به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، با کم شدن رویکردهای «از بالا به پایین» که در آن‌ها همه اهداف و تصمیمات توسط مدیران اتخاذ می‌شود، تمایل به استفاده از شیوه‌های معاصر نظیر فرآیندهای فراگیرتر و مشارکتی‌تر افزایش پیدا کرده است.
برنامه‌ریزی مشارکتی، مفهومی که مشارکت کل جامعه در فرآیند تصمیم‌گیری را در اولویت قرار می‌دهد، محبوبیت گسترده‌ای در سطح جهانی به دست آورده است. این موضوع در مورد طراحی شهری نیز صدق می‌کند و مردم و مشارکت فعال همه اعضای یک گروه کاربری گامی برای شکل دادن به توسعه فضاهای فیزیکی و اجتماعی است، به این ترتیب در تصمیم‌گیری‌ها دیدگاه‌های مختلفی از افراد جامعه شهری در نظر گرفته می‌شود و شکاف بین محیط‌های شهری برطرف می‌شود.
مزایای مشارکت شهروندان در امور شهری
ایجاد مشارکت در جامعه به ابزاری برای یافتن فرصت‌های پنهان در شهرها، به‌ویژه در رسیدگی به مسائلی مانند ازدحام جمعیت، ترافیک و برابری‌های اجتماعی تبدیل می‌شود. برنامه‌ریزی مشارکتی به طراحان و جوامع اجازه می‌دهد تا پیوندهای محله‌ای را تقویت کنند و روابط جدید بین مردم و محیط شهری را توسعه دهند.
برنامه اسکان بشر ملل متحد (UN-Habitat) با ایجاد راه‌حل جامعی برای طراحی مشارکتی، به دولت‌های محلی کمک می‌کند تا دستور کار جدید شهری و اهداف توسعه پایدار را اجرا کنند. این روش مانند یک جعبه‌ابزار است که چارچوبی را برای رهبران شهر، طراحان، جامعه مدنی، سرمایه‌گذاران و بخش خصوصی فراهم می‌کند تا بر اساس منابع و ظرفیت‌های موجود، طراحی‌های انعطاف‌پذیری در مورد موضوعات شهری اجرا کنند. طراحی مشارکتی، مقامات محلی و شهروندان را در خط مقدم توسعه پایدار شهری قرار می‌دهد و با ابتکارهای محلی آن‌ها استراتژی قابل اجرایی را محقق می‌سازد. پروژه‌های طراحی مشارکتی متعددی در سراسر جهان با موفقیت اجرا شده است که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شویم.
پروژه خیابان‌های تابستانی به روش هوشمند در فنلاند
در شهر هلسینکی فنلاند، طراحان شهری با استفاده از هوش مصنوعی، شهروندان و صاحبان مشاغل را در یک فرآیند طراحی مشارکتی درگیر کردند. کارگاه‌هایی برگزار کردند تا چشم‌انداز مشترک را برای عموم مردم مشخص کنند و شهروندان دیدگاه‌های خود را برای موضوعات مربوط به خیابان‌های تابستانی بیان کردند. در نهایت شرکت‌کنندگان در مورد دیدگاه‌های پیشنهادی رأی دادند و فهرست کوتاهی از مطلوب‌ترین سناریوها برای ارائه به مقامات فراهم شد.
طرح خیابان‌های تابستانی فنلاند، برنامه‌ای برای مفرح و بانشاط کردن خیابان‌ها در تابستان انجام شد. بر اساس این پروژه، مناطق استراحت و تعامل اجتماعی زیادی با نظر و سلیقه شهروندان در نظر گرفته شد تا بتوانند اوقات فراغت تابستان را با حس بهتری در فضاهای باز شهرها بگذرانند.
طرح‌های دوستدار محیط زیست در ایرلند
شورای شهر دوبلین در حمایت از طرح‌های دوستدار محیط زیست، بودجه ۳۰۰ هزار یورویی را اختصاص داده است که بر اساس آن شهروندان می‌توانند با همکاری سازمان‌های مرتبط، ایده‌های حمایتی از پایداری فضای سبز شهری را در راستای ارتقای سطح سلامت جسمی و روانی ساکنان معرفی کنند و در صورت برنده شدن، هزینه‌های پیاده‌سازی را دریافت کنند.
