به گزارش خبرنگار ایمنا، ایران و ترکیه دو بازیگر مهم منطقهای با نقشها و درجه تأثیرگذاری متفاوت، اما مکمل یکدیگر در منطقه خاورمیانه هستند که در گذر تحولات تاریخی بر پایههای قدرت و نفوذ آنها در منطقه افزوده شده است البته روابط دو کشور همراه با تغییراتی که در دوران معاصر در جغرافیای سیاسی خاورمیانه ایجاد شد با فراز و فرودهای گوناگونی مواجه بوده است.
روابط تهران و آنکارا همراه با تغییرات دوران معاصر در جغرافیای سیاسی خاورمیانه، دستخوش تحولات زیادی شده است. این روابط تا حد زیادی تحت تأثیر عقاید شیعه و سنی، رابطه دوستانه ترکیه با اسرائیل و روابط دو کشور با روسیه و اروپا قرار گرفته است.
این دو کشور در زمان حاکمیت پهلوی در اصول کلی مسائل بینالمللی مواضع مشترک و هماهنگی داشتند که این هماهنگی از زمان به قدرت رسیدن آتاتورک در ترکیه و پهلوی اول در ایران آغاز شده بود. جلوههای مهم این هماهنگی در پیمانهای مشترک منطقهای مانند پیمان سعدآباد، پیمان بغداد و سپس سنتو و همچنین سازمان همکاری عمران منطقهای بروز یافت.
روابط آنکارا و تهران پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران وارد مرحله جدیدی شد و بر خلاف تصور قدرتهای بینالمللی دچار رکود نشد و همان الگوی درگیری و همکاری در روابط، همچون گذشته ادامه پیدا کرد.
ریشه برخی اختلافها میان ایران و ترکیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تفاوت رویکرد این دو کشور در مذهب، فعالیتهای ایرانیان مهاجر در آنکارا و در مقابل حمایت ترکیه از عناصر ضد انقلاب اسلامی و نهایتاً به روابط ترکیه و اسرائیل نیز باز میگردد.
ترکیه به خاطر موقعیت خاص ژئوپلیتیکی خود که هم مرز با دو قاره آسیا و اروپاست تا حد بسیار زیادی مسیر در پیش گرفتن هنجارهای غربی را برای خود رقم زده است. جمهوری اسلامی ایران مخالف همکاری بلامنازع ترکیه با غرب است و قویاً اعتقاد دارد که این گونه همراهیها مانع از ادغام موفقیتآمیز ترکیه در سازمانهای منطقهای میشود.
اکنون با وجود اختلاف نظرهای میان ایران و ترکیه، همکاری این دو کشور همچنان ادامه دارد حال باید دید با توجه به تحولات وین روابط ایران و ترکیه به کدام سو خواهد رفت؟
ترکیه اهداف متفاوتی را در سوریه و عراق نسبت به ایران دنبال میکند
قاسم محبعلی، دیپلمات سابق وزارت امور خارجه دراینباره به خبرنگار ایمنا میگوید: ایران و ترکیه روابط پر فراز و نشیبی را بعد از انقلاب اسلامی پشت سر گذاشتهاند زیرا این دو کشور علیرغم داشتن روابط دوستانه همواره اختلاف نظرهایی را بر سر برخی موضوعات مهم منطقهای مانند مناقشات سوریه و عراق دارند.
به گفته وی، طی سالهای گذشته که ایران مورد تحریمهای ظالمانه آمریکا قرار گرفت، منافعی را برای ترکیه به همراه داشت و به دلیل محدودیتهای بینالمللی به واسطه آنکارا با اروپا ارتباط برقرار میکرد.
به گفته این دیپلمات سابق وزارت امور خارجه، ترکیه از لحاظ ژئوپلیتیک از موقعیت مهمی در جهان برخوردار است. این کشور در همسایگی خاورمیانه و اروپا قرار دارد و علیرغم قراردادهای مهمی که با ایران برقرار کرده، اما حس رقابتی نیز در برخی مسائل اقتصادی نسبت به ایران دارد.
به عقیده محبعلی، ترکیه اهداف متفاوتی را در سوریه و عراق نسبت به ایران دنبال میکند و همواره از قدرت گرفتن شیعیان در عراق نگران است و از حامیان صدام حسین، رئیس جمهوری سابق عراق بود.
وی خاطرنشان میکند: ترکیه همواره نسبت به برقراری ارتباط ایران با اروپا و آمریکا نگران بوده است؛ زیرا اگر این اتفاق رخ دهد، جایگاه تهران در منطقه ارتقا مییابد و همچنین ایران با لغو تحریمهای اقتصادی قطعاً به سمت فرصتهای مناسبتر برای همکاری اقتصادی خواهد رفت به همین منظور ترکیه نگران ایجاد روابط ایران با غرب است.
سیاستهای دولت ترکیه مبتنی بر منافع موقت شکل گرفته است
حسن هانی زاده، کارشناس مسائل خاورمیانه دراینباره میگوید: دولت ترکیه در طول سالهای اخیر به ویژه در زمان ریاست جمهوری اردوغان سیاست شفافی نسبت به ایران اتخاذ نکرده است.
به گفته وی، نقش تخریبی ترکیه در مسائل سوریه، یمن و عراق باعث ایجاد فاصله بین آنکارا و تهران شده است؛ زیرا ترکیه با اشغال ادلب و تقویت گروهکهای تروریستی قصد ضربه زدن به محور مقاومت را داشت، اما در دستیابی به این هدف موفق نبود.
به گفته این کارشناس مسائل خاورمیانه، متأسفانه سیاستهای دولت ترکیه شفاف نیست و مبتنی بر منافع موقت شکل گرفته است؛ در صورتی که انتظار میرود این کشور سیاست کاملاً شفاف و مبتنی بر منافع دولتهای اسلامی را اتخاذ کند.
به عقیده هانی زاده، رجب طیب اردوغان تنها به دنبال تقویت نفوذ خود در منطقه است تا از گسترش نفوذ ایران در منطقه جلوگیری کند؛ در مقابل جمهوری اسلامی همواره سیاست عاقلانهای را در مقابل ترکیه اتخاذ کرده و در برهههای حساس مانند کودتای نظامی در ترکیه در کنار اردوغان ایستاد.
وی خاطرنشان میکند: لازم است دولت آنکارا نسبت به منافع مشترک خود با تهران با تفکری مستقل، سیاستهای صلح آمیزی اتخاذ کند.
نظر شما