به گزارش خبرنگار ایمنا، ۴۶۰ میلیون نفر در دنیا به دیابت مبتلا بوده و سالانه چهار میلیون و ۲۰۰ هزار نفر بر اثر این بیماری جان خود را از دست می‌دهند. در ایران ۱۱ درصد افراد بالای ۲۵ سال به دیابت مبتلا هستند که معادل ۵.۵ میلیون نفر در کشور است و شیوع این بیماری در کشور روند افزایشی دارد.
دیابت یک بیماری مزمن و خود ایمنی است. میزان قند خون توسط انسولین، هورمونی که توسط پانکراس تولید می‌شود کنترل می‌شود. این هورمون، قند را از خون گرفته و به داخل سلول‌های بدن منتقل می‌کند تا بدن از آن قند به عنوان انرژی استفاده کند. در مبتلایان به دیابت یا میزان انسولین در بدن کم است یا انسولین به دلایل گوناگون تأثیر کافی ندارد و سلول‌ها نمی‌توانند قند موجود در خون را به درستی جذب کنند؛ در نتیجه میزان قند یا گلوکز در خون بالا رفته و با گذشت زمان، این موضوع باعث آسیب به برخی اعضای بدن می‌شود.
مواردی که احتمال ایجاد دیابت در افراد را بالا می‌برد شامل کم تحرکی، سابقه دیابت در بستگان درجه یک، سابقه دیابت بارداری یا تولد نوزاد با وزن بالا، فشار خون بالا، زنان با سندرم تخمدان پلی کیستیک، وجود هموگلوبین A۱C مساوی یا بیشتر از %۵.۷ یا اختلال تحمل گلوکز در آزمایش خون یا اختلال گلوکز ناشتا در آزمایش‌های قبلی، ابتلاء به بیماری‌های همراه با مقاومت به انسولین مانند چاقی شدید، سابقه بیماری‌های قلبی عروقی و چربی خون بالا است.
پیش دیابت چیست؟
قبل از ایجاد دیابت بسیاری از افراد، مبتلا به پیش دیابت می‌شوند. میزان قندخون این افراد بالاتر از حد طبیعی است ولی نه به آن اندازه که در تعریف دیابت گنجانده شود. پیش دیابت بسیار شایع است اما قابل برگشت است. راهکارهای کنترل پیش دیابت و جلوگیری از تبدیل آن به دیابت شامل کاهش وزن در حد پنج تا هفت درصد، تغذیه مناسب، ورزش مداوم و کاهش استرس است.
نشانه‌های دیابت
در صورت وجود علائمی مانند نوشیدن زیاد مایعات و تشنگی بیش از حد، پرخوری، تکرّر ادرار، خستگی زیاد از حد، مشکلات بینایی، کاهش وزن، بهبود نیافتن زخم و عفونت‌های عودکننده برای اطلاع از ابتلاء به دیابت به پزشک مراجعه کنید. البته تشخیص دیابت از روی علائم آن امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین در صورت داشتن علائم ذکر شده و یا شرایط دیگری مانند اضافه وزن در هر بازه سنی نیز برای تشخیص پیش دیابت یا دیابت به پزشک مراجعه کنید.
انواع دیابت و راهکارهای کنترل و درمان
دیابت به انواع نوع یک، نوع دو، دیابت بارداری و دیابت همراه با بیماری‌های دیگر تقسیم‌بندی می‌شود. زمانی فرد به دیابت نوع یک مبتلا می‌شود که سلول‌های لوزالمعده فرد هیچ انسولینی ترشح نکند. اکثر مبتلایان به دیابت نوع یک کودکان و نوجوانان و افراد زیر ۳۰ سال هستند.
