به گزارش خبرنگار ایمنا، گسترش شهرنشینی و به دنبال آن مشکلات خاص شهرنشینی بیش از پیش توجه به راهبردهای سودمند برای بهینه سازی زندگی شهروندان را ضروری ساخته است؛ در واقع سیستمی شدن شهرها، نظام برنامه‌ریزی و مدیریت شهری را روز بروز گسترده‌تر و پیچیده‌تر می‌کند. چنانچه مدیریت و برنامه‌ریزی شهرها، خصوصاً در شهرهای بزرگ و کلانشهرها بدون کاربرد شیوه‌های نوین مدیریتی و برنامه‌ریزی غیرممکن خواهد بود. دیگر نمی‌توان روند شهرها را به صورت سنتی کنترل کرد، زیرا در مسیر جهانی شدن و توسعه پایدار هریک از اجزا شهر به صورت یک حلقه از شبکه‌های پیچیده جهانی به یکدیگر متصل و وابسته هستند.
در این راستا شهرداری کلانشهر اصفهان با شیوه‌ای نوین و با کمک صاحبنظران و متخصصان دانشگاهی برای ۵ سال آینده شهر برنامه‌ریزی کرده است؛ در این راستا با علیرضا صادقیان، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان به گفت و گو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:
آیا حوزه برنامه‌ریزی شهرداری به بلوغ کامل رسیده است؟ نسبت به دوره‌های قبل چه پیشرفت‌هایی در این حوزه حاصل شده است؟
حوزه معاونت برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی یکی از پرکارترین و گسترده‌ترین حوزه‌های شهرداری و در عین حال حوزه‌ای گمنام است چون برنامه‌ریزی، بودجه، حوزه سرمایه انسانی، پژوهش، فناوری اطلاعات، خلاقیت، هماهنگی بین سازمان‌ها و امور مناطق در این معاونت مستقر است در واقع معاونت برنامه‌ریزی در شهرداری اصفهان یک معاونت جدید است، یعنی جوان‌ترین معاونت شهرداری به شمار می‌رود که برنامه‌های آن شامل برنامه‌های بلندمدت، کوتاه مدت و میان مدت است.
آخرین برنامه تنظیمی معاونت، برنامه راهبردی اصفهان ۱۴۰۵ است که اخیراً توسط استاندار اصفهان و مدیران شهری رونمایی شد این برنامه یک تغییر جدی و یک تفاوت بنیادین نسبت به برنامه‌های قبلی به خصوص برنامه راهبردی ۱۴۰۰ داشت. در برنامه ۱۴۰۵ سه رویکرد جدی مدنظر بود، موضوع نخست سنجش‌پذیری بود بدان معنا که پروژه‌هایی که به واسطه برنامه انجام می‌شود قابل سنجش باشد.
رویکرد دوم نتیجه محوری بود زیرا زمانی می‌توانیم برنامه‌ها را ارزیابی و سنجش کنیم که به نتیجه برسیم؛ رویکرد سوم مشارکت ذی‌نفعان برای تهیه و تنظیم برنامه بود. سعی کردیم از نظرات افراد صاحبنظر برای برنامه‌ریزی آینده شهر بهره‌مند شویم از این رو جلساتی را به صورت رو در رو با حضور متخصصان دانشگاهی، کارشناسان، مدیران قبلی، مدیران فعلی، اصناف، دانشجویان و غیره برگزار کردیم.
وقتی به سه هدف کلان می‌نگریم، در می‌یابیم که به نیازها و مشکلات شهر از جمله آلودگی، آلاینده‌ها، گردشگری و اشتغال پاسخ داده شده است و این تفاوت بنیادین برنامه راهبردی با افق ۱۴۰۵ با برنامه‌های قبلی است که برای تهیه و تنظیم آن دو سال وقت و انرژی صرف شد. «بودجه» برنامه مالی یک ساله است، در سال‌های اخیر و به خصوص در سال ۱۴۰۰ ساختار بودجه را به صورت جدی اصلاح کردیم.
