به گزارش خبرنگار ایمنا، پس از خروج شتاب زده نیروهای آمریکا از افغانستان، گروه طالبان پس از ۲۰ سال حاشیه نشینی مجدداً با پیشروی در شهرها و مرکز ولایات به کابل و ارگ ریاست جمهوری افغانستان رسیده و بر کل این کشور مستولی شد و بیش از یک هفته است که مردم افغانستان طعم "حکومت امارات اسلامی" را می‌چند و روزهای تلخی را پشت سر می‌گذرانند.
بیشتر نگرانی و ترس مردم افغانستان، این روزها از بازگشت طالبان ۲۰ سال پیش است که با همان افراطی‌گری‌ها و سخت‌ترین قوانین و محدودیت‌ها در سال‌های حکومت بر افغانستان یعنی سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱، برای زنان و اقلیت‌های مذهبی مشغول حکومت کردن است.
همین چند روز پیش بود مولوی عبدالحمید، خطیب جمعه زاهدان، طالبان کنونی را متفاوت‌تر از قبل دانست و گفت که «طالبان فعلی مانند طالبان سابق نیستند، بلکه از خودشان ظرفیت نشان داده‌اند؛ چنان‌که به گفته خودشان «عفو عمومی» اعلام کرده و گفته‌اند با کسانی که با آنها جنگیده‌اند هم کار ندارند و دنبال قتل و کشتار و بی‌رحمی نیستند، بلکه می‌گویند دنبال مبارزه با فساد و اجرای عدالت هستند.»
البته نخستین بار و قبل از اشغال کابل، این روزنامه کیهان بود که از تغییر طالبان سخن گفت و نوشت که «نیروهای طالبانی که امروز از آن حرف می‌زنیم، اولاً نیروی یکدست و هماهنگی نیست ثانیاً با طالبانی که می‌شناختیم و سر می‌برید تفاوت‌هایی کرده است. طالبان این تغییر رویه را رسماً اعلام کرده است»
اما امروز نه تنها مردم افغانستان بلکه تمام فعالان حقوق بشر در دنیا نگران بازگشت دوران تاریک تسلط طالبان و نقض دوباره حقوق اولیه مردم و زنان افغانستان هستند؛ طالبان به مثابه نیروی تازه به قدرت رسیده که به طور سریع همه شهرهای افغانستان را ظرف یک هفته به تصرف خود درآورده نمی‌تواند به همان سرعت سیاست‌های اصولی و باورهای بنیادین خود را تغییر دهد.
البته ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان در مقابل دوربین‌ها و رسانه‌های خبری و در میان خبرنگاران تاکید کرد که «طالبان، طالبان ۲۰ سال گذشته نیست و تغییر کرده است. همه زنان اجازه کار و فعالیت دارند، اما باید چارچوب‌های مورد نظر ما را رعایت کنند. اگر جهانیان نگران تبعیض علیه زنان هستند، تبعیضی علیه زنان در افغانستان اعمال نخواهد شد و زنان حق دارند در چارچوب شریعت به کار، تحصیل و فعالیت بپردازند.»
میلیون‌ها انسان در افغانستان نگران و چشم‌انتظار آینده نامعلوم خود در این کشور هستند، کشوری که به گفته برخی تحلیلگران می‌تواند با تغییر رویه طالبان روزهای خوبی را در پیش رو داشته باشد و به باور برخی دیگر روزهای سیاهی در انتظار آن است و سوال اصلی این خواهد بود که به واقع طالبان تغییر کرده است؟
ایدئولوژی طالبان تغییرپذیر نیست
پیرمحمد ملازهی، کارشناس مسائل افغانستان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: طالبان از ظرفیت‌های متعددی برخوردار بوده و مهمترین آن افراطی‌گری است که از مکتب سلفیت خاورمیانه‌ای و ارزش‌های قومیت پشتون تشکیل شده است به نوعی که می‌توان ایدئولوژی طالبان را فاقد هرگونه انعطاف تلقی کرد.