هندوستان، مسیر پیاده‌روی «تاج» آرویل
در یک طراحی مشارکتی با حضور معماران، طراحان شهری، کارشناسان بین رشته‌ای و انجمن ساکنان با هدف توسعه آگاهانه و زیست‌محیطی فضای شهری، مسیری برای ساکنان در نظر گرفته شد که تأکید آن بر رویکرد انسان‌محور بود. در طراحی این فضای مدور که بخش وسیعی از آن به فضای سبز منتهی می‌شد، پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و تعبیه فضاهای ایمن و استراحت برای ساکنان در اولویت قرار گرفت.
محله‌های فعال کانادا
پروژه محله‌های فعال کانادا، با همکاری مرکز بوم‌شناسی شهری مونترال، مرکز حمل‌ونقل فعال و پایدار کلگری، بر طراحی شهری مشارکتی برای توسعه پروژه‌هایی تمرکز دارد که حمل‌ونقل فعال را در جوامع تقویت می‌کند. چشم‌انداز آن‌ها شامل ایجاد طرح‌های شهری ایمن با مشارکت جوامع در فرآیند طراحی مشترک است. طراحی محله‌های فعال کانادا برای حمایت از پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و سایر روش‌های حمل‌ونقل سبز، با مشارکت شهروندان برای مردم‌محورتر کردن منطقه انجام شد.
بودجه‌بندی شهری نیز مانند طراحی شهری، اگر به صورت مشارکتی انجام شود، مزایای زیادی به همراه خواهد داشت. بودجه‌بندی مشارکتی فرایندی است که در آن ساکنان در مورد تخصیص بودجه در مناطق خود تصمیم می‌گیرند؛ مثال‌های مختلف بودجه‌بندی مشارکتی وجود دارد که به ما نشان می‌دهد که مشارکت جوانان در این فرایند هم برای یک پروژه توسعه مجدد در مقیاس کوچک یک پارک محلی و هم برای یک انجمن مشارکتی در سطح شهر مناسب است.
اولین بودجه‌بندی مشارکتی در پورتو آلگره
اولین بار در سال ۱۹۸۹ در پورتو آلگره، شهری برزیلی بودجه‌بندی مشارکتی انجام شد و بعد از آن به صورت یک فرآیند مشارکتی سالانه در سطح شهر مورد استفاده قرار گرفت. در طول دهه‌ها، مدل بودجه مشارکتی آن‌ها همراه با شهر، جامعه و نیازهای آن توسعه یافته است و به عنوان ابزار نتیجه‌بخشی برای مشارکت اجتماعی استفاده می‌شود. به‌طور خلاصه، بودجه‌بندی مشارکتی یک فرآیند سالانه است که همه شهروندان بالای سن رأی، در مورد تخصیص بودجه شهر تصمیم می‌گیرند. بحث‌های محله‌ای و موضوعی برای همه آزاد است و به‌خاطر گستردگی دامنه موضوعات، مشاوره‌های عمومی اغلب در قالب مباحث اختصاص داده شده به حمل‌ونقل، فرهنگ و ورزش انجام می‌شود. این فرایند به‌خصوص برای گروه‌هایی از جامعه که معمولاً دارای نماینده نیستند مثل مهاجران و ساکنانی با تحصیلات پایین نتایج بسیار خوبی داشته است و نیازهای آن‌ها را به‌طور عادلانه در تخصیص بودجه نشان می‌دهد.
بازطراحی یک زمین بازی در فنلاند به شیوه مشارکتی
طراحی مجدد یک زمین بازی قدیمی، در شهر اسپوی فنلاند به محل اختلاف ساکنان محله و برنامه‌ریزان شهری تبدیل شده بود. برای حل این مشکل، اسپو از ساکنان دعوت کرد تا ایده‌های خود را از طریق یک فرآیند بودجه‌بندی مشارکتی ارائه دهند. شهروندان در مورد پروژه و هزینه‌های مرتبط با آن آموزش بیشتری دریافت کردند که موجب شد تعداد شکایات به صفر برسد و در مقابل طراحان خواسته‌ها و نگرانی‌های ساکنان را در طراحی جدید منعکس کردند. این مورد نمونه‌ای از این است که چگونه پروژه‌های بودجه‌بندی مشارکتی در مقیاس کوچک می‌توانند مشارکت و همکاری شهروندان را در امور شهری ارتقا دهند.
