به گزارش خبرنگار ایمنا، سال گذشته همین روزها بود که خیابان‌ها را خودروهای سنگین مه‌پاش پر کرده بود و معبر به معبر، همه جا ضد عفونی می‌شد. ماسک نبود، مواد ضدعفونی کننده حکم کیمیا داشت و مردم از حضور در مترو و اتوبوس و تاکسی هراس داشتند. هنوز دورکاری‌ها و فاصله‌گذاری‌های اجتماعی رسمی نشده بود و توصیه اصلی، ماندن در خانه‌ها بود… اما فشار جیب خالی، در خانه ماندن مردم را سخت کرد و کم‌کم همه همزیستی با این ویروس ناشناخته را آموختند.
شکل جدید اداره شهر در تلاقی دو بحران
در این یک سال شهرداری‌ها هم شکل جدیدی از اداره شهر را تجربه کردند؛ در کنار شیوع ویروس کووید ۱۹، تجربه تحریم‌ها نیز شرایط را دشوارتر کرد و بر بخشی از هزینه‌های شهر افزود. به طوری که به گفته مدیران اگر زمانی تکمیل متروی تهران نیازمند بودجه ۲۰ هزار میلیارد تومانی بود، امروز تکمیل مترو به چیزی حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان نیاز دارد! این دو بحران طبیعی و سیاسی، سال متفاوتی را برای شهرداری‌ها رقم زد.
آسیب ۷۵ درصدی شهر تهران از کرونا
به گفته «محمد رضایی» کارشناس حوزه اقتصاد شهری، در سال گذشته شهرداری‌ها با دو بحران همزمان یعنی تحریم‌های اقتصادی و بیماری کرونا دست به گریبان شدند و این وضعیت مالی، وضع بسیاری از شهرها را نگران کننده کرده بود.
این کارشناس با اشاره به تأثیر افزایش بی‌سابقه نرخ ارز تا حدود ۱۰ برابر و نوسانات مداوم نرخ ارز و کاهش دسترسی به منابع ارزی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: کاهش دسترسی به تجهیزات، از آثار و پیامدهایی بود که تحریم برای شهرداری کلانشهرها رقم زد و این، اثرات خود را بر نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و سایر تجهیزات شهری مانند پله‌های برقی یا ماشین آلات پسماند و آتش نشانی گذاشت…
او به تأثیرات تبعات شیوع کرونا بر شهر تهران اشاره می‌کند و می‌گوید: در شهر تهران - که حدود ۷۵ درصد از فعالیت‌ها در بخش خدمات است- کرونا به طور غیرمستقیم و مستقیم بر درآمدهای شهرداری آسیب زد. در این مدت تفریحات جمعی، حمل و نقل، گردشگری و حوزه خدمات مرتبط با اجتماعات انسانی از شیوع کرونا تأثیر پذیرفتند به طوری که حوزه گردشگری، رستوران‌داری و عرضه خدمات تفریحی که شهرداری متولی و متصدی بسیاری از این فعالیت‌ها در پهنه تهران بود یا درآمدهایی را از آنها کسب می‌کرد و یا عوارضی را از محل این فعالیت‌ها به دست می‌آورد آسیب دیدند.
از کاهش وسیع درآمدها تا افزایش هزینه‌ها
یکی دیگر از چالش‌های شهرداری‌ها در روزهای کرونایی کاهش نرخ ساخت و ساز بود. در شهری مانند تهران که حدود ۸۰ درصد درآمدهای آن وابسته به ساخت‌وساز است، کاهش درآمدها چشمگیر بود به طوری که اعضای شورای شهر تهران معتقد بودند در خوشبینانه‌ترین حالت تنها ۸۰ درصد بودجه سال ۹۹ شهرداری محقق می‌شود.
شهرداری تهران در یک خطای دوباره برای سال ۱۴۰۰ نیز افزایش قابل‌توجهی در بودجه پیش بینی کرده و این در حالی است که درآمدهای حاصل از حمل و نقل کاهش پیدا کرده است.
بر اساس گفته‌های مدیران شهری تهران، در هشت ماهه اول سال درآمدهای خطوط بی‌آرتی حدود ۶۰ درصد کاهش یافته و درآمدهای حاصل از اتوبوس‌های بخش خصوصی حدود ۷۰ درصد و درآمدهای مترو هم در بهترین شرایط چیزی حدود ۵۰ درصد کاهش یافته است.