دیابت نوع دو مهم‌ترین دیابت و معروف به دیابت بزرگسالی است. حدود ۹۰% افراد مبتلا به دیابت دچار دیابت نوع دو هستند. در این نوع دیابت انسولین به اندازه کافی ترشح می‌شود اما مؤثر واقع نمی‌شود؛ اصولاً اختلال در پاسخ هورمونی و مقاومت به انسولین عامل اصلی ایجاد هایپرگلیسمی یا افزایش قند خون است. معمولاً افراد بالای ۳۰ سال، افراد با استعداد چاقی و ابتلاء به دیابت یا داشتن سابقه دیابت در خانواده درجه اول، برخی خانم‌های باردار، افراد با فشار خون و چربی خون بالا مستعد دیابت نوع دو هستند.
در بسیاری از افراد، علائم دیابت نوع دو مشهود نبوده یا بروز و پیشروی آن بسیار کند است، به همین دلیل تشخیص این نوع دیابت غالباً دیرهنگام صورت می‌گیرد. مهم‌ترین علائم دیابت نوع دو تشنگی فراوان، تکرر ادرار، عصبی و بی‌حوصله بودن، اختلال در بینایی، بی‌حسی و یا مورمور شدن انگشتان، ایجاد زخم و دیر بهبود یافتن زخم‌ها است.
راهکارهای درمان و کنترل دیابت نوع یک، شرکت مستمر در کلاس‌های آموزشی، تزریق انسولین، برخورداری از برنامه غذایی صحیح، فعالیت، ورزش و علاوه بر این موارد کنترل روزانه متابولیسم یعنی اندازه‌گیری قند خون و قند ادرار توسط نوارهای موجود در بازار است.
دیابت نوع ۲ معمولاً در ارتباط با درمان بیماری دیگر و یا هنگام آزمایش تصادفی تشخیص داده می‌شود. اگر به دیابت نوع ۲ مبتلا باید بدانید پایه اساسی درمان بجز آموزش، برنامه غذایی صحیح و فعالیت جسمی است. در برخی موارد، داروی خوراکی یا تزریق انسولین نیز بخشی از درمان است.
دیابت بارداری
حدود سه تا پنج درصد خانم‌های باردار، به خصوص در اواخر دوران حاملگی، به دیابت مبتلا می‌شوند. خانم‌های بارداری که استعداد ابتلاء به دیابت در آنها وجود دارد، دارای عوامل خطرزای بسیاری هستند که احتمال دیابت حاملگی در آنها شایع‌تر می‌شود. گرچه بعد از زایمان و به دنیا آمدن نوزاد، دیابت از بین می‌رود اما ممکن است در بارداری بعدی، مجدداً ظاهر شود. علائم دیابت بارداری خستگی، تاری دید، تشنگی بیش از حد، نیاز بیش از حد به ادرار کردن، خرناس است.
حدود ۵۰ درصد از زنانی که طی دوران حاملگی دچار دیابت می‌شوند ممکن است به طور دائمی به دیابت مبتلا شوند. در این صورت حتماً باید تحت نظر پزشک متخصص، برای خود و فرزندان خود برنامه‌های صحیحی را آموزش ببینند. دیابت با توجه به علم امروز عارضه‌ای است که کاملاً رفع نمی‌شود و تا آخر عمر همراه فرد مبتلا به دیابت است اما می‌توان با همکاری پزشک و خود فرد، دیابت را به گونه‌ای درمان نمود که امری بسیار معمول به نظر آید.
دیابت همراه بیماری‌های دیگر
در برخی افراد مبتلا به بعضی از بیماری‌ها مانند تالاسمی، بیماری‌های لوزالمعده و بیماری‌های غدد درون‌ریز دیابت نیز بروز می‌کند. دیابت استرسی یا دیابت عصبی یک اصطلاح رایج در میان مردم است، اما نوعی از دیابت نیست. در واقع استرس تأثیر تشدید کننده بر دیابت است.