یکی از خصوصیات بودجه سال گذشته نسبت به سال‌های قبل از آن، شفاف شدن بودجه است به نحوی که حتی بعضی از اعضای شورای شهر اظهار کردند که مفهوم بودجه را نسبت به گذشته خیلی متفاوت‌تر درک کرده و دیده‌اند. برای این اصلاح ساختار، به طور مثال در حوزه عمرانی پروژه‌های شاخص، مهم منطقه‌ای و منطقه‌ای تعریف کردیم، پروژه‌های شاخص، پروژه‌هایی همچون رینگ چهارم، مرکز همایش‌های بین‌المللی، قطار شهری و یا مترو است که اصفهان و فراتر از این کلانشهر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
پروژه‌های مهم منطقه‌ای آن دسته از پروژه‌هایی است که در یک منطقه شهرداری اجرا می‌شد و نه تنها منطقه بلکه گاهی اطراف یا حتی همه شهر را درگیر می‌کرد به عنوان مثال پروژه سالن اجتماعات شهدا، ایجاد خطوط بی. آر. تی و پارک پردیس هنر یک پروژه مهم منطقه‌ای است که مناطق اطراف خود را به صورت جدی درگیر می‌کند. در این راستا می‌توانستیم پروژه‌ها را رصد کنیم که گاهی پروژه مهم منطقه‌ای موجب تعطیلی پروژه‌های شاخص نشود زیرا پروژه‌های شاخص در اولویت قرار دارد. پروژه منطقه همچون ایجاد یک فرهنگسرا، احداث فضای سبز یا آسفالت معابر در منطقه است.
این دسته بندی علاوه بر پروژه‌های عمرانی در پروژه‌های غیر عمرانی و حتی پژوهشی نیز انجام شده است زیرا به این موضوع واقف بودیم که تمام نگاه مدیریت شهری باید به پروژه‌های شاخص باشد نه تا حدی که پروژه‌های مهم منطقه‌ای آسیب ببیند.
دومین اتفاق در نظام برنامه‌ریزی این بود که تمام مناطق و سازمان‌های شهرداری را مکلف کردیم بودجه منطقه خودشان را به طور مستقل بنویسند و بعد از آنچه که نوشتند دفاع کنند و از سوی دیگر درآمدهای متناسب با آنچه را که می‌خواهند را خودشان حاصل کنند به همین دلیل بود که بودجه شهرداری اصفهان از دو هزار و ۷۵۰ میلیارد تومان در ابتدای فعالیت در این دوره مدیریت شهری به حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان در سال جاری افزایش یافته است.
در حال حاضر کنترل پروژه‌ها به صورت جدی عملیاتی شده و از سوی دیگر نظامی را در بودجه نویسی به وجود آوردیم تا هرکسی قصد اجرای پروژه‌ای را دارد، توجیه فنی و اقتصادی آن را ارائه و در خصوص اعتبارات مورد نیاز در بودجه با معانت برنامه‌ریزی به توافق برسد، مدت پروژه را تعریف کند تا در نهایت تأمین اعتبار لازم در بودجه انجام شود؛ این فرایند در گذشته وجود نداشت.
تحقق بودجه در سه سال اخیر به دلیل تعریف نظام برنامه‌ریزی بود, در حوزه برنامه‌ریزی سامانه‌هایی از جمله «سامانه سیگما» را طراحی کردیم که از طریق آن می‌توانیم پروژه‌ها را رصد کنیم و از سوی دیگر آمار و اطلاعات مورد نیاز مدیران در لحظه قابل ارائه است. معتقدم در حوزه برنامه‌ریزی و بودجه نویسی در شهرداری اصفهان یک کار بنیادین و اساسی انجام شده و امیدواریم این اقدامات در سال‌های آینده نیز با قوت باقی بماند.
