاورزان شرق اصفهان و شکستن لوله انتقال آب به یزد، با ابلاغ ستاد خشکسالی کشور؛ برداشت بی رویه آب از زاینده رود ممنوع شد و مقررگردید در زمان خشکسالی استان های همجوار نیز که از زاینده رود برداشت می‌کنند به یک اندازه از آب بهره مند شوند.
در پایان نیز حسین صمدی رونق کشاورزی شرق اصفهان را فرصتی برای زنده نگه داشتن زاینده رود عنوان کرد و گفت: با تولید ۵۴۰ تن آلایندگی حاصل از صنایع در اصفهان، توسعه کشاورزی شرق اصفهان، باید در اولویت قرار گیرد.
و این گفته در حالی مطرح است که حجم سد زاینده رود به ۹۹ میلیون مترمکعب رسیده و حجم ورودی و خروجی آن ۱۴ مترمکعب در ثانیه است، اما ظرفیت سد زاینده رود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب براورد شده تا جایی که به طور قطع می توان عنوان کرد که این روزها زاینده رود حتی نایی برای رفع تشنگی نصف جهان ندارد!
در این راستا دوشنبه هفته جاری شبکه چهار سیما در برنامه یک ساعته "اردی بهشت" دلایل بحران در حوضه آبی زاینده‌رود را با حضور مجید مخدوم عضو هیات علمی دانشگاه تهران و حسین صمدی رئیس مرکز تحقیقات منابع آب دانشگاه شهرکرد بررسی کرد، اما در این برنامه جای یک کارشناس اصفهانی خالی بود که از حق واقعی مردم این شهر دفاع کند، چرا که زاینده رود علاوه بر اینکه در حوضه آبریز تهران نیست بلکه به گفته بسیاری از کارشناسان با مدیریت منطقه و برداشت های بی رویه آب در منطقه چهارمحال و بختیاری زاینده رود به این حال و روز افتاده است و اما کارشناس این خطه به بیان دلایل بحران زاینده رود پرداخت و با وجودی که بسیاری از مسئولان استان و کشور بر این باورند که اگر تونل بهشت آب و تونل سوم کوهرنگ وارد مدار آبرسانی شوند راه نجاتی برای زاینده رود خواهند بود، اما به اعتقاد رئیس مرکز تحقیقات منابع آب دانشگاه شهرکرد، ۵۰ درصد علل کم آبی زاینده رود تونل های انتقال آب است، چرا که این طرح ها نیمی از وعده های بیش بینی شده را محقق نکردند.
حسین صمدی با بیان اینکه بر طبق آمار در سال ۸۵، در حوضه زاینده رود ۳ میلیون و ۶۶۸ هزار نفر زندگی می کردند،افزود: میزان آب قابل دسترس از منابع آب های سطحی، زیر زمینی، و سایر منابع همچون طرح های آبرسانی از حدود ۷۰۰ میلیون مترمکعب تا ۲ میلیارد مترمکعب در سال های ترسالی متغیر بوده است.
وی با اشاره به اینکه از سال ۱۳۲۷ تاکنون با احتساب تونل های اول و دوم کوهرنگ و چشمه لنگان میزان آب قابل دسترس در حوضه زاینده رود، ۱۴۰۰ میلیون مترمکعب بود، اظهار داشت: طی سال های ۷۰ تا ۷۵ در حوضه زاینده رود دچار روند معکوس در منابع آبی شدیم و مرتب این میزان کاهش یافت تا جایی که اکنون به ۱۲۰۰ میلیون مترمکعب رسیده است.
وی با یادآوری اینکه تونل اول گوهرنگ در سال ۱۳۳۳ با آبرسانی ۳۰۰ میلیون مترمکعب راه اندازی شد، اما ۳۶ هزار هکتار اراضی جدید در استان توسعه یافت، افزود: با افتتاح سد زاینده رود در سال ۱۳۵۰، حدود ۶۷ هزار هکتار به اراضی اصفهان اضافه شد و با راه اندازی تونل دوم کوهرنگ در سال ۶۴، با آبرسانی ۲۵۰ میلیون متر مکعب، دوباره ۱۸ هزار هکتار اراضی استان اصفهان توسعه یافت.
