به گزارش خبرنگار ایمنا، تبعات توسعه بی رویه شهرهای بزرگ که به علت افزایش روند مهاجرت و در پی آن رشد شهرنشینی اتفاق میافتد، موجب تخریب محیط زیست و افزایش آلودگی زیست محیطی شده است.
در حال حاضر اکثر شهرهای بزرگ و صنعتی کشور با معضل آلودگی هوا رو به رو هستند، آلایندهها شرایط زندگی مطلوب شهروندان را مختل کرده و وضعیت هوای شهرها را در حالت ناسالم و حتی بحرانی قرار داده است؛ این وضعیت را نمیتوان ناشی از یک امر دانست و عمدتاً به دلایل متعددی رخ میدهد.
جانمایی نادرست صنایع دارای آلایندگی، استفاده بیش از حد از وسایل نقلیه شخصی، استفاده از سوختهای فسیلی به عنوان منبع اصلی انرژی، توسعه شهرها بدون توجه به برنامههای آمایش سرزمین و ارزیابی توان سرزمین و از بین رفتن سطح وسیعی از پوشش گیاهی از جمله عوامل آلودگی هوای شهرهای کشور است. در همین ارتباط با فرزاد مؤمنی، کارشناس ارشد شهرسازی گفت و گویی داشتهایم که شرح آن را در ادامه میخوانید؛
چه عواملی در توسعه غیراصولی شهر اثرگذار است؟
اگر در توسعه شهرسازی شهر مسائلی مانند جهت باد غالب رعایت نشود، توسعه شهری به سمت غیر اصولی پیش میرود. خوشبختانه در کلانشهر اصفهان در زمان حیات مرحوم شیخ بهایی به این موضوع توجه خاصی شده است و پایه گذاری توسعه شهری اصفهان با در نظر گرفتن جهت باد غالب بوده است؛ بنابراین بدون شک چنین تفکری اسکلتبندی شهر را اصولی ساخته است.
مادیها چه نقشی در شهر داشتهاند؟
از قدیم ایجاد ریههای تنفسی در شهر اصفهان که عنوان مادی به آنها اختصاص یافته است به عنوان مسیرهای جریان هوا بودهاند که علاوه بر عبور جریان هوا، جریان آب را نیز از چشمههای زاینده رود به حرکت در میآوردند. متأسفانه به خاطر توسعه شهری و خیابان کشیهایی که در طرحهای بازنگری پیش بینی و احداث شده، مسیر مادیها پر شده است و مادیها از محلات حذف شدند، خیابانهای جدیدالاحداث علاوه بر این باعث قاچ خوردگیهایی در زمین محلات میشوند. مادیها هوا را در محلات مختلف شهری تلطیف میکنند به همین خاطر تخریب آنها لطمههای فرهنگی بر محلات وارد میکند، زیرا آب به عنوان نماد پاکی در یک محله جریان سازی میکند همچنین به مرور زمان رگههای هوایی هم در محلات از بین رفته و باعث شده توسعه شهری به جای انسان محور به سمت خودرو محور پیش برود.
بهروزترین توسعه اصولی شهری در دنیا بر چه اساس است؟
در سال ٢٠٢١ توسعه شهری بر پایه خودرو محور منسوخ شده است و شهرسازی بر اساس توسعه و توجه به حرکت و عبور و مرور پیاده پیش میرود. سیاست صحیح برای توسعه اصولی شهر به طوری است که به اصطلاح باید عرصه بر استفاده از خودرو شهری تنگ شود تا مردم برای تردد در شهر، استفاده حمل و نقل عمومی را بر خودروی شهری ترجیح دهند. خوشبختانه مدیریت شهری اصفهان با راه اندازی خطوط بی آر تی در شهر این سیاست را اجرا کرده است، اگر از شهروندان نظرسنجی شود مشخص خواهد شد درصد بالایی از آنها نسبت به کاهش عرض خیابانها پس از راه اندازی خطوط بی آر تی معترض هستند زیرا دیگر قادر به حرکت آسان خودروی شخصی در سطح شهر نیستند. همچنین خطوط بی آر تی جای پارک خودروها در کنار خیابان را پر کرده که همین مسئله نیز عرصه را برای استفاده از خودروی شخصی تنگتر کرده است. اگر هیچ تسهیلاتی برای استفاده از خودروی شخصی در خیابانها داده نشود مردم به ناچار مجبور به استفاده از حمل و نقل عمومی میشوند که نتیجه آن چیزی جز داشتن هوای پاک در شهر نخواهد بود.
