به گزارش خبرنگار ایمنا، نشانه‌ها به عنوان شاخص‌ترین عوامل معنایی و مؤثر بر خوانش، می‌توانند عاملی تأثیرگذار در ارتقای حس مکان و هویت از طریق ارتباط با مخاطب باشند. این در حالی است که امروزه غالباً کپی‌برداری از نمونه‌ها، به روش اصلی ایده‌پردازی در سطوح آموزشی و اجرایی تبدیل شده و به بی‌هویتی شهری منجر شده است.
کلانشهر اهواز دارای نمادهای هویتی زیادی است که هر کدام به نوبه خود می‌تواند معرف بخشی از تاریخ، فرهنگ و شرایط اجتماعی زندگی مردم باشد، اما این نمادها و هویت شهر اهواز مدت‌هاست که در مبلمان، معماری شهری و شهرسازی دیده نمی‌شوند، در این زمینه با سمانه شاهولی، کارشناس ارشد هنر و پژوهشگر هویت شهری به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید؛
هویت شهری چیست و چه مولفه‌هایی دارد؟
هویت یکی از مهمترین موضوعات معرفت شناختی انسان است که ما به واسطه آن به شناخت و بینش می‌رسیم و این مسئله از عوامل مهم پیشرفت بشری در همه زمینه‌ها محسوب می‌شود. هویت شهری نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ از آنجایی که شهر یک سیستم گسترده از عوامل متعدد طبیعی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و… است؛ در نظر گرفتن مولفه‌هایی که معرف آن منطقه است و به شهر شخصیت و هویت منحصربه‌فرد می‌بخشد، اهمیت دارد. این مؤلفه‌ها با در نظر گرفتن تنوع هویتی از شهری به شهر دیگر متفاوت است و اگر مؤلفه‌های هویتی هر منطقه به درستی شناسایی و در فضای شهری به کار گرفته شوند، جای جای هر شهر تبدیل به صفحات یک کتابِ تماشایی و دیدنی می‌شود
که و هویتی معنادار و مستقل دارد.
نمادهای هویتی کلانشهر اهواز کدام‌اند؟
نمادهای هویتی یک شهر از پیشینه تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، جغرافیایی و منطقه‌ای نشأت می‌گیرد که در گذر زمان به هویت منطقه تبدیل شده‌اند و با خاک و جان آن منطقه یکی شده‌اند. از آنجایی که اهواز مرکز استان خوزستان است ناگزیر هستیم برای بیان هویت شهری، استان را هم در نظر بگیریم در واقع با یک شهر و استان چند هویتی روبرو هستیم بر همین اساس باید به پوشش مردمی و قومی منطقه به عنوان یک فاکتور مهم در هویت سازی توجه کرد.
اگر نگاهی به تاریخچه شهر اهواز، موقعیت جغرافیایی، فرهنگی و انسانی آن بیندازیم یک سری موارد هستند که در گذر زمان ثابت بوده‌اند به طور مثال نمادهای جغرافیایی شهر اهواز از دیرباز یک فاکتورهای ثابت بوده است، مانند رودخانه کارون که بارزترین نماد هویتی شهر اهواز است و در کنار آن پوشش گیاهی خاص منطقه که همان نخل و نخلستان‌ها هستند که با دید آن ذهن به سمت جنوب و اهواز می‌رود.
در موارد تاریخی و فرهنگی نیز اهواز حرف زیادی برای گفتن دارد که باز هم می‌توان به داشتن پل‌های زیاد آن اشاره کرد که قدیمی‌ترین آنها از لحاظ تاریخی پل سیاه است که در دوران دفاع مقدس و جنگ جهانی دوم نقش مهمی ایفا کرده و در خاطرات جنگ سهیم بوده است. پل سفید نیز به عنوان جاذبه‌ای برای تفریح بوده که در عکس‌های خاطرات چه مسافران و چه شهروندان وجود دارد.
چه عواملی در هویت‌سازی شهر اهواز تاثیرگذارند؟
همه فاکتورهای گفته شده اعم از پوشش مردمی و قومی، پل‌ها، دفاع مقدس، کارون و … می‌توانند به عنوان یک عامل مهم در فضای شهری استفاده شوند به طور مثال رود کارون که واقعاً مظلوم و محجور واقع شده، جاذبه‌ای عالی است که در زیباسازی شهری و جذب گردشگر می‌توان بیشتر به آن توجه کرد، زیرا در حاشیه آن می‌توان امکاناتی فراهم کرد که به عنوان یک تفرجگاه در نظر گرفته شود.