رئیس مرکز تحقیقات منابع آب دانشگاه شهرکرد با تاکید بر اینکه در صورت اضافه شدن میزان آب از تونل سوم کوهرنگ، در مجموع طرح های گذشته ۹۶۰ میلیون مترمکعب به سیستم زاینده رود اضافه می شود، یادآور شد: بر طبق آمار وزارت نیرو در عمل تمام آبرسانی این تونل ها به حوضه زاینده رود کمتر از ۵۰۰ میلیون مترمکعب بوده که دلیل آن توسعه اراضی در این حوضه و بارگذاری بالا بر روی آن است.
وی به ۵۸۰ میلیون مترمکعب آبرسانی حاصل از طرح بهشت آباد و ۱۵۰ میلیون مترمکعبی تونل کوبان به عنوان طرح های در دست اقدام اشاره کرد و بیان داشت: مجموع آبرسانی این دو تونل با طرح های قبلی یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون مترمکعب است، اما در مجموع فقط توانایی آبرسانی ۸۰۰ میلیون مترمکعب آب را دارند و در این صورت با بارگذاری‌های جدید زاینده‌رود باز بدهکار می شود.
صمدی یادآور شد: متاسفانه ۱۲۰ هزار هکتار اراضی جدید در این سه طرح آبرسانی در استان اصفهان توسعه یافت و این توسعه بارگذاری از زاینده رود را افزایش داد.
وی با بیان اینکه برای خروج از بحران زاینده رود باید به مجموعه راهکارهای پیشنهادی توجه کرد، یادآور شد: یکی از راهکارهای مورد توجه مسئولان طرح های سازه ای همچون ساخت سد سازی بوده که گاه خطرساز است.
وی با بیان اینکه متاسفانه مسئولان از ایرادات طرح های آبرسانی گذشته در طرح های جدید به نحوه صحیح بهره نمی گیرند، تصریح کرد: تخصیص آب بهشت آباد در شرایط نرمال آبدهی ۵۸۰ میلیون مترمکعب است و در شرایط خشکسالی میزان تخصیص آب کسر خواهد شد.
رئیس مرکز تحقیقات منابع آب دانشگاه شهرکرد با تاکید بر اینکه ما کشاورزی را نابود کردیم، افزود: متاسفانه مسئولان اصفهان و کشور در طرح بهشت آباد با مردم صادق نبودند، چرا که در تخصیص آب این طرح اسمی از کشاورزی برده نشده و آب شرب و صنعت از بهشت آباد بهره می گیرند.
اما پیش از این به دنبال اعتراضات کشاورزان شرق اصفهان مسئولان استانی بارها با وعده های بسیار اعلام کردند که کشاورزی این شهر بار دیگر با طرح بهشت آباد رونق می گیرد در حالی که در تخصیص واقعی آب فقط ۳۵ درصد سهم بهشت آباد متعلق به اصفهان است و بقیه آب آن به استان های چهارمحال و بختیاری، یزد و کرمان می رود و این سهم اندک نه فقط راهگشای کشاورزان اصفهان نیست بلکه جبران کم آبی استان را نخواهد کرد.
صمدی در ادامه این نشست با یادآوری اینکه میزان سرانه آب قابل دسترس در هر منطقه بر طبق میزان آب استحصال شده و قابل دسترس در حال و آینده مشخص می شود، بیان داشت: اگر این میزان به ۱۷۰۰ متر مکعب در سال برای هر نفر برسد منطقه به سمت هشدار می رود همچنین رسیدن این رقم به کمتر از ۱۰۰۰ مترمکعب با عنوان تنش آبی مطرح است که شرایط را دشوار می کند.
وی تاکید کرد: پیش بینی می شود در سال ۱۴۰۰ میزان سرانه مصرف آب برای هر نفر به کمتر از ۱۳۰۰ مترمکعب کاهش یابد.