زمانی که فرد دچار استرس می‌شود، بدن سریعاً واکنش نشان داده و با آزاد کردن هورمون‌هایی به سلول‌ها اجازه دسترسی به انرژی ذخیره شده می‌دهد تا به فرد کمک کند تا خود را از خطر دور کند. این پاسخ فیزیولوژیکیِ غریزی به تهدیدات درک شده، به عنوان پاسخ جنگ یا گریز شناخته می‌شود. پاسخ جنگ یا گریز، به سرعت باعث تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی می‌شود و به فرد امکان می‌دهند سریع‌تر عمل کند تا از خود محافظت کند.
عوارض کوتاه و بلندمدت دیابت
کنترل نشدن دیابت و قند خون بالا یا پایین، در طولانی مدت می‌تواند اثرات جبران‌ناپذیری روی اعضای مختلف بدن داشته باشد. این عوارض به دو دسته بلندمدت و کوتاه‌مدت تقسیم می‌شوند.
یکی از عوارض بلندمدت دیابت عارضه‌های بینایی است. تحت کنترل نبودن قند خون، اثر تخریب‌کننده‌ای روی عروق شبکیه چشم داشته و می‌تواند موجب بروز تاری دید و نابینایی شود. از دیگر عوارض بلندمدت می‌توان به آسیب‌های کلیوی اشاره نمود. کلیه‌ها در صورت بالا بودن قند خون، آسیب‌دیده و دیالیز را به دنبال خواهد داشت.
عدم کنترل قند خون و عدم مراقبت صحیح از پاها، موجب ایجاد زخم‌هایی در پا می‌شود. این زخم‌ها می‌تواند به از کار افتادگی و قطع پاها منجر شود. فرد دیابتی باید علاوه بر کنترل قند، هر روز پاهای خود را معاینه کرده و کفش مناسب انتخاب کند. دیابت کنترل نشده، احتمال حمله قلبی، سکته مغزی و فشار خون را افزایش می‌دهد.
اعصاب حسی و حرکتی اندام‌ها مخصوصاً پاها در اثر قند خون بالا دچار آسیب می‌شوند که معمولاً به صورت بی‌حسی و گزگز کف پا خود را نشان می‌دهد. از دیگر عوارض‌های عصبی دیابت، می‌توان به ناتوانی جنسی در آقایان اشاره کرد. افراد دیابتی بیشتر در معرض خطر عفونت لثه‌ها و پوسیدگی و لق شدن دندان‌ها هستند.
اگر قند خون بیش از حد بالا باشد، فرد در معرض خطر اسیدی شدن خون و حتی رفتن به کُمای دیابتی خواهد بود. علائم هشدار دهنده کمای دیابتی احساس گیجی، سستی و بی‌حالی، احساس تشنگی شدید، خستگی دائم و تنگی نفس شده، خشکی پوست، داشتن حال تهوع، استفراغ، درد شکم، تنفس غیرطبیعی، کاهش سطح هوشیاری و استشمام بوی استون از دهان است.
هیپوگلیسمی یا قند خون پایین نیز ممکن است منجر به ضعف یا بیهوشی شود. از دلایل ابتلاء به هیپوگلیسم مصرف انسولین یا دارو بیش از حد عادی، فعالیت فیزیکی بیش از حد عادی و حذف یک وعده یا میان وعده غذایی است.
روش‌های مختلف وارد کردن انسولین به بدن / قلم‌های انسولین آماده
انسولین‌ها از قرن بیستم، تنها در فرم تزریقی موجود هستند که نیازمند همراه داشتن سرنگ، سوزن، ویال انسولین و پد الکلی هستند. آشکار است که تزریق چند بار در هر روز برای بیماران دشوار است. در نتیجه، کنترل مناسب قند خون اغلب دشوار است. در حال حاضر، بسیاری از شرکت‌های دارویی روش‌های هوشمندانه و راحتی را برای تزریق انسولین ارائه می‌کنند.