به گفته وی، با توجه به ویژگی‌های قوم پشتون و مکتب سلفیت، هرگونه تغییر ایدئولوژی طالبان بعید به نظر می‌رسد زیرا آنها بر دیدگاه‌ها و عقاید افراطی خود مصر هستند و در مقابل تمام انتقادات و هجمه‌ها از خود دفاع می‌کنند و حاضر به تغییر دیدگاه نیستند.
این کارشناس مسائل افغانستان در ادامه می‌گوید که البته ظرفیت سیاسی طالبان طی ۲۰ سال گذشته دچار تغییر و تحول‌های فراوانی شده و به نوعی می‌توان مقامات ارشد طالبان سال ۲۰۲۱ را واقع‌بینانه‌تر نسبت به گذشته دانست زیرا در حال حاضر نیروهای طالبان از برخی رفتارهای افراطی خود در گذشته اعلام برائت کرده‌اند.
به عقیده ملازهی، طالبان سعی دارد با اظهارنظرهای پوپولیستی در خصوص برخی مسائل حقوق بشری و اعلام تغییر رویکرد خود نسبت به گذشته، توجه جوامع بین‌المللی را جلب کرده و برای استقرار خلافت اسلامی خود از سازمان‌های بین‌المللی درخواست پشتیبانی کند.
به گفته وی، اظهاراتی که مقامات ارشد طالبان نسبت تغییر مواضع افراطی خود مطرح می‌کنند تنها جنبه تبلیغاتی دارد و نهایتاً پس از استقرار خلافت اسلامی مواضع اصلی و افراطی خود را بر جامعه افغانستان حاکم خواهند کرد.
به عقیده این کارشناس مسائل افغانستان، متأسفانه برخی روحانیون اهل سنت و جناح‌های سیاسی در ایران اظهارات تبلیغاتی طالبان مبنی بر تغییر دیدگاه را باور کردند و نسبت به آن خوش بین هستند، در صورتی که حتی هم اکنون نیز اظهارات طالبان با عملکردشان متفاوت است زیرا در حالی که سعی دارند مواضع متفاوت‌تری نسبت به زنان اتخاذ کنند، اما در سطح شهرها به رفتارهای افراطی خود در این زمینه ادامه می‌دهند.
دیدگاه‌های طالبان در سال ۲۰۰۱ با امروز متفاوت است
محسن روحی صفت، مسئول پیشین ستاد پشتیبانی افغانستان در وزارت امور خارجه به خبرنگار ایمنا می‌گوید: طالبان از گروه‌ها و قومیت‌های متعددی تشکیل شده و خاستگاه آن نیز مربوط به قوم پشتون و بیشتر عشایر و روستاهای جنوب افغانستان است.
به گفته وی، قطعاً تمامی جناح‌های تشکیل دهنده طالبان روحیه افراطی ندارند و در برخی مواقع شاهد تناقض منافع و اختلافات درونی در این گروه هستیم.
مسئول پیشین ستاد پشتیبانی افغانستان در وزارت امور خارجه در ادامه می‌گوید که دیدگاه‌های طالبان در سال ۲۰۰۱ با امروز متفاوت است؛ زیرا ۲۰ سال پیش طالبان کمتر با گفتمان‌های بین‌المللی آشنا بود و از محیطی روستایی و عشایری سعی بر اداره کشور داشت اما پس از سقوط خلافت اسلامی، بسیاری از مقامات ارشد این گروه به زندان گوانتاناما منتقل شدند و در آن محیط با روابط بین‌المللی و سیاست خارجی جوامع جهانی آشنا شدند.
به عقیده روحی صفت، اشخاصی مانند ملأ برادر علی‌رغم زندانی بودن در کراچی به مدت هشت سال، توانست فن مذاکره را به خوبی یاد بگیرد؛ بنابراین می‌توان گفت که رفتارهای طالبان نسبت اقدامات گذشته این گروه از پختگی خاصی برخوردار است.
وی خاطرنشان می‌کند: تاکتیک‌های سیاسی طالبان در برخورد با کشورهای همسایه و جوامع بین‌المللی نسبت به گذشته تغییر کرده و حرفه‌ای‌تر عمل می‌کند همانگونه که در تصرف ولایت‌های بزرگ افغانستان تمرکز خود را بر جنگ نرم قرار داد.
نظر شما