به جز کاهش درآمدهای حوزه حمل و نقل، شهرداری سایر درآمدهای خود از محل خدمات ورزشی یا مکان‌های گردشگری مانند برج میلاد را هم از دست داده و در کنار این کاهش درآمدها، سایر حوزه‌ها با افزایش هزینه‌ها هم رو به رو شده است و به طور مثال آمارها نشان می‌دهد میزان کارتن‌خواب‌های تهران که به گرمخانه‌ها مراجعه می‌کنند بیش از دو برابر شده است.
همه راهکارهای مدیریت شهری
اما مدیریت شهری تهران برای کاهش هزینه‌ها در سال کرونایی چه اقداماتی انجام داد؟ «مجید فراهانی» عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران درباره چاره‌جویی‌های شهرداری تهران در سالی که پشت سر گذاشت، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: اعطای تسهیلات، معافیت و تخفیف در پرداخت عوارض و بهای خدمات خصوصاً به مجموعه‌هایی که آسیب دیدند جزو کارهایی بود که انجام شد و با مصوبه شورای شهر بیش از ۵۰ درصد از اجاره بهای کسانی که از خدمات شهرداری استفاده می‌کردند بخشیده شد.
فراهانی ادامه می‌دهد: برای اداره شهرداری، حقوق و دستمزد، نگهداشت شهر و برای پرداخت بخشی از بدهی‌هایی که در سرفصل آمده، ماهانه حدود هزار میلیارد تومان نیاز است که متأسفانه با توجه به هزینه‌های تحمیلی شیوع کرونا این رقم افزایش یافت.
به گفته وی مدیریت شهری برای تأمین هزینه‌ها، چند اقدام مهم از جمله تشویق و تحرک مبتنی بر مشوق‌های پرداخت به ویژه تخفیف در بخش منابع مالی در بسته محرک اقتصادی کرونا را تصویب کرد.
درس‌های مهم کرونا برای شهرها
اما مدیریت شهری درس‌های خوبی هم در اداره شهر از کرونا گرفت. فراهانی در این زمینه توضیح می‌دهد: پیش‌تر فکر می‌کردند هوشمندسازی شهرها موضوعی است که باید در کنار دیگر موضوعات شهرداری مورد توجه باشد، اما اکنون متوجه شدیم که هوشمندسازی یک ضرورت برای شهرها است، هر جا که با اقدامات گذشته در این امر موفق عمل کردیم، سبب شد تا امروز بار از روی دوش مردم برداشته شود و بتوانیم خدمات را به صورت آنلاین ارائه دهیم که فروشگاه‌های شهروند نمونه‌ای از آن است.
او با تاکید بر ضرورت ایجاد مدیریت یکپارچه شهری، می‌گوید: قبل از آمدن کرونا به تهران، مدیریت شهری آمادگی‌های لازم برای مقابله با آن را داشت؛ شورای شهر خواستار تعطیلی اتوبوس و مترو از هفته پایانی سال ۹۸ بود و در جلسه مجازی شورا نیز این موضوع تصویب شد اما ستاد کرونا آن را نپذیرفت. با لغو طرح ترافیک نیز موافقت نمی‌شد چون معتقد بودند شورای شهر فقط می‌تواند در حوزه نرخ‌گذاری تصمیم‌گیری کند و بودن یا نبودن طرح در اختیارات شورای ترافیک است که شهردار تهران تنها یکی از اعضای آن است.
عضو شورای اسلامی شهر تهران یادآوری می‌کند: هرچند بالاخره طرح ترافیک لغو شد، اما از همان ابتدا نیز سعی می‌کردیم با راهنمایی و رانندگی هماهنگی لازم بشود که این امر محقق نمی‌شد بنابراین یکی از درس آموخته‌های کرونا می‌تواند ضرورت تحقق مدیریت یکپارچه شهری باشد.
فراتر از بحران
«نادر مهرگان» استاد دانشگاه تربیت مدرس هم معتقد است آنچه که بیشتر بر مدیریت شهری و درآمد شهری تأثیر دارد، رکود و بحران اقتصادی است که در بخش‌هایی مثل مسکن و خدمات اتفاق می‌افتد. باید در بحث رکود و بحران اقتصادی به طور خاص به بخش‌های خاصی از اقتصاد توجه کنیم. خوشبختانه بخش‌هایی که شهرداری با آن سر و کار دارد، ارتباطی با بحث تحریم‌ها ندارد، اما آنچه که باعث رکود در مسکن شده است عوامل دیگری غیر از تحریم‌هاست.
مهرگان می‌گوید: مدیرانی که در بحث شهرداری فعالیت دارند، باید این نکته را مورد توجه قرار دهند که در آینده حتی اگر تحریم‌ها برداشته شود و بیماری کرونا از بین برود ما کماکان شاهد رکود اقتصادی در بخش مسکن خواهیم بود. قسمت عمده‌ای از درآمد شهرداری‌ها در تهران و در اغلب کلانشهرهای ایران، وابسته به رونق اقتصادی بخش مسکن است و کاهش میزان پروانه‌های ساخت و سازی که در شهرداری صادر می‌شود، نشان از این دارد که این رکود در سال‌های اخیر بسیار زیاد شده و در آینده نیز بیشتر خواهد شد.
وی با بیان این که شهرداری‌ها باید سیاست خود را بر اساس رکودی که در بخش مسکن رخ می‌دهد اصلاح کنند و پیش‌بینی درآمدهایشان را مورد تجدید نظر قرار دهند، یک پیشنهاد را مطرح می‌کند و می‌گوید: همانند دولت که یک صندوق ذخیره ارزی دارد، شهرداری‌ها هم باید صندوقی را داشته باشند تا در سال‌هایی که درآمدها قابل توجه است، بخشی از درآمدها را در آن صندوق از طریق خرید اوراق و سهام نگهداری کند و بتواند یک روند باثبات را در درآمدها و هزینه‌ها به وجود بیاورد و فعالیت‌هایش مثل امروز متأثر از بحران اقتصادی نشود.
پرداخت سهم دولت برای کاهش فشار بر مردم
در سالی که گذشت یکی از حوزه‌های آسیب‌پذیر در برابر کرونا، حمل و نقل عمومی بود. به گفته سید مناف هاشمی معاون حمل و نقل و ترافیک شهردار تهران، طی یک سال گذشته ۲۰۰ نفر از فعالان حوزه حمل‌ونقل جان خود را از دست داده‌اند.
«محمد علیخانی» رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران هم گفته است که به دلیل شیوع کرونا در هر ماه فقط حمل و نقل عمومی شهرداری تهران حدود ۱۰۰ میلیارد تومان خسارت دیده و می‌بیند و متأسفانه تاکنون ریالی از سوی دولت برای جبران خسارت و همچنین خرید اتوبوس و یا تأمین واگن پرداخت نشده در حالی که دولت در این قضیه تکلیف قانونی دارد.
این عضو شورای شهر تهران به بی‌مهری دولت در روزهای کرونایی اشاره می‌کند و به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تاکنون ریالی از اعتبارهای در نظر گرفته شده جهت مقابله با کرونا و فاصله‌گذاری اجتماعی برای توسعه حمل و نقل عمومی و یا به طور کلی شهرداری اختصاص داده نشده است.
علیخانی به افزایش هزینه‌های حمل و نقل عمومی در روزهای کرونایی اشاره می‌کند و می‌گوید: در این مدت در کنار افزایش هزینه‌ها، تعداد مسافران هم کاهش پیدا کرده و به طور مثال درآمد اتوبوس‌های بخش خصوصی نصف شده و اگر این روند ادامه پیدا کند کم کم بخش خصوصی کار را رها می‌کند.
وی دلیل اصلی مشکلات حوزه حمل و نقل را اجرا نشدن مصوبات قانونی از سوی دولت می‌داند و می‌گوید: دولت سهم خود را در این حوزه پرداخت نمی‌کند و مسبب همه این مشکلات در حوزه حمل و نقل دولت است. اگر دولت همانطور که در قوانین پیش بینی شده، سهم خود را پرداخت کند فشار کم‌تری به مردم وارد می‌شود.
علیخانی با بیان این که امسال هزار و ۴۰۰ میلیارد یارانه بلیت به مترو و اتوبوس پرداخت شده که سهم دولت ۷۰۰ میلیارد تومان است گفت: ظاهراً دولت تاکنون ۲۰ میلیارد تومان یعنی ۱۰ میلیارد به مترو و ۱۰ میلیارد به اتوبوسرانی پرداخت کرده است و در لایحه بودجه کشور در سال ۱۴۰۰ نیز تنها ۲۰۰ میلیارد تومان در نظر گرفته است این در حالی است که کمک به حمل و نقل عمومی مانند نان شب واجب است، زیرا بیشتر قشری از آن استفاده می‌کنند که از خودروی شخصی محروم هستند و غالباً کارگران و کارمندانی از سیستم حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند که برای ترددهای روزانه مجبور به استفاده از حمل و نقل عمومی هستند.
به گزارش ایمنا، تجربه اداره شهر با ویروس ناشناخته کرونا نشان داد برای آسیب پذیری کم‌تر نیاز است برنامه‌ریزی های شهری با نگاه چند جانبه و بلند مدت است.
نظر شما