بسیاری از سازندگان، سیستم‌های تزریق انسولین قلمی را ارائه می‌کنند. چنین سیستم‌هایی همانند سیستم کارتریج جوهر در قلم خودنویس هستند. یک ابزار قلم مانند، کارتریج انسولین را نگه می‌دارد (که معمولاً حاوی ۳۰۰ واحد است). کارتریج‌های برای فرمولاسیون انسولین‌های پرکاربرد در دسترس هستند. مقدار انسولینی که باید تزریق گردد، از طریق پیچاندن ته قلم جهت رسیدن به مقدار مورد نظر، که از قسمت شیشه‌ای قابل خواندن است، تنظیم می‌گردد. نوک قلم شامل یک سوزنی است که در هر تزریق جایگزین می‌شود. یک مکانیسم آزادسازی امکان ورود سوزن در پوست و تزریق دارو استفاده می‌شود.
درمان دیابت با قلم‌های تزریقی انسولین / پمپ‌های انسولین
پمپ انسولین متشکل از یک مخزن شبیه به کارتریج انسولین، یک پمپ که با باتری کار می‌کند، و یک چیپ کامپیوتری است که به کاربران امکان کنترل دقیق مقدار انسولین را فراهم می‌سازد. پمپ به لوله پلاستیکی متصل شده است (مجموعه تزریق) که دارای میله باریک (سوزن مانند، اما نرم) در انتهای قسمتی که انسولین از آن عبور می‌کند، می‌باشد. این میله باریک وارد پوست شکم می‌شود. پمپ به طور مستمر انسولین را به طور ۲۴ ساعته وارد بدن می‌کند. مقدار انسولین، برنامه‌ریزی شده است و با مقدار ثابت تزریق می‌گردد. اغلب مقدار انسولینی که در طول دوره ۲۴ ساعته مورد نیاز است، بر اساس عواملی نظیر ورزش، سطح فعالیت، و خواب، متفاوت است. پمپ انسولین به کاربر امکان می‌دهد تا مقادیر مختلفی از دوز را برنامه‌ریزی نماید و تغییراتی را در سبک زندگی خود ایجاد کند. کاربر می‌تواند پمپ را برنامه‌ریزی کند تا انسولین بیشتری را در طی وعده‌های غذایی وارد بدن نماید، در نتیجه، نیاز بیشتر به انسولین را در طی مصرف کربوهیدرات‌ها پوشش دهد.
یکی از نوآوری‌های جالب در تکنولوژی پمپ انسولین، قابلیت ترکیب پمپ در تکنولوژی جدید حس گلوکز می‌باشد. این تکنولوژی، پمپ انسولین تقویت شده با سنسور نام دارد.
گزینه جدیدتر نیز شامل دستگاه‌هایی است که از سنسورهایی استفاده می‌کند تا مستقیماً با پمپ انسولین ارتباط برقرار کند. این دستگاه مورد تأیید سازمان غذا و دارو بوده و یک سیستم هیبریدی است (کاملاً اتوماتیک نیست)، که در آن دوز مبنای انسولین به طور اتوماتیک بر اساس نتایج سنسور تنظیم می‌گردد. کاربر نیاز دارد تا دوز انسولین را قبل از غذا به صورت دستی وارد کند.
درمان دیابت چیست؟
هدف اصلی درمان دیابت نوع ۱ و ۲، کنترل سطح قند خون (گلوکز) در دامنه نرمال است، طوری که در درون این بازه نوسان داشته باشد.
دیابت نوع ۱ با موارد زیر درمان می‌شود:
- انسولین
- ورزش
- رژیم غذایی مناسب دیابت نوع ۱
دیابت نوع ۲ با موارد زیر درمان می‌شود:
- با کاهش وزن، رژیم غذایی مخصوص دیابت نوع ۲، و ورزش.
- داروهای دیابت (خوراکی یا تزریقی) زمانی که موارد فوق نتواند دیابت نوع ۲ را کنترل کند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- اگر سایر داروها کارایی خود را از دست بدهند، انسولین درمانی ممکن است آغاز گردد.
نظر شما