در ایران نیز نزدیک به ۸۰ سال است که کارشناسان رسمی در محاکم و دادگاه‌های مختلف نیز فعالیت می‌کنند و قضات پس از ارائه نظر توسط کارشناس رسمی اقدام به صدور حکم و اعلام آن می‌نمایند.
کارشناس رسمی دادگستری شخصی است که با توجه به دانش و تخصصی که دارد در حل پرونده و قضاوت عادلانه به قاضی کمک می‌کند. موضوع اختلافات قضایی در بین مردم آن قدر گسترده و فراوان است که برای قضاوت در مورد آن‌ها نیاز به دانش و اطلاعات تخصصی در همان زمینه می‌باشد؛ زیرا هر چقدر هم که قاضی تحصیل‌کرده و مجرب باشد باز هم راجع به جزئیات پرونده‌هایی که در حوزه‌های مختلف هستند نمی‌تواند به درستی قضاوت و داوری کند.
بنابراین، برای حل مشکلات و تکمیل پرونده‌های تخصصی نیاز است که یک یا چند شخص که کارشناس رسمی دادگستری هستند و از تخصص و تجربه کافی در آن زمینه برخوردارند به قاضی کمک نمایند. سازمان دادگستری برای استخدام کارشناسان رسمی دادگستری هرساله آزمون سراسری برگزار می‌کند و از طریق این آزمون افراد واجد شرایط را انتخاب و استخدام می‌کند.
انواع دسته بندی کارشناسان دادگستری
کارشناسان دادگستری نیز شامل دو گروه کارشناسان رسمی و کارشناسان غیررسمی می‌باشند:
کارشناسان رسمی: افراد واجد شرایطی هستند که پروانه کارشناسی داشته و به عنوان کارشناس رسمی نامیده می‌شوند.
کارشناسان غیررسمی: این افراد پروانه کارشناسی نداشته و به عنوان خبره یا به عبارت دیگر کارشناس غیررسمی نامیده می‌شوند.
در شرایط خاص و زمانی که دسترسی به کارشناس رسمی امکان‌پذیر نباشد دادگاه‌ها یا قضات طبق قوانین می‌توانند از نظرات کارشناسان غیررسمی استفاده کنند. افرادی که پروانه کارشناس رسمی دارند از اعتبار ویژه‌ای برخوردارند و علاوه بر اینکه می‌توانند استخدام شده و درآمد داشته باشند نیز سابقه کاری بسیار خوبی برای آنان محسوب می‌شود.
شرایط استخدام کارشناس رسمی دادگستری
برای استخدام به عنوان کارشناس رسمی دادگستری در صورتی که مدرک کارشناسی یا بالاتر را در رشته‌های: پزشکی و غذایی، امور مالی، امور مربوط به خودرو، راه و ساختمان، نقشه‌برداری، صنعت و فن، کشاورزی، منابع طبیعی، ایمنی، خدمات اداری، ارزیابی فرش، ارزیابی اموال منقول داشته باشید و در حوزه تحصیلی خود حداقل ۵ سال سابقه کار داشته باشید و بعد از گذراندن برخی مراحل مورد نیاز می‌توانید به عنوان کارشناس رسمی دادگستری مشغول به کار شوید.
مراحل لازم جهت استخدام و دریافت پروانه کارشناسی به شرح زیر می‌باشند:
- قبولی در آزمون کتبی کارشناسان رسمی
- قبولی در آزمون شفاهی و مصاحبه
- گذراندن دوره کارآموزی به مدت ۱ سال تحت نظر کارشناس رسمی که بیشتر از ۱۰ سال سابقه کار کارشناسی دارد.
- حضوریافتن در مراسم سوگند با حضور رئیس دادگستری استان و اخذ پروانه کارشناس رسمی
همچنین برای استخدام کارشناس رسمی دادگستری ۳ آزمون به وسیله ۳ نهاد دولتی مختلف برگزار می‌شود که عبارت‌اند از:
- آزمون کارشناس رسمی دادگستری که توسط کانون کارشناسان دادگستری برگزار می‌شود.
- آزمون کارشناسان قوه قضائیه که توسط قوه قضائیه برگزار می‌شود.
- آزمون کارشناسان رسمی نظام مهندسی که توسط قوه مجریه برگزار می‌شود.
اما وظایف و مسئولیت‌های کارشناسان در هر ۳ نهاد مشابه بوده و تنها تفاوت آن‌ها در نهاد ارجاع‌دهنده آن است. به‌عنوان مثال کاری که به کارشناس نظام مهندسی ارجاع داده می‌شود از طریق سازمان نظام مهندسی صورت می‌گیرد در صورتی که کارشناسان رسمی قوه قضائیه توسط قاضی انتخاب می‌شوند و یا در زمان نیاز به کارشناس دادگستری برای حل پرونده توسط کانون کارشناسان دادگستری در مرکز استان درخواست خود را برای حضور کارشناس رسمی ارائه می‌دهند.