بودجه‌بندی مشارکتی در شیکاگو
شیکاگو اولین شهر در ایالات متحده آمریکا بود که بودجه مشارکتی را در سال ۲۰۰۸ در ایالات متحده اتخاذ کرد و سپس نیویورک در سال ۲۰۱۱ به این شیوه مدیریتی روی آورد. اکنون، این فرآیند شامل مناطق مختلف شهر می‌شود، اما اولین پروژه مشارکتی در آمریکا تنها شامل یک محله با ۶۰ هزار ساکن بود. مشارکت پایین جامعه، انگیزه مقامات شهری برای شرکت دادن مستقیم شهروندان در تخصیص بودجه بود. در این فرآیند، هر فرد بالای ۱۶ سال (بدون توجه به وضعیت قانونی و مهاجر) ایده‌هایی ارائه داد که زیرساخت‌های منطقه را بهتر می‌کرد. سپس، یک کمیته منتخب از نمایندگان جامعه و داوطلبان، ایده‌ها را ارزیابی کردند و آن‌ها را به پیشنهاد تبدیل کردند و در نهایت، همه شهروندان به پیشنهادهای برنده رأی دادند و ۱۶ پیشنهاد از ۳۶ مورد به سازمان‌های مربوطه شهرستان ارسال شد.
بودجه‌بندی مشارکتی در شیکاگو موفقیت‌آمیز بود و اکنون در مناطق شهری مختلف اجرا می‌شود. ارسال پیشنهاد و رأی‌گیری به صورت برخط مدیریت می‌شود و به جامعه فرصتی می‌دهد تا به‌طور منظم و راحت‌تر با پروژه‌ها درگیر شود.
فرآیند بودجه‌بندی مشارکتی در سطح شهر لاهتی
سال ۲۰۲۰، شهر لاهتی فنلاند با ۱۲۰ هزار ساکن، مدل بودجه‌بندی مشارکتی را برای دستیابی به هزینه‌های عمومی کارآمد و افزایش شفافیت اجرا کرد. بودجه پروژه آزمایشی ۱۰۰ هزار یورو بود و سال بعد با موفقیت پروژه دو برابر شد، در مجموع، ۴۶۹۱ یا ۴ درصد از ساکنان لاهتی در سال اول رأی دادند.
این فرآیند بر پلت‌فرم بودجه‌بندی مشارکتی جامع Maptionnaire اجرا شد. در این پلت‌فرم مبتنی بر وب، شهروندان ابتدا ایده‌های خود را ارائه می‌دهند و سپس در مورد نحوه توزیع بودجه رأی می‌دهند. در کنار این راه‌حل دیجیتالی، لاهتی به شبکه‌ای از داوطلبان متکی بود که به انتشار اطلاعات در مورد پروژه کمک کردند. برای مطابقت با نیازهای شهروندانی که از نظر فنی اطلاعات اندکی داشتند، راهکاری در نظر گرفته شد که بر اساس آن هر کس می‌توانست در کتابخانه‌های محلی به طوری دستی رأی دهد. چنین رویکرد همه‌جانبه‌ای، باعث شد تا شهروندان اعتماد روزافزونی به نحوه مدیریت و اختصاص بودجه‌های شهری از سوی مسئولان داشته باشند.
پیشرفت دموکراسی محلی در ورشو با کمک بودجه‌بندی مشارکتی
ورشو یکی دیگر از شهرهایی است که برای ۱۷۶۵ میلیون نفر از ساکنانش سالانه فرآیند بودجه‌بندی مشارکتی را اجرا می‌کند که اولین پروژه در سال ۲۰۱۴ اجرا شد. بودجه‌بندی مشارکتی ورشو به رأی‌گیری آنلاین و کاغذی همراه با جلسات حضوری متکی است. این روند یک سال طول می‌کشد و با ارائه و بحث در مورد ایده‌هایی توسط شهروندان آغاز می‌شود که بعداً توسط دولت شهر ارزیابی می‌شود.
هم‌زمان شهرداری ورشو جلساتی را ترتیب می‌دهد که در آن هر کس پیشنهادی دارد می‌تواند در مورد آن با سایر ساکنان بحث کند، سپس پروژه‌های قابل اجرا برای رأی‌گیری اعلام می‌شود. در سال ۲۰۱۷، شهروندان حدود ۲۷۰۰ پیشنهاد ارائه کردند که از این تعداد، حدود ۱۸۰۰ مورد برای رأی‌گیری و ۹۰۰ طرح برای اجرا انتخاب شد؛ این فرآیند تصمیم‌گیری به پیشبرد دموکراسی محلی کمک زیادی می‌کند.
نظر شما