به گزارش خبرنگار ایمنا، موزه از مفاهیم نوظهور است، مرکزی پیچیده که تعاملات انسانی گوناگون در بستر آن شکل میگیرد. موزه در کنار رسالتهای تاریخی، فرهنگی، گردشگری و حتی سرگرمی کارکردهای مهم آموزشی و اجتماعی نیز دارد. موزهها را در جهان امروز به عنوان مهمترین مدارس و بسترهای یادگیری میدانند که حضور و بازدید از آنها برای اقشار مختلف جامعه مثمر ثمر خواهد بود به همین جهت این مراکز تبدیل به یکی از پارامترهای توسعه یافتگی شدهاند.
موضوعات موزه گسترده است و تقریباً در هر دسته بندی از اشخاص و چهرهها تا هنرهای معاصر و باستانی موزههایی وجود دارد. اما در این بین شاید جای خالی موزههای مرتبط با زنان تأثیرگذار و موضوعات زنانگی خصوصاً در کشور ایران خالی باشد. موزههایی که میتوانند الهام بخش زنان و دختران بسیاری شوند و به یک مرکز فرهنگی مهم برای برگزاری رویدادهای حوزه زنان تبدیل شوند.
از همین روی و همزمان با روز جهانی زن، خبرنگار ایمنا درباره موضوع زنانگی و موزه گفتوگویی با مرضیه حکمت، مدیرگروه موزه و گردشگری دانشگاه هنر اصفهان انجام داده که مشروح آن به شرح زیر است:
وضعیت موزههایی که در ایران صرفاً به حوزه زنان بپردازند را چطور میدانید؟
زنان و موزه در یک بستر اجتماعی شکل میگیرد و این بستر، بستر قالب جامعه است. نگاه اجتماعی ما همچنان هنوز نشأت گرفته از نگاه سنتی به زنان است. هنوز هم زن یک موضوعی است که بسیاری حق ندارند از او مطلع شوند. هنوز هم برخی خانمها، خود را به فامیل همسر معرفی میکنند و از آنجایی که زنان خود را متصل و بخشی جداناپذیر از خانواده میدانند، حضور مجزا و مستقلی نیز ندارند. با اینکه امروز نیز بسیاری از آن نگاه متعصبانه قدیمی فاصله گرفته شده، اما هنوز هم، جامعه آن چنان پذیرا نیست؛ بنابراین در کشور موزهای صرفاً متعلق به زنان وجود ندارد و جایش خالی است.
برای پر کردن این جای خالی چه چیزی نیاز است؟
اول باید مطالبه اجتماعی بیشتر شود و سپس در راستای پاسخ به مطالبه، موزهای با این عنوان شکل بگیرد. نه اینکه موزه در تلاش ایجاد مطالبه باشد. مطالبه مثل یک بستر است، دانه هم در بستری مناسب رشد میکند، اما اگر بستر نامناسب باشد، راه سختتری در پیش است.
موزه با محتوا و مخاطبش زنده است. برای اینکه موزه زنان بتواند ارتباط قوی با بستر اجتماعی پیدا کند باید موضوعی را انتخاب کرد که مردم در بحث زنان آن را درک و لمس کردند. چندی پیش موزه دفاع مقدس در تهران قصد داشت تا تالاری درباره زنان در دفاع مقدس احداث کند. به عنوان مثال درصد کمی از مردم زنان فعال در جنگ را دیده بودند، اما زنانی که شوهران و یا فرزندان آنها به جبهههای جنگ رفتند و شهید شدند، در جامعه بسیار است. بنابراین باید از الگوها و تجربههایی در حوزه زنان استفاده کنیم که به یک باورپذیری نهادی و اجتماعی رسیده باشد.
موزههای زنان در دنیا چه جایگاهی دارند؟
انجمنهایی وجود دارد که موزههای زنان در سراسر دنیا را بررسی کردند، تعداد آنها از هند و ژاپن تا آمریکا بسیار زیاد است، اما در همه آنها یک نگاه جنسیتی قابل احترام همراه با قدردانی وجود دارد. موضوعات این موزهها زنان و هنر، تاریخ، مقاومت و یا رویکرد زنان در زمینههای انسان شناسی، قوم شناسی، مردم شناسی و از این قبیل است. در این کشورها فرهنگسازی و بسترسازی لازم، انجام شده است.
موزههای زنان باید با چه دیدگاهی شکل بگیرند؟
موزه اگر بخواهد بالنده شود باید بسترسازی فرهنگی به وجود آید، در شرایطی که زنان هنوز هم جنس صفحه دوم اجتماع دیده میشوند، اینکه این نوع موزهها با چه رسالت و هدفی تشکیل شوند و چگونه پیام مورد نظر را منتقل کنند، اهمیت فراوان دارد. اگر به یک موضوع در یک موزه به خوبی پرداخته نشود، ممکن است نتیجه کاملا عکس دهد؛ به همین دلیل باید پیش از پیاده کردن موضوعی در موزه مطالبه وجود داشته باشد. در غیر این صورت میتوان در این راه نگاه انسانشناختی و غیر جنسیتی به یک موضوع داشت.
موضوع زنان یک کل است و حوزهای گستردهای دارد که دارای شاخههای بسیار متنوعی است همچنین موزه زنان نیز یک حوزه گسترده است که دربرگیرنده موضوعاتی متنوعی میتواند باشد. علاوه بر آن، موضوع زنان در هر منطقه باید مطابق با فرهنگ و سبک زندگی آن منطقه باشد. مثلاً در خوزستان میتوان به موضوع زنان و جنگ اشاره کرد و یا در اصفهان، برای باورپذیری اجتماعی و باوجود حساسیتهای موجود نسبت به زنان، میشود به حضور آنها در هنرهای سنتی و صنایع دستی پرداخت. با این اقدام نقش آنان در این حوزهها نیز تکمیل میشود؛ چرا که به نقش پررنگ زنان در بسیاری از هنرهای دستی توجه نشده است. اصفهان شهر خلاق و شهر جهانی صنایع دستی است و بستر آن برای احداث موزهای با موضوع زنان و هنرهای سنتی و صنایع دستی آماده است. اما از شهری مانند اصفهان برای وجود موزههایی با موضوع برابری زنان و یا حقوق زنان آمادگی و بسترسازی لازم را ندارد.
بسترسازی فرهنگی برای احداث موزههای مرتبط با زنان را چگونه باید شکل داد؟
فرهنگ سازی و بستر سازی به اولویت بندی جامعه بستگی دارد و معلوم نیست چقدر زمان ببرد. برای این موزهها، به دلیل اینکه مباحث نوظهوری در کشور هستند، در ابتدا باید بومی و منطقهای فکر شود تا شاید این پیش زمینهای برای گسترش مبحث باشد. موزههایی میتوانند با موضوع زنان شکل بگیرند که با تصویر ذهنی مردم نسبت به زن همراستا باشند. در حال حاضر در بستری هستیم که برخی موضوعات درباره زنان را میپذیرد، اما همچنان در لایههای درونی اجتماع نگاه سنتی وجود دارد.
گفتوگو از آفرین عدیلی - خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما