به گزارش خبرنگار ایمنا، هویت یک شهر با درک فضایی شهروندان ارتباط مشخص و ملموسی دارد. گذری کوتاه بر نحوه ساخت و چیدمان شهرها، نوع هویت غالب بر آنها را به خوبی نمایان می‌کند. بافت تاریخی شهرها یکی از مهمترین ساختارهای کالبدی است که بنا بر هویت هر شهر شکل گرفته و متناسب با شرایط انسانی و طبیعی نیازمند اصلاح است.
هویت از مهمترین و راهبردی‌ترین مباحث مدیریت و توسعه شهری است. معماری گذشته ایران، گونه‌ای از معماری است که بر پایه هویت‌ها و ارزش‌ها شکل گرفته است و این برخلاف معماری و شهرسازی معاصر ایران است؛ معماری معاصر، بحران‌زده و بی‌هویت است که این بی‌هویتی ناشی از سو مدیریت و بی‌توجهی به مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و نیازمند بازنگری صحیح و اصولی و نظارت دقیق در جهت احیای هویت اصیل ایرانی_اسلامی است.
برای بررسی مفهوم هویت در شهر، نقش آن در شهرسازی و تحقق شادابی و سرزندگی فضاهای شهری با فرانک باقری، کارشناس شهرسازی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه ماحصل آن را می‌خوانید:
مفهوم هویت در شهرسازی چیست؟
یکی از مفاهیم مورد توجه بشر، موضوع هویت است و یکی از مهمترین عوامل هویت دهنده فرد، اجتماع و شهر است، هویت موجب تفاوت سیمای شهر قدیم ایرانی و سیمای شهر معاصر شده است، در تمامی تغییر و تحولات شهرسازی ایران در طول زمان وجه مشترکی بنام زیبایی و تناسب کلی شهری وجود دارد، بنابراین می‌توان گفت اگر فضای شهری ایرانی واجد هویت بوده است و این هویت در فرهنگ، محیط، کالبد و معنا خود را می‌نمایاند، در فضای شهری امروز چنین نیست؛ هویت، حلقه اتصال زنجیر باورها و عقاید است، هویت هر فرد معنای گذشته و حال او است. در سیمای شهری نیز هویت قابل تأمل است، در شهرسازی امروز کشور، شکل شهر با مسائل مهمی مواجه شده که در این بین عدم توجه به جنبه‌های کیفی شهر، توجه نکردن به ویژگی‌های شهرسازی سنتی و عدم وجود رویکرد مناسب به گسترش‌های سریع شهری قابل توجه است.
توجه به شهرسازی و معماری قدیم نشان دهنده همدلی با آن است و سیمای شهرهای بی‌هویت کنونی حاصل التقاط فرهنگی امروز است. زبان معماری ایران در این دوره زبانی کثرت گراست که در آن فردیت گرایی و خودمحوری وجه غالب است، می‌توان با شناسایی اصول شکل دهنده فضاهای شهری ایرانی، شناخت نیازهای جامعه انسانی و شناخت ارزش‌های فرهنگی جامعه به نظام پایدار برنامه‌ریزی برای شهر معاصر اندیشید.
شهرهای امروزی از یک سو دستخوش تحولات تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و رویدادهای بسیاری در تاریخ بودند و از سوی دیگر با الگوی وارداتی برنامه‌ریزی شهری بیگانه است، بسیاری از ساختارهای فضایی شهر کهن اسلامی که در سرزمین ایران استقرار یافته بودند، دچاردگرگونی شدند و تحولات فراوانی در کالبد و بافت آنها ایجاد شده است، هویت قابل شناسایی و خوانا است، در تمامی فرهنگ‌ها خوانا بودن معماری، مزیت آن است چرا که در شناسایی فضا به انسان کمک می‌کند، بی هویتی، سطح معماری و شهرسازی را پایین می‌آورد و باعث سر درگمی مردم می‌شود زیرا خوانا نیست؛ هر شهر، هویت خاص خود را دارد، هویتی که در طول دوران تاریخ ایجاد شده است؛ هویتی که در گذرهایی از زمان، به دلایلی نادیده گرفتیم و به آن بی توجه بودیم؛ هویتی که معماری و شهرسازی بازتابی از آن محسوب می‌شود.
جایگاه هویت در شهرسازی چیست؟
شهرسازان حاضر علاوه بر وظایفی که بر عهده دارند باید کاستی‌هایی که در سال‌های اخیر از نظر شهرسازی در شهرهای ایران به فراموشی رسیده است را نیز جبران کنند، هویت در شهرسازی با ارجاع به ریشه‌ها و خاستگاه‌های کهن خود قابل دستیابی است به عبارت دیگر همان ارزش‌های شهری است که در شهرهای گذشته وجود داشته و مردم با آن عادت کردند. نظر شهرسازی در فضاهای شهری، خوانایی فضاها و سیمای شهرها و کیفیت‌های بصری شهرهای گذشته بوده که در ذهن مردم نقش بسته است، در واقع، مجموعه این موارد هویت شهرسازی را شکل می‌دهند و نیاز به بقا آن را امری مهم می‌کند.
مفهوم هویت در شهرسازی از آن جهت جایگاه مهمی دارد که با القای هویت به آن می‌توان حس تعلق و به نوعی حس هویت شهروندی را در بین شهروندان تقویت کرد. بخش مهمی از سطح شهرها را ساختمان‌ها و خیابان‌ها می‌پوشاند؛ از این رو کیفیت آنها تاثیر ژرفی در سیما و دید عمومی شهرها خواهد داشت. در واقع در یک نگاه هر شهر از ویژگی‌های شهرسازی آن می‌توان شناخت. روند توسعه در شهرها، به ویژه در شهرهای بزرگ بیانگر این است که شهرسازی شهرها به دلیل توسعه نابسامان و مغشوش، در خطر از دست دادن شخصیت و هویت دیرینه خود است.
در سیمای محیط شهری "هویت" مؤلفه‌های است که دارای اهمیت بسزایی است. انسان، فرهنگ و رفتارهای انسانی در هویتمند بودن یک محیط مؤلفه‌هایی قابل توجه هستند. بنابراین محیط شهری واجد هویت می‌تواند به عنوان حلق‌هایی برای ارتباط میان فرد و جامعه، فرد و تاریخ و گذشته، حیات شهری، زمان، محیط و طبیعت پیرامون او باشد.
شهرسازی امروز ایران در چه چیز خلاصه می‌شود؟
شهرسازی امروز ایران، بیش از آنکه به این عوامل معطوف باشد در تظاهرات کالبدی خلاصه می‌شود؛ بنابراین شهرهای امروز کالبدهایی دارد که نمی‌توان برای آنها مفهومی درنظر گرفت. یکسان شدن بافت شهرها، تطبیق نداشتن فرم ظاهری فضا با معنا و مفهوم آن، توجه نداشتن به مفهوم فرهنگ در کالبد و معنا قابل مشاهده است.
فضا علاوه بر کالبد خویش و مضاف بر ویژگی‌های هندسی و زیبایی‌شناسی، واجد معنا است که در خاطره جمعی جامعه نقش می‌بندد، علاوه بر آن عملکردهایی را می‌توان در مقاطع زمانی مختلف برای هر فضا تعریف کرد.
شادابی و سرزندگی فضاهای شهری چگونه محقق می‌شود؟
پیوستگی با گذشته و آینده یکی از آرمان‌های معقول در هویت است و به جرأت می‌توان گفت "هویت" حلقه گمشده شهرسازی امروز است. شهرهای امروز باید بتواند تجلی‌گاه ارزش‌های معنوی باشد و آن را به گونه‌ای نمایش دهد که پاسخگوی نیازهای انسان معاصر باشد. فضاهای شهری سنتی ایرانی و فضاهای شهری اسلامی به واسطه حضور پایدار شهروندان دارای روحیه سرزندگی و شادابی هستند در چنین فضاهایی تعاملات سازنده اجتماعی و مراودات شهروندی، امکان برخورداری از نوعی نظارت شهروندان بر محیط‌ها و عرصه‌های عمومی را فراهم می‌آورد.
تعاملات اجتماعی و تعلق مکانی، موجب هویت شهر شده است، بناهای تاریخی و هسته‌های تاریخی شهرها فضاها، مکان‌های عمومی هستند که سامان‌بخشیدن به کیفیت محیطی آنها می‌تواند نماد سرزندگی تمامیت یک شهر باشد.
نظر شما