به گزارش ایمنا و بر اساس چکیده یک مقاله، امروزه شهرها به عنوان کانون توسعه و مکان تولید و انتشار دانش نقش بنیادین در توسعه دانش بنیان دارند، البته به دلیل نوپایی برخی مطالعات و توسعه نیافتن سیستماتیک مبانی نظری آن تاکنون گزارش چندانی از موفقیت یا شکست سیاستها و چالشهای رویارویی آنها در شهرهای کشورهای در حال توسعه ارائه نشده است.
با این حال مطالعات اخیر نشان میدهد که برای ایجاد تعامل و سازگاری یکپارچه بین منابع شهری و ذینفعان نیاز به حکمروایی خوب و رهبری قوی سیاسی پیشگامان علمی و فناوری است که ضعف ترتیبات نهادی و نارسایی ابزارهای حکمروایی را برطرف کند.
در این رابطه برخی کارشناسان مهمترین بعد را بعد نهادی به عنوان تنظیم کننده روابط ابعاد اقتصادی اجتماعی و محیط زیستی شهر میدانند که در سایه اراده سیاسی و دیدگاه راهبردی و روابط قوی و مبتنی بر اعتماد ذینفعان انجام میشود.
توسعه دانش بنیان شهری(KBUD) مفهوم نسبتاً جدیدی است که اشاره به شهرها و محیطهایی دارد که شرایط مناسب اجتماعی، اقتصادی، فضایی و محیطی برای فعالان دانشی را فراهم میکند و سهم مهمی از تولید دانش در چنین شهرهایی اتفاق میافتد که اصطلاحاً به عنوان شهرهای دانشمدار شناخته میشوند.
مسیر توسعه شهرها با یکدیگر متفاوت است، اما به نظر میرسد تغییر گرایش شهرها از تولید بر پایه منابع طبیعی و فیزیکی به سمت ارائه خدمات دانش بنیان دارای یک روند مشخص در بسیاری از شهرها است.
پیوند جدید مابین مدیریت دانش و توسعه دانش بنیان، شرایط مساعدی را برای ظهور مفهومی جدید در میان پژوهشگران به نام شهر دانش مدار به وجود آورده است. مفهوم شهر دانش مدار عمر چندانی ندارد و چند سالی است که به موضوعی جذاب برای محققان و پژوهشگران تبدیل شده است.
در واقع برخی از نویسندگان مشکل عمده و اساسی در توسعه مناطق عقب مانده را فقدان سطح مناسبی از ظرفیت نهادی نسبت به مناطق توسعه یافته و یا ناکارآمدی و ناسازگاری در محیط نهادی محلی در تشخیص یک مدل رشد مسلط و برتر تلقی میکنند، بدین ترتیب ظرفیت نهادینه یک مفهوم تحلیلی صرف بلکه ابزاری تجویزی به شمار میرود که بر اساس آن هرگونه سیاست و اقدام توسعهای باید بر اساس ظرفیت نهادی موجود منطقهای و محلی صورت گیرد.
از سوی دیگر، اصفهان نخستین شهر ایران است که مدل KBUD را در طرحهای توسعه شهری خود مدنظر قرار داده و در سالهای اخیر تلاشهایی برای ایجاد محیط مناسب برای جذب و حفظ دانش گران و استفاده از ظرفیتهای دانش برای توسعه شهری از طریق همکاری ذینفعان علمی و اجرایی، توسعه زیرساختهای نوآوری و ICT و فرصتهای سرمایهگذاری برای اقتصاد و صنایع دانش بنیان صورت گرفته است.
توسعه شهری دانش بنیان
توسعه شهری دانش بنیان را میتوان فرم رهیافت و پارادایم جدیدی برای پایداری شهرها و توسعه در دوره دانشجویان است که هدف نهایی از آن ایجاد شهر دانش است در واقع شهر دانش تبلور KBUD است.
KBUD در پی تحقق توسعه پایدار، ارتقای هوشمندی اجتماعی، کیفیت بالای زندگی از طریق توسعه اقتصاد، دانش، زیرساختهای دانش، امکانات خلق و انتشار دانش و حضور شهروندان دانش است.
ویژگیهای متمایزی که شهر دانش باید داشته باشد، شامل محیط مرئی و نامرئی جذاب، حضور شهروندان دانش بخصوص طبقه خلاق؛ مکانیسمی برای خلق دانش انتقال و بهرهبرداری محیطی فرهنگی که دانش در آن ارزش است.
نهادگرایی
نهادها اهمیت ویژهای در فرآیند توسعه دارند و با شکلهای ساختار انگیزشی و تأثیر بر انتظارات و رجحانهای افراد میتوانند توسعه را شدت بخشیده یا از آن جلوگیری کنند و از طریق در اختیار نهادن ساختارهایی برای زندگی روزمره عدم اطمینان را کاهش داده و چارچوبهایی برای کنش متقابل انسانها وضع کنند.
همچنین نهادها شرایط لازم برای مشارکت گروههای مختلف در امر تصمیمگیری و اجرا فراهم میسازند؛ رهیافت نهادگرایی جدید نیز از دهه ۱۹۹۰ به دلیل نقش بیبدیل نهادها در توسعه تبدیل به الگویی غالب در حوزههای مختلف توسعه شده است.
با توجه به اهمیت حکمروایی شهری به عنوان بستر نقشآفرین نهادها در توسعه شهری، ظرفیت نهادی از طریق مکانیسمهای حکمروایی سیاستها، اهداف و ابزارها را متناسب با شرایط زمانی و مکانی جهت توسعه یکپارچه و پایدار تعیین میکند.
نتیجهگیری
با توجه به شکل گیری واقعیتهای اجتماعی فضایی توسعه شهری بر اساس شرایط نهادی خاص هر مکان سیاستگذاری توسعه شهری باید مبتنی بر ظرفیت نهادی محلی به عنوان مفهوم و ابزاری تحلیلی و تجویزی برای تغییرات نهادی کارا، جایگاهی نظاممند و یکپارچه برای گسترش روابط ذینفعان مختلف و استفاده از ظرفیتهای دانشی و بر پایه نیازها ارزشهای خاص و هویت شهر باشد چرا که KBUD.، فرایندهای متقابل ذینفعان گوناگون برای تولید، اشتراکگذاری و استفاده از دانش از طریق توسعه نهادی و شبکه گسترده روابط بین ذینفعان است.
یافتههای پژوهشی انجام شده نشان میدهد که عوامل مؤثر بر ظرفیت نهادی توسعه شهری دانش بنیان را به ترتیب محیط مشوق و حمایت گر تولید و استفاده از دانش، آسایش و امنیت شغلی، آمادگی و قدرت اقتصادی کنشگران، فضاهای شهری مناسب برای حضور و گفتگوی افراد، اراده سیاسی و مدیریت راهبردی، اعتماد کنشگران به یکدیگر، مشارکت کنشگران با یکدیگر و روابط همکاری مدیران دانست.
از سوی چگونگی ارتباط شاخصها با تفسیر عوامل سیاسی کافی و بینش راهبردی عمیق برای تحقق KBUD اصفهان است. در چنین شرایطی کنشگران و به ویژه مدیران به دلیل اعتماد یکدیگر تمایل اندکی برای همکاری دارند و از این رو نمیتوانند محیط مشوق و حمایتگر تولید و استفاده از دانش شامل زیرساختهای سخت (فضاهای شهری مناسب برای حضور و گفتگوی افراد) و زیرساختهای نرم (ارائه مشوقها و ایجاد آسایش و امنیت شغلی) را فراهم سازند.
نظر شما