به گزارش خبرنگار ایمنا، بافت‌های تاریخی در مدیریت شهرهای مازندران به اشتباه بافت‌های فرسوده نامیده می‌شود و عموماً به دلیل دارا بودن مالکیت‌های خصوصی و یا بی توجهی شهرداری‌ها، مورد تخریب قرار می‌گیرند.
چالش میان آنچه که شهروندان و دوستداران اصالت و فرهنگ شهرهای مازندران با متولیان امور وجود دارد، هر بار با تخریب یک اثر تاریخی در شهرهای استان خود را نشان می‌دهد.
سه بخش در مدیریت بافت‌های تاریخی شهری مازندران دخیل است مالکان، شهرداری‌ها و میراث فرهنگی و گردشگری استان و شهرستان‌ها. در این میان نداشتن کارکردهای مناسب از سوی هر سه بخش در کنار این که استفاده نکردن از ظرفیت‌ها برای جذب گردشگر بخش مهمی از این بافت تاریخی را تخریب کرده و بناهای ارزشمندی مانند خانه‌های قدیمی، حمام‌های تاریخی و بناهایی که در گذشته مانند مساجد تاریخی که مورد احترام و ارزش و همچنین نماد هویت و اصالت بومی مناطق بوده اند را از میان برده است.
شهرداری‌ها در چالش بی توجهی به این بناها در رتبه نخست قرار دارند و بسیاری از این بناها در درک نکردن درست و نداشتن برنامه شهرداری‌ها در حوزه فرهنگی و اجتماعی از میان رفته است.
خانه‌های تاریخی و حمام‌های قدیمی در بسیاری از شهرهای بزرگ و کهن کشور، سال‌ها است که میزبان گردشگران داخلی و خارجی است، اما این مهم در مازندران هنوز اتفاق نیفتاده و فرسودگی و تخریب همنشین بناهای تاریخی در شهرهای مازندران است.
آنچه پیش از این و امروز در مازندران نادیده گرفته شده و در مدیریت شهری استان به آن بی توجهی شده است، راه اندازی شهرداری‌های بافت تاریخی و بافت کهن است.
تاکنون شهرهای یزد، سمنان، شیراز، تبریز و کرمان قبل از اصفهان، شهرداری بافت تاریخی را تشکیل داده‌اند و در ماه‌های گذشته گرگان نیز از راه اندازی یک شهرداری مستقل برای بافت‌های تاریخی خود خبر داده بود.
امروز چهار هزار و ۸۲۱ هکتار برابر با یک سوم مساحت شهرهای مازندران را بافت فرسوده یا تاریخی تشکیل داده و شهرستان‌های ساری، بابل، بابلسر و آمل از بافت تاریخی بسیار ارزشمندی برخوردار است که به دلیل حوادث طبیعی و دخالت‌های انسانی و مدیریتی تخریب شده و یا در معرض تخریب قرار دارد، اما به دلیل بی توجهی در سال‌های متمادی بخش مهمی از این بافت از میان رفته است و به جای هویت بخشی، امروز این بافت‌ها به یکی از معضلات شهرها تبدیل شده است.
براساس آمارهای منتشر شده از سوی شرکت عمران و مسکن‌سازان مازندران، در بین شهرهای استان، ساری سه هزار هکتاری با حدود ۶۴۱.۹۹ هکتار بافت فرسوده رکورددار داشتن بافت فرسوده در شهرهای مازندران است. پس از ساری، بابلسر با ۴۳۵ هکتار بافت فرسوده از هزار و ۶۵۲ هکتار، بابل با ۴۲۰.۹ هکتار بافت فرسوده از ۳ هزار و ۳۶ هکتار محدوده قانونی شهر و آمل با ۴۰۱.۵ هکتار بافت فرسوده از ۲ هزار و ۸۲۳ هکتار مساحت محدوده شهری دومین، سومین و چهارمین شهرهای دارای بافت فرسوده هستند. قائمشهر هم با ۳۴۷ هکتار بافت فرسوده از دو هزار و ۷۰۰ هکتار محدوده قانونی شهری، پنجمین شهر دارای بافت فرسوده استان است.
با توجه به این که این پروژه به اعتبارات کلانی نیاز دارد بازسازی، بهسازی و راه اندازی مناسب این بناهای تاریخی نیاز به مشارکت دستگاه‌های متولی مانند میراث فرهنگی و یا شهرداری‌ها دارد.