چقدر فعالیت‌ها بر اساس برنامه پیش رفت؟
در سه سال گذشته بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده در سامانه سیگما مشخص است که چقدر اقدامات و فعالیت‌ها بر اساس برنامه پیش رفته یا چقدر از برنامه عقب یا جلو هستیم.
برگزاری جلسات بررسی روند پیشرفت پروژه‌های عمرانی با حضور شهردار اصفهان فقط در ارتباط با پروژه‌های عمرانی است، اما در سامانه سیگما گزارشی از تمام اقداماتی که در ردیف‌های بودجه انجام می‌شود قابل ارائه است که این اقدام باعث شد که سال گذشته بالغ بر ۷۰ درصد بودجه‌ای که درآمد حاصل شده را هزینه کنیم. پیشرفت پروژه‌های شهرداری نسبت به قبل بهتر شده است به همین جهت کمتر شاهد پروژه‌های نیمه تمام در شهر هستیم و می‌توانیم مدعی شویم که به عنوان مثال پروژه رینگ چهارم بر اساس برنامه با کمی تغییر در حال احداث است.
پروژه‌هایی همچون نمایشگاه بزرگ اصفهان، سالن اجتماعات گلستان شهدا، مجموعه «پل‌ها و تقاطع چهار سطحی شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی، مرکز همایش‌های بین‌المللی اصفهان و غیره بر اساس برنامه اجرا شده یا در حال اجرا است و کار رها شده‌ای در شهر نمی‌بینیم که این اتفاقات از ویژگی‌های این دوره برنامه‌ریزی در مدیریت شهری بوده است.
سند آینده پژوهی شهر و برنامه اصفهان ۱۴۰۵ دو برنامه مهم شهرداری بود که برخی از نیازهای شهر و شهروندان در این برنامه‌ها مورد توجه قرار گرفته است، مقوله‌های مهم آب، خاک و هوای پاک به گفته کارشناسان شهر اصفهان در حال رشد عمودی است با این روال چقدر از وجود کارشناسان، نخبگان و دانشگاهیان در این برنامه‌ها استفاده شده و به نظر شما با این برنامه‌ها، اصفهان چه آینده‌ای دارد؟
در فرایند تهیه، تنظیم و تصویب برنامه ۱۴۰۵ نرخ مشارکت مردم بسیار حائز اهمیت بود، البته ذی‌نفعان شهری از جمله دانشگاهیان، متخصصان و نخبگان که جایگاه خودشان را دارند و بر اساس اسناد موجود از نظرات آنها استفاده شده است، اما یکی از مواردی که خیلی مورد استفاده قرار گرفت و آثار آن را می‌توان در برنامه راهبردی اصفهان ۱۴۰۵ مشاهده کرد، مطالعات و پژوهش‌های انجام شده در شهر اصفهان توسط دانشگاهیان بود.
یکی از مطالعات انجام شده، بررسی شاخص‌های زیست‌پذیری و رقابت‌پذیری شهر اصفهان بود؛ امروزه در شهرهای دنیا شاخص زیست‌پذیری و رقابت‌پذیری از شاخصه‌های پذیرفته شده قابل اعتنای علمی است و ما نیز اگر می‌خواهیم از تجربیات مدیریت شهری شهرهای موفق دنیا استفاده کنیم، باید این شاخص‌ها را مدنظر قرار دهیم.
جهاد دانشگاهی دانشگاه صنعتی مطالعه‌ای با سفارش معاونت برنامه‌ریزی انجام داده بود تا وضعیت زیست‌پذیری و رقابت‌پذیری شهر اصفهان را اندازه‌گیری کند و در ادامه شاخص‌های بومی که می‌تواند این شهر را زیست‌پذیرتر و رقابت‌پذیرتر کند را ارائه کند.
خوشبختانه قبل از تدوین برنامه راهبردی ۱۴۰۵، نتایج این مطالعات حاصل شد و مورد استفاده قرار گرفت به همین جهت شعار برنامه ۱۴۰۵ را «اصفهان شهری زیست پذیر و رقابت‌پذیر» قرار دادیم، زیرا اصفهان در شاخص زیست‌پذیری وضعیت بدی نسبت به سایر شهرهای دنیا نداشت، اما در زمینه رقابت‌پذیری وضعیت متناسب نبود.
