به گزارش خبرنگار ایمنا، عصر حاضر تحت عنوان عصر سلطه ارتباطات نامیده شده است و امروزه رسانه‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی، نقش مهمی در ایجاد تحولات دارند تاآنجاکه کارکرد درست و عدالت‌محور رسانه‌ها، به ایجاد راهکارهایی برای برون‌رفت از بحران‌ها می‌انجامد.
استفاده از رسانه در سراسر جهان رو به افزایش است و افراد تحت تأثیر بمباران‌های رسانه‌ای قرار دارند. رسانه‌های عصر حاضر، تأثیر بسزایی در شکل‌گیری رفتار، عقاید، عواطف و روابط فردی و اجتماعی ایفا می‌کنند و گاهی پیام‌های تولید شده توسط رسانه‌های مختلف در سراسر جهان، مخاطبان را دچار نوعی سردرگمی و تردید در گزینش پیام‌های دریافتی می‌کند؛ از همین رو، افزایش سواد رسانه‌ای مخاطبان از اهمیت بسیاری برخوردار است.
در سال ۲۰۱۹ حدود ۵.۳ میلیارد کاربر رسانه‌های اجتماعی، در سراسر جهان وجود داشت که برابر با ۴۵ درصد جمعیت جهان بود، همچنین براساس اطلاعات منتشرشده توسط مرکز آمار ایران در آبان‌ماه ۱۳۹۵، مشخص شد ۸۸.۲ درصد خانوارها به رادیو، ۹۹.۳ درصد خانوارها به تلویزیون، ۹۸.۷ درصد به تلفن، ۵۷.۴ درصد به رایانه، ۵۵.۵ درصد به اینترنت و ۹۵.۸ درصد به اینترنت پرسرعت دسترسی داشته‌اند که البته این آمار قطع به یقین با شیوع بیماری کرونا، آموزش‌های غیرحضوری، قرنطینه و ارتباط با نزدیکان از راه دور افزایش چشمگیری یافته است.
رسانه‌ها، نیروهای محرک روند توسعه یک جامعه هستند که می‌توانند هر روز با خلق ایده یا تفکری مؤثر و ترویج آن، به روند توسعه جامعه کمک کنند. انتشار بازتاب‌ها، تصاویر و رخدادها باید در شرایطی برابر و با درنظرگرفتن عدالت به مخاطبان ارائه شود تا آن‌ها با تقلیدهای نادرست، تاثیرپذیری‌های کورکورانه و اعتمادهای نابجا سردرگم نشوند و آگاه‌سازی مخاطب در هزارتوی رسانه‌ها گُم نشود.
رسانه؛ یکی از ملزومات زندگی امروزی
مصطفی زارعی؛ کارشناس رسانه در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به نقش رسانه در زندگی افراد، اظهار می‌کند: رسانه از بابت اینکه خود به یکی از ملزومات زندگی تبدیل شده است، نقشی نظیر تغذیه دارد و تمام افراد به صورت روزانه برای ارتباطات اجتماعی، خانوادگی و کاری خود از آن استفاده می‌کنند. رسانه نمی‌تواند بی‌موضع باشد و هر پیام رسانه‌ای منتشر شده توسط یک رسانه، به‌طورقطع دارای اهدافی است که ممکن است آشکار یا پنهان باشند. پیام‌های رسانه براساس فرهنگ یک جامعه، مثبت یا منفی تلقی می‌شود.
وی می‌افزاید: به علت همه‌گیر و روزمره شدن رسانه در زندگی افراد، نمی‌توان گفت یک قشر سنی، بیشترین تاثیرپذیری را از رسانه دارند. هر پیام ارسالی از سمت رسانه، مخاطب مخصوص خود را دارد و پیام منتقل شده از طریق رسانه حائز اهمیت است. هنگامی که اعتبارزدایی از یک رسانه ملی صورت گیرد یا تناقض رفتاری و خبر وجود داشته باشد، اعتبار رسانه در نظر مخاطب، سلب شده و سایر رسانه‌ها با تولید پیام، جایگزین خلأ ایجاد شده برای مخاطب می‌شوند.
لزوم افزایش سرانه سواد رسانه‌ای در جوامع
این کارشناس رسانه با تاکید بر لزوم در دسترس بودن رسانه قابل اعتماد برای جامعه مخاطب و بازنگری برای پر کردن خلاءهای رسانه‌ای، ادامه می‌دهد: با توجه به علاقه مخاطبان ایجاد تغییر و تحول در سیاست‌های رسانه‌ای امری ضروری است و به مقبول واقع شدن پیام‌های آن رسانه در جامعه کمک خواهد کرد و به دنبال آن خلاءهای موجود رفع می‌شود و اعتماد به رسانه نیز افزایش می‌یابد.