وقتی صحبت از جنگ و دفاع مقدس می‌شود، غیر ممکن است اسمی از اهواز و خوزستان برده نشود، در واقع دفاع مقدس یکی از مهمترین نمادهای هویتی اهواز است که جز استفاده چند تابلو از شهدای بزرگوار در ورودی‌های شهر به خوبی از این نماد در سطح شهر استفاده نشده است و حتی مکان‌های مانند فلکه سنگر که در دوران جنگ به عنوان سنگر استفاده می‌شد و به همین دلیل هم فلکه سنگر نامگذاری شده تنها اسم آن یادآور جنگ و دفاع مقدس است و هیچ نمادی از جنگ در آن دیده نمی‌شود و تبدیل به آرایشگاه و خدمات کامپیوتری شده است می‌توان از گوشه گوشه‌ی این شهر به خصوص ساحل رود کارون به خوبی از یادمان‌های دفاع مقدس استفاده کرد.
در فضاسازی، مبلمان شهری و زیباسازی شهر از لحاظ هویتی چه نقاط ضعفی وجود دارد که می‌توانند به نقطه قوت تبدیل شوند؟
کافی است به فضای حاشیه کارون تحت عنوان ساحل نگاهی کنید، قضاوت هم با خودتان، نه فضای سبز درست و متناسب، نه نورپردازی و نه جدول کشی مناسبی دارد، نخل‌های کاشته شده از بی‌آبی آفتاب سوخته شده‌اند، عدم وجود قایقرانی در آن، همه و همه نقاط ضعف در برجسته سازی کارون به عنوان مهمترین نماد هویتی اهواز است.
پل طبیعت یکی دیگر از مواردی است که نه تنها هیچ نمادی از اهواز بلکه نمادی از اسمش هم در آن دیده نمی‌شود و تنها الوارهای مصنوعی و فلزی دیده می‌شود که به عنوان پیاده رو استفاده شود مگر نه اینکه باید وقتی این پل دیده می‌شود ذهن به صورت ناخودآگاه به سمت اهواز یا طبیعت برود؟ در حالی که چنین چیزی وجود ندارد می‌توان با کمی خلاقیت این پل را به یکی از نمادهای شهر اهواز تبدیل کرد.
فلکه ساعت اهواز یکی قدیمی‌ترین میدان‌های اهواز که به دست ارامنه اهوازی ساخته شد و در حال حاضر بسیار فرسوده و دچار فرسایش شده است، یکی از نمادهای قوی اهواز است که مغفول مانده و در نهایت یکی از مسائل مهم در شهر اهواز که بی رویه اتفاق می‌افتد و توجهی به آن نمی‌شود معماری ساختمان‌های اهواز است که بدون هیچ پشتوانه‌ای نمای ساختمان‌ها به صورت کلاسیک (رومی) و سنگی شده که با اقلیم منطقه در تضاد است؛ همه اینها و بسیاری موارد دیگر را می‌توان از نقاط ضعف هویت سازی در اهواز بیان کرد.
از نقاط قوت زیباسازی اهواز و تناسب آن با هویت بگویید؟
کاشی معرق‌های اهواز نقاط قوت زیباسازی و هویت شهر است که در آنها و نقاشی دیواری‌ها به خوبی از نمادهای هویتی شهر اهواز استفاده شده و به ما یادآوری می‌کنند که در چه منطقه‌ای و چه شهری قرار داریم، در آنها از نیشکرها، نخل‌ها، پل سفید، قومیت‌ها و ابنیه تاریخی استان استفاده شده است. در کنار اینها در بحث مبلمان شهری، پوشش دادن برخی از ایستگاه‌های اتوبوس با استفاده از نخل‌ها و کاشت نخل در بلوارهای اهواز بسیار جالب است به گونه‌ای که در حال حاضر بسیاری از بلوارهای بزرگ اهواز مملو از نخل شده‌اند که دقیقاً متناسب با اقلیم اهواز است؛ ساخت و بازسازی میدان نخل اهواز هم جز کارهای بسیار خوبی است که در نمادسازی و زیباسازی اهواز استفاده شده‌اند.
اهواز چه پتانسیل جدیدی برای هویت سازی دارد و پیشنهاد شما در این مورد چیست؟
از هر فرصتی باید استفاده کنیم تا نمادهای شهر اهواز را تقویت کنیم؛ از راهروها و مبلمان شهری گرفته تا پل‌ها و ساحل اهواز؛ منطقه ساحلی اهواز فوق‌العاده وسیع است که می‌توان به جای استفاده از نمادهایی که ربطی به شهر اهواز ندارد از نمادهایی استفاده شود که معرف اهواز باشد، این کلانشهر به دلیل بالا بودن دمای هوا در اکثریت فصول سال، شهروندان بیشتر شب‌ها از فضای شهری استفاده می‌کنند و این یک موقعیت بسیار عالی است تا علاوه بر نورپردازی مناسب، فضای شهر را برای تفرج در شب فراهم کنیم و شرایطی را ایجاد نمائیم تا در کنار نمادهای هویت اهواز این مسئله نیز فرهنگ‌سازی شود و به عنوان نماد هویتی اهواز معرفی شود.
نظر شما