در برنامه اصفهان ۱۴۰۵ حوزه گردشگری به صورت جدی رقابت پذیری شهر را هدف‌گیری می‌کند و گردشگری فرهنگ و هنر به دلیل ویژگی‌های شهر اصفهان، می‌تواند اصفهان را در سال ۱۴۰۵ رقابت‌پذیرتر کند. اصفهان مزیت بسیار خوب و فرصت بسیار ارزشمندی نسبت به سایر شهرهای کشور در حوزه گردشگری دارد.
یکی دیگر از مطالعات ما سند آینده پژوهی جمعیت اصفهان بود؛ در سال ۱۴۳۰ اصفهان پیرتر می‌شود و یکی از شهرهای پیر کشور خواهد بود که این موضوع مشکلاتی را به همراه خواهد داشت. در برنامه ۱۴۰۵ برای زیست‌پذیری شهر اصفهان باید قشر سالمند جامعه را می‌دیدیم به همین دلیل اصفهان شهر دوستدار سالمند شد؛ باید در سال ۱۴۰۵ تمام زمینه‌ها و زیرساخت‌های شهر زیست‌پذیر را فراهم کنیم تا سالمندان بهتر بتوانند زندگی کنند و این نتیجه مطالعاتی بود که انجام شد.
بخشی از مطالعات انجام شده حساسیت‌هایی را به وجود آورد، اما به واسطه رسالتی که در مدیریت شهری داریم به آینده شهر اصفهان می‌اندیشیدیم. یکی از موارد انجام مطالعه پیرامون منشأیابی آلودگی هوا در شهر اصفهان بود که توسط دانشگاه صنعتی و دانشگاه اصفهان انجام شد و نتایج آن در برنامه ۱۴۰۵ مورد استفاده قرار گرفت. یکی دیگر از مطالعات در خصوص وضعیت گسل‌هایی بود که در اصفهان شناسایی شده و در آینده می‌تواند به ساخت و سازها جهت دهد.
مطالعه پیرامون وضعیت فرونشست شهر اصفهان نیز در برنامه اصفهان ۱۴۰۵ مورد استفاده قرار گرفت؛ در این مطالعه، نقاط مختلف فرونشست در محدوده شهر اصفهان مشخص و در برنامه ۱۴۰۵ به آن استناد کردیم و البته در برنامه جامع نیز مورد استفاده قرار خواهد گرفت. اینها بخشی از مطالعات انجام شده بود که در کتابخانه بایگانی نشد بلکه به عنوان اسناد بالادستی استفاده شد.
اصفهان شرایط آبی مناسبی ندارد، از این سو خشکسالی‌های اخیر و از سوی دیگر خشکی زاینده رود و شرایط فضای سبز این کلانشهر شرایط ویژه‌ای را برای شهر به وجود آورده است. با این وضعیت نگهداری فضای سبز با آب خام، آب چاه یا رودخانه برای شهرداری امکان پذیر نیست، در این راستا در سال‌های اخیر بر اساس مطالعه‌ای که در خصوص وضعیت آب انجام شد، استفاده از آب خاکستری و فاضلاب تصفیه شده در دستور کار قرار گرفت که خوشبختانه در سه سال گذشته ایجاد تصفیه‌خانه‌ها مورد توجه قرار گرفت. در برنامه ۱۴۰۵ لحاظ شده که برای آبیاری فضای سبز شهر به سمت استفاده از آب خاکستری و فاضلاب تصفیه شده حرکت کنیم که در این راستا موفق عمل شده است.