وی با بیان اینکه یک مخاطب آگاه جلوتر از مخاطب منفعلی است که تحت تأثیر هیجانات قرار گیرد، اضافه می‌کند: رسانه‌ها در موضوع‌های مختلف تأثیرگذاری دارند، اما تأثیرگذاری آن‌ها شدت و ضعف خواهد داشت و نکته حائز اهمیت، زمان بروز شدت و ضعف تأثیرگذاری است. افراد جامعه از سنین پایین باید آموزش ببینند تا سرانه سواد رسانه‌ای افزایش یابد، چراکه با افزایش سواد رسانه‌ای، سوالاتی در ذهن شکل می‌گیرد که به کشف هدف تولید یک پیام، می‌انجامد و قبل از اثرگذاری پیام ارسالی، تحلیلی راجع به پیام به دست می‌آید.
شکستن همه مرزها؛ ویژگی بارز رسانه
علیرضا شریفی یزدی، جامعه‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره اهمیت وجود رسانه‌ها در جامعه امروزی، اظهار می‌کند: والدین امروزه به سه دسته تقسیم و شامل والدین درجه یک مانند پدر، مادر، خواهر و برادر، والدین درجه دو نظیر مربیان و معلمان و والدین درجه سه یعنی رسانه، می‌شوند و درواقع رسانه به عنوان یک والد درجه سه در تربیت افراد عمل می‌کند و تأثیر بسزایی در این زمینه دارد، رسانه مانند والدین در شکل‌گیری شخصیت و هویت فرد تأثیرگذار است.
وی می‌افزاید: رسانه در حقیقت به عنوان قدرتمندترین ابراز ارتباط سریع که ویژگی بارز آن، شکستن تمام مرزهای اجتماعی، قومیتی و جغرافیایی است، محسوب می‌شود. درحال‌حاضر شبکه‌های اجتماعی، بالاترین میزان نفوذ را در سراسر جهان به خود اختصاص داده است.
رسانه‌های دیداری به شدت بر افراد تأثیرگذار است
این جامعه‌شناس تصریح می‌کند: مدت زمانی است که در کشورهای توسعه‌یافته، مقوله سواد رسانه‌ای در دستور کار سیستم آموزشی قرار گرفته، درحالی‌که در برخی کشورهای در حال توسعه اقدامات چندانی در این خصوص انجام نشده است که به تبع آن، بخش زیادی از مردم جامعه سواد رسانه‌ای بالایی ندارند و میزان تأثیرپذیری منفی آن‌ها از انواع رسانه، می‌تواند بیشتر از کشورهای توسعه‌یافته باشد.
وی با بیان اینکه مهم‌ترین عامل درباره تحت تأثیر یک رسانه قرار گرفتن، جذابیت آن است، ادامه می‌دهد: رسانه‌های دیداری به شدت بر افراد تأثیرگذار است، به‌طوری‌که مغز انسان را منفعل می‌کند و ذهن در برابر رسانه‌های دیداری حالت اکتیو و فعالی ندارد؛ حالات مطرح شده به علت جذابیت نوع رسانه، میزان سواد رسانه‌ای و نبود چرخش آزاد اطلاعات رخ می‌دهد.
شریفی‌یزدی با بیان اینکه جذابیت یک رسانه منجر به راحت‌تر پذیرفته شدن پیام ارسالی می‌شود، می‌گوید: در برخی کشورهای جهان چرخش آزاد اطلاعات وجود ندارد و افراد درگیر انسداد اطلاعات هستند؛ این موضوع منجر به گرایش افراد به رسانه‌هایی می‌شود که احساس می‌کنند در آن‌ها انسداد اطلاعات وجود ندارد و از نظر محتوایی جذاب‌تر است.
رسانه یکی از اصلی‌ترین منابع کسب اطلاعات، شکل‌گیری و شکل‌دهی به نگرش جامعه خواهد بود
وی با تاکید بر اینکه رسانه در سال‌های آینده، یکی از اصلی‌ترین منابع کسب اطلاعات، شکل‌گیری و شکل‌دهی به نگرش جامعه خواهد بود و نقشی عمیق‌تر از امروز و تأثیرگذاری بالاتری خواهد داشت، اضافه می‌کند: لازم است رسانه‌ها برای جلوگیری از ریزش مخاطب تغییری اساسی در سبک فعالیت خود داشته باشند تا مخاطبان خود را از دست ندهند.
این جامعه‌شناس با بیان اینکه تعریف یا احساس نیاز صحیحی درباره سواد رسانه‌ای وجود ندارد، تا جایی که گاهی دستگاه تعلیم و تربیت نیز شناخت کافی از این موضوع ندارد، خاطرنشان می‌کند: متولیان سواد رسانه‌ای باید در گام اول به سراغ آموزش و پرورش بروند و به دنبال آن با هم‌افزایی سایر نهادهای مرتبط سیاست‌گذاری‌های لازم برای افزایش سواد رسانه‌ای را برنامه‌ریزی کنند.
نظر شما