به گزارش خبرنگار ایمنا، محتوای تئاتر، اندیشه و بیان و حرکت است که بخش اندیشه و بیان آن ریشه‌ای فرا زمینی و معنوی دارد و باعث تعالی روح انسان به سوی کمال می‌شود. تئاتر یک ضرورت است، یک ضرورت اجتماعی که همواره بوده و خواهد بود. نمی‌توان منکر آن شد، ضرورتی که همگان بر تأثیر شگرفش بر اجتماع در ادوار مختلف اذعان دارند. تئاتر، دیدن هنر انسان‌های خوش نیت است؛ کسانی که در کمال زیبایی و وقار، افکارشان را بر روی صحنه و در حضور مردم می‌پرورانند و برای تحت تأثیر قرار دادن، به جای حیله و ترفند، صرفاً از حضورِ کاملاً انسانی خود استفاده می‌کنند.
اگر در نیمه دی‌ماه سال جاری، تئاترهای روی صحنه را رصد کرده باشیم، حتماً نام نمایش "مضحکه تلخک" آشنا است که احتمالاً سوالی هم در ذهن ما پیش می‌آید که مضحکه تلخک چه معنایی دارد و چرا مضحکه تلخک باید نام یک نمایش باشد.
مضحکه تلخک نمایشی متفاوت که با یک داستان سنتی ایرانی گره خورده است. آنچه می‌خوانید گفت‌وگو با «مریم علی اکبری» کارگردان نمایش «مَضحَکهْ تَلخَک» است:
لطفاً در مورد نمایش اطلاعاتی بدهید.
مضحکه تلخک بر اساس فیلم نامه آهو سلندر طلحک و دیگران از بهرام بیضایی (اپیزود سوم) نگاشته شده و روایت جوانی به نام طلحک است که علیه خان اربابش شوریده و مانده و تبعید شده و آواره بیابان است تا در راه به روستایی می‌رسد. او در ازای آب و نانی که می‌خورد میر نوروزشان می‌شود و به زودی در می‌یابد که چرا اهالی روستا از پذیرش این نقش شانه خالی می‌کردند.
میرنوروزی مراسمی است که در گذشته در آغاز بهارگاه در آذرماه و گاه در فروردین در ایران باستان و حتی یونان برگزار می‌شده است و به این صورت بوده که یک روز یا ١٣ روز عید و حتی یک ماه که در هر دوره متغیر بوده است، شخصی را به جای حاکم و پادشاه می‌گماشتند و ردای شاهی را تنش می‌کردند و در پایان مراسم او را که نمادی از زمستان و سرما بوده از شهر بیرون می‌کردند و گاهی کتک می‌زدند و حتی در بعضی مناطق قربانی می‌کردند.
سبک نمایش و طراحی صحنه چگونه است؟
تلاش ما بر احیای نمایش آئینی سنتی ایران بوده چرا که بطن این اثر یعنی مراسم میرنوروزی خود ریشه در آئین و رسوم ایران کهن دارد و شیوه اجرایی آن چیزی شبیه تخته حوضی است. ما با استفاده از شاخصه‌های نمایش‌های ایرانی سعی بر پیوند تئاتر امروز با ریشه‌ها کرده‌ایم، پس رد پایی از معرکه‌گیری، نقالی، سردمداری و تعزیه گردانی و نوحه سرایی در کنار رقص‌های سنتی و حضور زنپوش ها می‌بینیم که با موسیقی سنتی ایرانی و شیوه فاصله‌گذاری برشت که خود ریشه در شرق دارد تکمیل شده و در ارتباط مستقیم با تماشاگر به اوج خود رسیده است. در طراحی صحنه نیز در نهایت اختصار از یک صندلی و دو پرده سایه که از خیمه شب بازی ایرانی وام گرفته شده استفاده کردیم.