از سوی دیگر استفاده از گونه‌های گیاهی کم نیاز آبی در دستور کار قرار گرفت؛ همه این اقدامات نتیجه مطالعات انجام شده است به عنوان مثال برای کاهش آلودگی مطالعه نرخ سفرسازی را داریم که فضاهای ایجاد شده در شهر چه تعداد سفر ایجاد می‌کند و چه اقداماتی باید انجام داد تا این رفت و آمد را به حداقل برسانیم.
یکی از تفاوت‌های جدی برنامه اصفهان ۱۴۰۵ با برنامه‌های قبلی این است که پروژه‌هایی تا سال ۱۴۰۵ تعریف شده که تحقق پذیر، سنجش پذیر و نتیجه محور باشد و در حال حاضر برآورد مالی اجرای پروژه‌ها با قیمت فعلی حدود ۷۵ هزار میلیارد تومان است تا در افق ۱۴۰۵ اصفهان زیست‌پذیرتر و رقابت‌پذیرتر شود. امیدواریم بتوانیم سه هدف مورد نظر از جمله کاهش میزان آلودگی با تأکید بر آلودگی هوا، توسعه گردشگری، ارتقا فرهنگ و هنر و بهره‌وری را محقق کنیم تا بتوانیم شهر را مناسب‌تر و ارزان‌تر از حال حاضر اداره کنیم.
مدیریت اصلاح طلبان را در چهار سال اخیر در مدیریت شهری نه فقط مختص اصفهان بلکه تمام شهرهایی که مدیریت در دست اصلاح طلبان بود، چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اگر بخواهم به عنوان شهروند قضاوت کنم نه به عنوان کسی که در مدیریت شهری دارای مسئولیت است و شاید بخواهد با نگاه متعصبانه نسبت به اصلاح طلبان اظهار نظر کند، ضمن رعایت انصاف باید بگویم و مدعی هستم مدیریت شهری در این دوره موفق عمل کرده و می‌تواند نمره خوبی را به خود اختصاص دهد، البته قضاوت مردم خیلی مهم است.
مدیریت شهری که بعد از ۱۴ سال تغییر کرد، با تمام محدودیت‌هایی که داشت در این دوره توانست خیلی زود و با انسجام اقدامات لازم را انجام دهد، به خصوص به سمت نگاه پوپولیستی که خیلی افراد دنبال آن بودند، حرکت نکرد و به شدت در صدد انجام کارهای زیربنایی رفت به عنوان مثال به جای هزینه منابع مالی در زیر زمین برای احداث خط دو مترو، می‌توانستیم در خیابان‌های شهر بعضی اقدامات را انجام دهیم که مردم هم آنها را ببینند؛ می‌توانستیم مرکز همایش‌های بین‌المللی را رها کرده به جای حدود یک‌هزار میلیارد تومان هزینه برای تکمیل پروژه، این مبالغ را در خیابان‌ها و معابر شهر هزینه کنیم. می‌توانستیم نمایشگاه بزرگی که در شأن اصفهان شده را نسازیم و نزدیک به ۵۰۰ میلیارد تومانی که به استثنای زمین پروژه هزینه شد را در کف شهر هزینه کنیم.
سالن اجتماعات گلستان شهدا سال‌ها معطل مانده بود که توسط این دوره مدیریت شهری اجرا شد و به نتیجه رسید. در حوزه هوشمندسازی، نصب دوربین‌های کنترل ترافیک، دوربین‌های هوشمند انجام شد؛ علی رغم این که در جریان ناآرامی‌های آبان ماه ۹۸ خسارات زیادی به این تأسیسات و زیرساخت‌ها وارد شد و شهرداری ۴۰۰ میلیارد تومان آسیب دید، اما تمام آنها احیا شد.
توسعه فیبر نوری، ارائه خدمات الکترونیکی شهرداری به شهروندان در قالب میز خدمت الکترونیک و رونمایی از سامانه‌های جدید برای حضور کمتر شهروندان در شهرداری با توجه به شرایط کرونایی از دیگر اقدامات بنیادین و زیربنایی شهرداری در این دوره است.