چگونه میتوان تسهیلات برای تردد خودروهای شخصی را کاهش داد؟
خوشبختانه مدیریت شهری اصفهان با پایه گذاری سیاستهایی توانسته است در کاهش تسهیلات تردد خودروی شخصی نقش ایفا کند. یکی از این سیاستها اجرای طرح پارک حاشیهای هوشمند است که با اجرای آن شهروندان باید از طریق سایت هزینه پارک خودرو خود در کنار خیابان را بپردازند و در غیر این صورت آنها مشمول پرداخت جریمه خواهند شد. سیاست گذاریهایی از این دست در کوتاه مدت تأثیر مثبت دارد، اما مدیران شهری باید برنامهریزی ٥٠ ساله برای حمل و نقل شهری داشته باشند تا پیامد آن برای فرزندانمان هم مثبت باشد.
توسعه اصولی شهر بر چه پایهای استوار است؟
توسعه شهری الزاماً کالبدی نیست بلکه به این معنا است که با توسعه شهر به هوای پاک، پایداری و به فکر حفظ منابع امروز برای آیندگان باشیم. بدون شک یکی از مهمترین منابع یک شهر زمین است. متأسفانه در حال حاضر از تمام ظرفیت زمین استفاده نمیکنیم. در زمینه طرح حریم شهر اصفهان در طرح بازنگری دورتادور شهر، کارگاهی در نظر گرفته شده است این موضوع شاید در کوتاه مدت برای شهر درآمدزا باشد ولی در دراز مدت فرزندانمان متضرر خواهند شد.
نقش ساخت و سازها در غیراصولی شدن توسعه شهر چیست؟
برای توسعه اصولی شهر باید از ساخت و سازهای پرتراکم در مرکز شهر به شدت پرهیز شده و ساخت و سازها در خارج از شهر متمرکز شود. با ساخت و ساز در خارج از شهر حرکت باد غالب از شرق به غرب مختل نمیشود. به عنوان مثال در کلانشهر تهران به خاطر تراکم سازیهای بالا جریان هوا مختل شده است. تراکمهای ساختمانی مانند سد جلو حرکت باد را در شهر میگیرد.
کارخانجات چقدر در تشدید آلودگی هوای شهر مقصرند؟
شهرها بر اساس نقش خود به وجود میآیند و هر شهری نقش منحصر به فرد خود را دارد. کلانشهر اصفهان به لحاظ شهری تاریخی، توریستی و تفریحی بنیان گذاری شده ولی متأسفانه در حال حاضر این شهر صنعتی شده است. مجوز تأسیس کارخانجات صنعتی و کارگاهها در اطراف شهر اصفهان شهروندان اصفهانی را متضرر میکند. درآمدزایی و اشتغالزایی برای یک شهر همراه با آلودگی هوا پیامدی غیر از اینکه درآمد حاصله صرف درمان بیماریها شود را ندارد. متأسفانه برخی از بیماریهایی که در نتیجه آلودگی هوا به وجود میآیند ممکن است ۱۰ تا ۲۰ سال نهفته بوده و سپس پدیدار شوند.
آیا محدودیتهای کرونایی در کاهش آلودگی هوا نقش داشت؟
در روزهایی که به خاطر ویروس کرونا تعطیلی در نظر گرفته شد، هوای پاک را در شهر تجربه کردیم. پس میتوان نتیجه گرفت یکی از عوامل مهم در تشدید آلودگی هوا سوختن سرب در خودروها است. فلز سرب سنگین است و نمیتواند به سمت بالا حرکت کند به همین علت روی سطح شهر باقی مانده و بر مقیاس انسانی تأثیر منفی میگذارد. با تعطیلی شهر بخاطر شیوع کرونا و ممنوعیت تردد خودروهای شخصی شاهد کاهش آلودگی هوا بودیم. در آن روزها کوههایی که در اطراف شهر هستند نمایان شدند.
گفت و گو از: مرجان حسینی، خبرنگار سرویس کلانشهرهای ایمنا
نظر شما