صمدی با اشاره به اینکه برطبق آخرین برآوردها شاهد کاهش ۴۵ درصدی آورد آب در حوضه زاینده هستیم، تصریح کرد: متاسفانه سرانه آب قابل دسترس برای اصفهانی ها به کمتر از ۱۰۰۰ مترمکعب رسیده و این به معنای بحران جدی در حوضه زاینده رود است.
وی به مدیریت آب در کشورهای توسعه یافته اشاره کرد و بیان داشت: در این کشورها ۶۰ درصد منابع آبی برای حفظ محیط زیست دست نخورده باقی می ماند و برای مصرف، تمرکز بر روی ۴۰ درصد بقیه است، اما در طرح های آبرسانی کشور فقط ۲۰ درصد آب به محیط زیست اختصاص می یابد و در عمل نیز همین میزان به شرب تخصیص می یابد و اهمیتی به محیط زیست داده نمی شود.
وی در پاسخ به سوال مجری برنامه در خصوص تاثیر میزان برداشت آب در بالادست بر خشکی زاینده رود، بیان داشت: خوشبختانه سال گذشته با ورود وزارت نیرو به مدیریت آب، بسیاری از مشکلات برطرف شد، چرا که پیش از این مدیریت زاینده رود در دست آب منطقه ای اصفهان بود و چنین مشکلاتی را برای حوضه ایجاد کرده بود!
وی با بیان اینکه باغات توسعه یافته در چهارمحال و بختیاری در اطرف رودخانه بوده است، تاکید کرد: باغات چهارمحال نباید بیش از این توسعه یابد، اما باید همین میزان باغات را حفظ کرد.
این در حالی است که بیشتر مشکلات حوضه آبریز زاینده رود از زمان فعالیت دولت نهم و دهم که مدیریت آب به صورت استانی اعمال و میزان برداشت ها در بالادست رودخانه افزایش یافت؛ شدت گرفت تا جایی که آنچه در طومار شیخ بهایی به عنوان حق آبه کشاورزان شرق اصفهان در نظر گرفته شده بود نادیده پنداشته شد.
وی همچنین در اظهار نظری جالب با تاکید بر اینکه توسعه باغات بادام در چهارمحال، ورودی آب به زاینده رود را کاهش نداده است، گفت: میزان برداشت آب در بالا دست ۱۲ میلیون مترمکعب است.
صمدی افزود: بر طبق طرح تحقیقی شرکت منابع آبی ایران، ۱۴ هزار هکتار از باغات چهارمحال آبیاری قطره ای می شود، همچنین طی ماه های، مهر، آبان، آذر، دی، بهمن و اسفند گذشته و همچنین فروردین و اردیبهشت امسال میزان خروجی آب از چهارمحال و بختیاری بیشتر از ورودی آن بوده است.
وی با بیان اینکه توسعه باغات چهارمحال بر اساس تخصیص وزارت نیرو بوده است، عنوان کرد: ۹۸ درصد برداشت های چهارمحال و بختیاری بیشتر از میزان پروانه بهره برداری آنها نبوده است.
این در حالی است که سال گذشته به دنبال اعتراضات کشاورزان شرق اصفهان و شکستن لوله انتقال آب به یزد، با ابلاغ ستاد خشکسالی کشور؛ برداشت بی رویه آب از زاینده رود ممنوع شد و مقررگردید در زمان خشکسالی استان های همجوار نیز که از زاینده رود برداشت می‌کنند به یک اندازه از آب بهره مند شوند.
در پایان نیز حسین صمدی رونق کشاورزی شرق اصفهان را فرصتی برای زنده نگه داشتن زاینده رود عنوان کرد و گفت: با تولید ۵۴۰ تن آلایندگی حاصل از صنایع در اصفهان، توسعه کشاورزی شرق اصفهان، باید در اولویت قرار گیرد.
و این گفته در حالی مطرح است که حجم سد زاینده رود به ۹۹ میلیون مترمکعب رسیده و حجم ورودی و خروجی آن ۱۴ مترمکعب در ثانیه است، اما ظرفیت سد زاینده رود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب براورد شده تا جایی که به طور قطع می توان عنوان کرد که این روزها زاینده رود حتی نایی برای رفع تشنگی نصف جهان ندارد!
نظر شما