موضوع نمایش و دلیل انتخاب عنوان "مضحکه تلخک" برای آن چیست؟
موضوع نمایش ما عدالت و صداقت است. تلخک وام گرفته از عنوان طلحک است که از اپیزود سوم فیلمنامه وارد نمایشنامه شده است و به‌خاطر صداقت گزنده کاراکتر اصلی بدل به تلخی و در نهایت تلخک شده، اما واژه مضحکه جایگزینی است برای کمدی که متأسفانه امروزه در نگاه مخاطب اصفهان یادآور آثار فارس است و لاجرم باید با واژه‌ای که هم معرف کمدی است و هم به سبک و سیاق سنتی کار نزدیک است جایگزین شود.
چگونگی گرایش و تمایل برای ساخت اینچنین داستانی چه بود؟
هدف اصلی ما در درجه اول احیای نمایش‌ها و رسوم ایران منسوخ شده بود ولی در درجه دوم کوشیدیم تا ثابت کنیم برخلاف آنچه که رایج شده می‌توانیم با محتوایی اجتماعی و با تکیه بر متنی فاخر از استادی چون بیضایی اثری تقدیم نگاه مردم کنیم که حرفی برای گفتن و تلنگری برای زدن به افکار مردم داشته باشد و کمدی فارس نباشد. از سویی همانگونه که بهرام بیضایی گفته است «عامی اگر بخواهد حرفی بزند ناچار است چهره معترض خود را با صورتک مضحکه بپوشاند.» شوخی و مضحکه اغلب وسیله‌ای برای تلطیف نیست، بله برعکس، حربه‌ای علیه لحظه‌های تلخ، و سرپوشی برای انتقادهای تند و زمخت است.
امتیازهای مثبت و نقاط ضعف اینگونه نمایش‌ها با سایر سبک‌ها از نظر شما چیست؟
امتیاز مثبت این اثر جدا از ارتباط نزدیک و مستقیم آن با مخاطب و حذف دیوار چهارم این است که کوشیده تا در قالب تأثیرگذار کمدی توأم با موسیقی زنده نظر مخاطب غیر تئاتری را هم جلب کند. از طرفی همین ارتباط نزدیک باعث بروز بداهه گویی‌هایی شده که در عین اینکه مشخصه نمایش ایرانی است اما گاهی بدل به ضعف شده و ناهماهنگی از سوی مخاطب ایجاد می‌کند.
ساخت نمایش "مضحکه تلخک" چقدر زمان برده است؟
مضحکه تلخک ابتدا به قصد ارائه پایان نامه دانشجویی طی چهار ماه تمرین فشرده تهیه شد و بعد از آن با اعمال تغییراتی اساسی از تعویض دو نفر از بازیگران گرفته تا اعمال طراحی و اجرای لباس و تغییر بعضی میزانسن‌ها در دو ماه به مرحله اجرای عموم در سطحی بالاتر از پیش رسید. همچنین ایده اولیه اجرای آن مرداد ماه سال ٩٩ پس از خواندن فیلمنامه به ذهنم خطور کرد.
عوامل نمایش "مضحکه تلخک" چه کسانی هستند؟
بازیگران و عوامل همه از جوانان مستعد اصفهان هستند که همدلانه در کنار هم قرار گرفتند تا هرچه بهتر اثری مورد توجه و اقبال روی صحنه برود. اکثر اعضای این گروه از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان بازیگری و کارگردانی تئاتر دانشگاه سپهر اصفهان هستند.
از دیدگاه شما چه راهکاری برای بهتر شدن تئاتر اصفهان وجود دارد؟
اولین راهکار حمایت مدیران و مسئولان ذی‌ربط از صدور مجوزها گرفته تا اختصاص بودجه‌ها و در درجه دوم استقبال بیشتر از نیروهای جوان نوپا است؛ البته ناگفته نماند که آقای امامی مدیریت سابق تالار هنر و اساتید برجسته و پیشکسوتان تئاتر حمایت بی شائبه‌ای از نیروهای تازه نفس و دانشجویان فارغ‌التحصیل داشتند و راه را برای ورود ما به این عرصه هموار کردند، حتی مدیریت جدید تالار آقای دادفر نیز همکاری بسیاری با گروه جوان ما داشته‌اند. از همه آن‌ها بسیار سپاسگزارم.
گفت‌وگو از علی باقری، خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما