به گزارش خبرنگار ایمنا، با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی، کالسکه و اتومبیل‌ها نقش پر رنگ‌تری را ایفا کرده‌اند و پیاده روی از عنوان اصلی خود برای جا به جایی کنار رفت. با توسعه کالبد و مناظر شهری آلودگی هوا، تردد خودروها، ترافیک سنگین و افزایش جمعیت خود را نشان می‌دهد که این عوامل باعث بروز مشکلات و موانعی بر سر راه زندگی سالم در شهر شده است که ذوق طراحان شهری و کارشناسان شهرسازی را برانگیخته تا دوباره شهرها را به گذشته خود بازگردانند و به محور پیاده مداری در آنها جان تازه‌ای ببخشند، در همین راستان و با اشاره به چگونگی رشد و توسعه پیاده مداری از گذشته تا کنون با «جهانگیر درویش» دکترای معماری معاصر به گفت و گو نشسته‌ایم که در ادامه ماحصل آن را می‌خوانید
پویش پیاده مداری در شهرها چگونه به وجود آمد؟
موضوع حساس پیاده راه شدن بستر شهرها یا پویش پیاده مداری و ساخت پیاده راه مناسب در فضاهای شهری به دوران قبل از انقلاب صنعتی باز می‌گردد، اما زمانی که شهرها پیوسته ارتقا پیدا کردند و رفته رفته از شهرستان به شهرهای بزرگ تبدیل شدند، همراه با دیدن چنین رشد و پیشرفت صنعتی شاهد از دست رفتن فضاهای عمومی که آمیخته با مقیاس و زوایای انسانی بودند، شدیم.
چرا امروز با وجود تکنولوژی موضوع پیاده مداری مورد توجه قرار گرفته است؟
در ۸۰ سال اخیر با ورود انفجاری اتومبیل‌ها در فضاهای شهری از هم گسیختن فضای صمیمی شهر، شدت گرفت، اما با گذر زمان، شهروندان پی بردند که این روند نامنظم نمی‌تواند برای همیشه ادامه پیدا کند، این موضوع در مقیاس جهانی رشد پیدا کرد و مردم به این فکر افتادند که با آرامش و آسایش می‌توانستند در شهرها زندگی روزمره خود را بگذرانند و از تردد و بی نظمی ترسی نداشته باشند در اصل شلوغی و بهم ریختگی فضای شهری بر اثر این جهش تکنولوژی عاملی شد تا این فضا دوباره مورد توجه قرار بگیرد.
پس از جنگ جهانی دوم اکثر مردم توجه بیشتری را به مناظر و فضای‌های عمومی برای پیاده روی، داشتند؛ شهروندان در آن زمان به مراکز عمومی قدیمی شهرها و حتی‌الامکان پیاده کردن راه‌های جدید بیش از پیش اهمیت می‌دادند چون این مراکز قدیمی به دلیل ورود انفجاری اتومبیل کم‌تر مورد استفاده قرار گرفته بود و مردم اغلب به اطراف شهرها می‌رفتند و این مراکز تقریباً متروکه و یا دور از توجه مانده بود.
به هنگام تغییرات صنعتی و ورود انفجاری اتومبیل در شهرهای ایران چه گذشت؟
چرخه استفاده از اتومبیل همه مقیاس‌های گذشته را به یک باره تغییر داد و طراحی مناظر شهری با توجه به سرعت و نگاهی که مردم از داخل اتومبیل به بیرون داشتند، انجام می‌شد. اکنون هنگامی که می‌خواهیم به گذشته بازگردیم و به آن زمان پلی بزنیم و پیاده راه را دوباره مرکز تردد خود قرار دهیم باید به ابعاد مختلف و مسائل زیادی توجه داشته باشیم، شهرهای ایران بیشتر از دیگر شهرهای جهان مورد آسیب قرار گرفته چون در آنها بستر مناسبی برای این نوع حرکت و تردد زیاد اتومبیل‌ها طراحی نشده بود.
با بی‌تدبیری و در کوتاه‌ترین زمان همچون بسیاری از شهرهای جهان بافت شهرهای خود را پاره پاره کردیم و دست به خیابان کشی‌های گاه و بی گاه زدیم نتیجه این نوع دگرگون کردن چهره شهر همین ترافیک و ترددهای شلوغ و پر سرو صدای امروزی شد.
چرا امروز موضوع پیاده مداری بیش از از پیش مورد توجه قرار گرفته است؟
محور پیاده‌راه و مبلمان وابسته به آن در چهره شهر مستلزم محله محور کردن شهرها است و این اقدام جدید که نوعی الهامی از گذشته می‌گیرد دارای امتیازات و خواص ویژه بوده که حیات سالم شهری به آن بستگی دارد. در اروپای شمالی به ویژه شهرهای اسکاندیناوی در این باره به نتایج ملموس و ارزشمندی رسیده‌اند و دیگر بحثی در لزوم این اقدام و توسعه محور پیاده روی نباید باشد؛ حال باید هر چه سریع‌تر به گذشته پلی زد و از تجربیات کشورهای دیگر نتیجه گیری‌های مثبتی را در شهرهای خود رقم بزنیم.
چه نکاتی مستلزم ارتقا این نهضت در شهرها خواهد بود؟
علی‌رغم اینکه در ایران باید هرچه سریع‌تر این نهضت را توسعه دهیم، اما عجله کردن و برخورد بدون مطالعه یک اشتباه بزرگ دیگری بر روی اشتباهات گذشته خواهد بود. هنوز در ابتدای راه قرار داریم و اقدامات بزرگ و پیشرفته‌ای برای پیاده راه مداری انجام صورت نگرفته است، اما باید متذکر بود تا هر عملی که انجام می‌شود باید با بهره‌گیری کامل از دانش و اطلاعات متناسب با این رویکرد باشد. علی رغم اینکه اجرای پروژه‌های پیاده‌راه مداری ویژه شهروندان امروزی است و هرچه سریع‌تر باید عملیاتی شود، اما عجله کردن و اقدام بدون مطالعه قبلی اقدامی نابخردی است که آسیب مضاعفی را به بستر شهر و شهروندان وارد می‌کند.
آیا فواصل شهری با اجرای پویش پیاده مداری دچار مشکل می‌شود؟
خیر، اتوبان‌ها و راه‌های بزرگی که اتصال سر تا سر شهر را پوشش می‌دهند داستان دیگری برای خود دارد، در بسیاری از کشورها سیاست شهری به گونه‌ای است که اجازه نمی‌دهد فضای صمیمی شهر با تردد ماشین‌ها سنگین و یا اتومبیل‌های شخصی با سرعت نامطمئن آرامش این فضا را مختل کند و برای اتصال هر منطقه از شهر از بزرگراه‌های خارج شهری استفاده می‌کنند تا فضای پیاده راه‌ها نیز محفوظ بماند.
پیاده مداری در ایران چگونه می‌تواند رشد و توسعه خوبی را به همراه داشته باشد؟
از تجربیات جهانی می‌توانیم در ساخت و توسعه پویش پیاده مداری در شهرهای خود استفاده کنیم و از اشتباهات آنها می‌توانیم نتایج بهتری را در عملکرد خود بگیریم چون هرگز نباید یک رویداد تجربه نشده و ناکام شهری را خلق کنیم که به جای فرصت سازی فرصت سوزی شود.
هنگامی که مسیری را پیاده راه سازی می‌کنیم توجه مضاعفی به المان‌های تشکیل دهنده آن مسیر مثل مبلمان شهری خواهیم داشت، مبلمان شهری شامل پایه چراغ‌ها، نیمکت‌ها سطل‌های زباله متناسب با هر محیط و بسیاری مصادیق دیگر از جمله مجسمه‌ها، سنگفرش و نمای دیوارها به حساب می‌آید.
آیا المان‌ها نیز در این فضای تغییر می‌کند؟
بله، این المان‌ها در زمانی که نقش اتومبیل تازه رنگ و بوی شهری به خود گرفته بود، وضعیت دیگری داشت، اما اکنون که شرایط به وضعیت پیاده مداری در حال تغییر است طراحان و کارشناسان شهرسازی دقت زیادی روی جزئیات المان‌ها و مبلمان شهری دارند که طراحی و چگونگی اجرای آنها متناسب با نیاز کنونی باشد.
ضعف در اجرای طراحی‌های شهری چگونه دیده می‌شود؟
برای مثال خیابان‌هایی را سنگفرش می‌کنیم تا به استقبال از پیاده راه سازی و یا ترافیک مبسوط برویم، اما درست در حساس‌ترین نقطه، مجری طرح تا به اختلاف سطحی کف سنگفرش با کف خیابان اصلی پی می‌برد قصد دارد تا با بی حوصلگی این اختلاف سطح را با سیمان پر کند که بسیار می‌تواند خطرناک باشد و چهره ناهنجاری به نمای محیط شهر بدهد. بسیاری از نمونه‌های مختلف از این نوع بی‌حوصلگی‌ها در المان‌های پیاده‌روی شهرها دیده می‌شود که اختلاف سطح و محیط را با بی سلیقگی برطرف می‌کنند و نمایی نازیبا را به نمایش می‌گذارند.
تفاوت طراحی مبلمان و محیط شهری در بین شهرهای بزرگ و کوچک چیست؟
هرچه شهرها کوچک‌تر باشد فرصت برای انجام اقدامات صحیح و برنامه ریزی شده در محیط این شهرها بیشتر است چون هنوز آلودگی شهرهای بزرگ و موانع مختلف شهرسازی آنها را ندارند. برای مثال در تهران مشکلات شهرسازی ابعاد بزرگ و سنگینی دارد، اما در یک شهر کوچک با چند هزار نفر جمعیت موانع برای راه اندازی محور پیاده مداری و یا رویکردهای دیگر بسیار ساده و کم دغدغه‌تر خواهد بود.
دلیل این موضوع را اینگونه می‌توان تشریح کرد که محله محور کردن مراکز شهرهای کوچک آسان‌تر است زیرا شهروندان با هم انس و همدلی بیشتری نسبت به کلانشهرها دارند و این زمانی دیده می‌شود.
نظر شما