اقبال مردم به خبرگزاری ایمنا در حوزه مدیریت شهری اتفاق مهمی است. تفاوتی که نسبت به گذشته پیدا کرده حکایت از یک کار زیربنایی است؛ کسانی که با اقبال به سمت ایمنا روی می‌آورند، رفتنشان با سرعت آمدنشان اتفاق نمی‌افتد. مدیریت شهری نیز کارهای زیربنایی اینچنینی را خیلی مطلوب انجام داده است. معتقدم کاری که در چهارباغ انجام شد، متفاوت و زیربنایی بود که می‌توانست توسط مدیریت شهری انجام نشود و در جاهای دیگر هزینه شود، اما شاهد ساعت‌ها بحث و جدل و نشست و برخاست علمی و غیرعلمی در مورد چهارباغ بودم و خوشبختانه سعی شد از تمام نظرات کارشناسان، هنرمندان، متخصصان استفاده شود به همین جهت امروز چهارباغ با این کیفیت داریم و رضایت شهروندان را می‌ببینم.
در حوزه زیباسازی نیز اقدامات بنیادین زیادی انجام شد، می‌توانستیم در و دیوار شهر را نقاشی کنیم یا پلاستیک آویزان کنیم، اما در حال حاضر نصب مجسمه چوگان کار اساسی است که سال‌های سال بخشی از تاریخ اصفهان را روایت می‌کند.
یکی از عوامل موفقیت شهرداری اصفهان در این دوره اقدامات مدیریت شهری بود که به سراغ کارهای زیربنایی مثل تراموا رفته و فکر می‌کنم می‌تواند در آینده به ایامی که در شهر اصفهان مدیریت کرده، افتخار کند. در سطح ملی می‌خواهم بگویم که واقعاً اصلاح طلبان مظلوم‌ترین طیف امروز هستند به دلیل این که دولت روحانی منتسب به اصلاح طلب بود؛ البته اصلاح طلبان کمک و حمایت کردند و بخشی از بدنه مدیریتی این دوره کشور در اختیار اصلاح طلبان بود، اما در مدیریت این یک اصل است که مسئولیت و اختیار باید تناسب داشته باشد.
تصورم این است که به خاطر جمیع شرایط داخلی و بین المللی نتوانستیم از توانمندی‌های این دوره مدیریت کشور و دولت بهره ببریم، به خصوص عدم دخالت دولت در پیشگیری از بیشتر شدن تحریم‌ها، ضربه سنگینی به دولت زد و موجب شد در این بین اصلاح طلبان آسیب ببینند، هرچند معتقدم آثار عملکرد و اقدامات مثبت این دوره دولت در بلندمدت مشخص می‌شود.
شاید از نظر کنترل تورم این دولت نسبت به دولت‌های قبل متفاوت بوده و وضعیت خوبی وجود نداشته است، اما در مدیریت وقتی خواستیم عملکرد کسی را ارزیابی کنیم و درباره او اظهار نظر کنیم، اصل اول این است که بدانیم در چه زمینه‌ای با کدام شرایط اقدامات انجام شده است؛ شرایطی که امروز دولت روحانی دارد با شرایطی که احمدی نژاد یا دیگران داشتند، چقدر برابر است؟
باید تمام این متغیرها را کنار هم بگذاریم، شاخص‌هایی را تعریف کنیم و بر اساس شاخص‌هایی که تعریف می‌شود، عملکرد را ارزیابی کنیم و بگوییم اینطور خواهد بود. وضعیت بین المللی ما در این دولت استثنایی بود زیرا هرچه را رسیدند تحریم کردند و متأسفانه در داخل کسانی هم به کسانی که تحریم کرده بودند کمک کردند و دولت زمینگیر شد، هرچند معتقدم که اصلاح طلبان بخشی از این مدیریت بودند و نمی‌شد این دوره مدیریت کشور را منتصب به اصلاح طلبان کرد.
گفت و گو از: راضیه کشاورز- خبرنگار سرویس کلانشهرهای خبرگزاری ایمنا
نظر شما