وظایف کارشناس رسمی دادگستری
برخی از وظایف و مسئولیت‌های کارشناسان رسمی دادگستری طبق قوانین و مقررات کانون کارشناسان دادگستری به شرح زیر هستند:
- مواردی که به کارشناس رسمی ارجاع داده می‌شود باید در حوزه تخصص و صلاحیت وی بوده و بر اساس آن نظر تخصصی خود را به صورت کتبی و در مدت تعیین شده به مرجع مربوطه ارائه دهد.
- یکی از بااهمیت‌ترین وظایف کارشناسان این است که باید یک نسخه از نظر کتبی که به مراجع مربوطه ارائه دادند را حداقل ۵ سال بعد از تاریخ ارائه نظریه کارشناسی نگه‌داری کنند.
- کارشناسان رسمی باید در صورتی که با موارد رد کارشناسی مواجه شدند موضوع را به صورت کتبی به مراجع اعلام کرده و از انجام کارشناسی خودداری کنند؛ زیرا در غیر این صورت متخلف شناخته شده و مشمول مجازات خواهند شد.
- کارشناس رسمی موظف است زمانی که مقام صلاحیت‌دار تعیین می‌کند در جلسه دادرسی یا در محلی که تعیین شده حضور یابد مگر اینکه عذر موجه و قابل قبولی برای حضور نیافتن داشته باشد.
- کارشناس رسمی موظف است نظر خود را با بیان دلایل و آشکارا بیان کند و نکات و توضیحات لازم را جهت بیان نظریه که توسط خود یا شورای عالی کارشناسان اعلام می‌شود را به طور کامل در نظریه خود درج کند.
به طور کلی افرادی که پس از طی مراحل لازم موفق به اخذ پروانه کارشناس رسمی دادگستری شده‌اند از طرف مراجع قضایی و توسط کانون کارشناسان رسمی استان مربوط به خود جهت کارشناسی و بررسی تخصصی پرونده‌ها استخدام و دعوت به کار می‌شوند.
کارشناس رسمی دادگستری حرفه‌ای تخصصی است به همین دلیل کارمندان و افراد شاغل در ادارات و سازمان‌های دولتی هم می‌توانند برای اخذ پروانه کارشناس رسمی اقدام نمایند. کارشناس با انجام تحقیقات و کسب اطلاعات مورد نیاز در صدور حکم به قاضی کمک می‌کند.
محل اصلی فعالیت کارشناسان رسمی دادگستری در قوه قضائیه می‌باشد؛ اما اخیراً و با توجه به خصوصی‌سازی دستگاه‌های دولتی، دستگاه‌ها و سازمان‌های دیگر و قوه مجریه نیز می‌توانند در صورت لزوم از نظرات کارشناسان رسمی استفاده کنند؛ زیرا نظرات آن‌ها از نظر قانونی ارزش داشته و مورد قبول دیوان محاسبات و سازمان بازرسی است.
تشکیلات کارشناسان رسمی دادگستری
کارشناسان رسمی دادگستری دارای تشکیلاتی به شرح زیر می‌باشند:
- کانون کارشناسان رسمی: این کانون در استان‌هایی که حداقل ۳۰ نفر کارشناس رسمی مقیم وجود داشته باشند تشکیل می‌شود و در صورتی که استانی فاقد کانون کارشناسان رسمی باشد، کارشناسان آن در نزدیک‌ترین استان عضو کانون کارشناسان رسمی خواهند شد.
- شورای عالی کارشناسان رسمی: اعضای شورای عالی کارشناسان رسمی برای مدت زمان ۴ سال از بین کارشناسان رسمی کل کشور برگزیده می‌شوند، تعداد این افراد ۱۸ نفر است و در صورت صلاحیت می‌توانند برای یک دوره دیگر نیز به عنوان اعضای شورای عالی کارشناسان رسمی دادگستری انتخاب شوند.
- کمیسیون صلاحیت و اولویت اخلاقی: این کمیسیون متشکل از ۷ نفر می‌باشد که ۵ نفر از آن‌ها اعضای اصلی و ۲ نفر اعضای علی‌البدل می‌باشند.
۲ نفر از اعضای اصلی و ۱ نفر از اعضای علی‌البدل در این کمیسیون از بین حقوق‌دانان و با نظر رئیس قوه قضائیه برگزیده می‌شوند و مابقی اعضای کمیسیون نیز از بین کارشناسان رسمی دادگستری و با پیشنهاد شورای عالی کارشناسان رسمی و تأیید صلاحیت از طرف رئیس قوه قضائیه انتخاب می‌شوند و هر یک از اعضا به مدت ۴ سال در این کمیسیون می‌توانند عضو شده و فعالیت کنند.
سالیان متمادی است که در سراسر جهان قضات برای صدور حکم در حوزه‌های تخصصی از کارشناسان کمک می‌گیرند تا بتوانند عادلانه قضاوت کرده و حقی را پایمال نکنند. در ایران نیز نزدیک به ۸۰ سال است که کارشناسان رسمی در محاکم و دادگاه‌های مختلف نیز فعالیت می‌کنند و قضات پس از ارائه نظر توسط کارشناس رسمی اقدام به صدور حکم و اعلام آن می‌نمایند.
منبع: گروه کارشناسان رسمی دادگستری مفروز
نظر شما