بی توجهی و نابودی بافت قدیم شهر
«فرزاد محمودی پاتی» عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران در این باره می‌گوید: بافت‌های تاریخی شهرهای مازندران به مرور زمان از میان رفته است.
وی با اشاره به لزوم بازیابی بافت تاریخی شهرهای مازندران، اظهار می‌کند: شرایط هسته مرکزی شهرهای آمل و ساری به مرور زمان دارای شرایط بافت تاریخی شده است.
وی با بیان این که بافت در اصطلاح ادبیات شهرسازی چگونگی چینش قطعه زمین‌ها در کنار یکدیگر است که با توجه شرایط زمانی و مکانی شکل می‌گیرد، می‌افزاید: شرایط خاص ایجاد شده در ساخت بناهای شهری تحت تأثیر آموزه‌های دینی در زمان بافت، معماری ویژه‌ای را ایجاد کرده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران با بیان این که در این استان بافت‌های تاریخی به طور کلی از بین رفته است، می‌گوید: با مشاهده بافت قدیم در مازندران مشخص می‌شود که در دو سال اخیر تحت تأثیر سیاست‌های کلان کشوری و بی‌توجهی مدیریت شهری، بافت قدیم شهری از بین رفته است.
وی ادامه می‌دهد: مطابق تأکیدات قانون برنامه سوم توسعه و قانون برنامه چهارم توسعه دولت ملزم به در پیش گرفتن سازوکارهای مدیریتی خاص برای اداره بافت تاریخی شهرها و اعطای وظایف و مسئولیت‌های بیشتر به نهادهای محلی واگذار شده است.
راه‌اندازی شهرداری بافت کهن
در روزهای گذشته سرپرست شهرداری ساری از راه اندازی شهرداری بافت کهن در این شهر خبر داده است که به نظر می‌رسد از مهم‌ترین برنامه‌ها و رویکردهای فراموش شده در مدیریت شهری مازندران است که اجرای آن می‌تواند نقطه امیدی در احیا و حفظ این بافت‌های تاریخی و جلوگیری از تخریب اصالت و فرهنگ شهرهای مازندران باشد.
به نظر می‌رسد آنچه امروز نیاز مدیریت شهری در شهرهای مازندران است رعایت حریم بافت تاریخی خواهد بود چرا که این بافت شهری در حکم سند هویت شهر شهروندان است.
نباید در حریم بافت تاریخی مراکز تجاری یا مراکزی که سبب تردد گسترده جمعیت است ایجاد شود و شهرداری‌ها باید در این زمینه برنامه داشته و از آن محافظت کنند، مسیرهای دسترسی به این بافت‌ها باید همواره باز و بدون مانع باشد تا بتوان زمینه‌های جذب گردشگر را فراهم کرد و نیز باید تمهیدات لازم برای اطفای حریق احتمالی در آن اتخاذ شود تا بر اثر فرسودگی و یا خطای انسانی همین اندک بافت‌ها و ابنیه باقی مانده نیز دستخوش آسیب نباشند و از همه مهم‌تر این که فضای بافت تاریخی نباید تحت تأثیر بلندمرتبه‌سازی‌ها قرار گیرد. از این رو ضروری است شهرداری‌های مازندران نسبت به شناسایی این بناها و محدوده‌های تاریخی در شهرهای استان اقدام کرده و با همکاری اداره کل میراث فرهنگی از صدور مجوزهای بلندمرتبه در حریم بناهای تاریخی جلوگیری کنند.
بافت تاریخی در اکثر شهرها هنوز زنده و پویاست و شهروندان همچنان در آن زندگی می‌کنند از این رو، ظرفیت سازی و توانمندسازی اجتماعی و فرهنگی در این مناطق از تخریب آن جلوگیری و برای حفظ آن شهروندان را کوشاتر خواهد کرد.
برنامه محوری شهرداری‌ها در محله‌های تاریخی برای جلوگیری از تغییر نمای محلات با مصالح مدرن و یا استقرار انبارهای صنعتی و یا مراکز پرتردد در این مناطق که تخریب را تسریع می‌کند از رویکردهایی است که در حفظ چهره تاریخی این شهرها تا زمان بهره برداری از این هویت تاریخی شهرها مؤثر باشد.
نظر شما