به گزارش خبرنگار ایمنا، کسب درآمد پایدار به عنوان چالشی برای شهرداری‌ها همواره از زمانی که قانون شهرداری‌ها و قوانین نوسازی یا آئین نامه مالی شهرداری‌ها مصوب شد مطرح بوده و شهرداری‌ها را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. در ابتدا شهرداری‌ها مجموعه مستقیم دولت بودند و دولت بخشی از درآمدهای به دست آمده را به حساب این نهاد واریز می‌کرد اما پس از انقلاب منبع کسب این درآمدها به عوارض شهری تغییر یافت به طوری که تراکم فروشی نیز به عنوان یکی از محل‌های کسب درآمد برای شهرداری‌ها عنوان شد.
در حالی که شهرداری‌ها برای کسب درآمدهای پایدار از محل اخذ عوارض شهری و یا فروش تراکم با چالش مواجه بودند، پاندمی کرونا نیز با تأثیرات ویژه ای که بر اقتصاد شهرها، اقتصاد کلان کشور و قدرت خرید مردم گذاشت، کسب این درآمدها را وارد فاز جدیدی از چالش‌ها کرده است به طوری که به عنوان نمونه در کلانشهر اصفهان، به گفته مدیر امور درآمدهای شهرداری، در حال حاضر درآمد پایدار تعریف شده برای شهرداری‌ها همچون عوارض خودرو یا نوسازی ناچیز بوده و همچنین قبوض عوارض نوسازی و عوارض کسب و پیشه، به دلیل شرایط کرونایی توزیع نشده است.
در همین رابطه شهرام معینی، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به انواع درآمدهای شهری، اظهار می‌کند: کل درآمدها را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد، انواع و اقسام درآمدهای مالیاتی و عوارض شهری، در حالت ایده آل کم و بیش از همه شهروندان و فعالیت‌هایی که در شهر انجام می‌شود مالیات گرفته شود تا بودجه لازم آن شهر را تأمین کند بنابراین اخذ مالیات می‌تواند منبع خوبی برای درآمد شهری است.
وی اضافه می‌کند: دومین منبع مهم درآمدهای شهری در ایران فروش تراکم است که به عنوان درآمد ناپایدار مورد انتقاد است. همچنین صندوق‌های توسعه شهری نیز یکی دیگر از این منابع است، شهرداری‌ها برخی دارایی‌های ملکی و غیر ملکی دارند که در صندوق توسعه آن شهر تجمیع می‌شود و می‌تواند منبعی برای درآمد باشد، انواع و اقسام دارایی‌هایی که یک شهرداری دارد می‌تواند مولد شده و درآمد سالانه خوبی از آن کسب شود، البته باید از این دارایی‌ها محافظت شود تا این منابع ارزش خود را حفظ کنند.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه کمک‌های دولتی نیز می‌تواند به عنوان منبع درآمد شهری به حساب آید، اظهار می‌کند: مالیات‌ها و عوارض با مشکل اقتصادی و سیاسی رو به رو است زمانی که می‌خواهید به عنوان شهردار از مردم مالیات بگیرید ایجاد نارضایتی می‌کند، اما در مورد عوارض ناشی از فروش تراکم به دلیل آنکه در قیمت مسکن لحاظ می‌شود مردم کمتر احساس می‌کنند شهرداری از این طریق و غیر صریح هزینه دریافت کرده و نارضایتی کمتری ایجاد می‌کند.
معینی اضافه می‌کند: باید بین مردم انجام فرهنگ سازی بشود که شهرداری در هر صورت باید این درآمد را از مردم دریافت کند. اکنون شهرداران کلانشهرها، دریافت مالیات بر تراکم را برای کسب درآمد شهری ترجیح می‌دهند که به جوانان آسیب بیشتری وارد می‌زند.
وی ادامه می‌دهد: شهرداری با بازنگری در اموال خود می‌تواند اموال بلا استفاده خود را به منابع درآمد تبدیل کند، معنای صندوق توسعه شهری این است که شهرداری به وسیله دارایی‌هایش که در این صندوق سرمایه گذاری قرار می‌گیرد درآمدهایی برای خود ایجاد کند.
این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه در شرایط شیوع کرونا باید سعی کنیم هزینه‌های شهری کنترل شده و منبسط نشود، می‌گوید: اکنون کسی نمی‌تواند از شهروندان مالیات‌های بیشتری طلب کند، صندوق‌های توسعه شهری می‌تواند در چنین زمانی راهکار خوبی برای کسب در آمد شهری باشد که لازم است دارایی‌های شهرداری‌ها کاملاً مشخص شده و به دارایی درآمدزا تبدیل شود.
شهرداری‌ها با ارائه مشوق‌های ساخت و ساز می‌توانند برای خود درآمد ایجاد کنند
معینی اضافه می‌کند: علاوه بر این، پرش قیمت مسکن در چند سال گذشته امکانی را به وجود آورده است که قیمت املاک و مستغلات بالا رفته است و اگر شهرداری‌ها اقداماتی انجام دهند که ساخت و ساز تشدید شود درآمد حاصل از فروش تراکم افزایش می‌یابد، البته در پرش اخیر شاهد این موضوع نبودیم.
وی ادامه می‌دهد: در پرش‌های قبلی قیمت مسکن اخذ پروانه افزایش می‌یافت بنابراین درآمد شهرداری‌ها افزایش می‌یافت در چند سال اخیر علی رقم رشد قیمت مسکن تقاضای پروانه‌ها رشد نداشته است که این موضوع نیز دلایل متفاوتی دارد، بعضی از شهرها زمین چندانی برای ساخت و ساز جدید در حوزه شهری تعریف شده ندارند، اما در هر صورت شهرداری‌ها می‌توانند با ارائه تخفیف در عوارض ساخت و ساز و تراکم مشوق ایجاد کرده و درآمدهایی را هر چند موقت برای خود ایجاد کنند.
به گفته این کارشناس اقتصادی زمینه کسب درآمد پایدار اکنون موجود نبوده و هزینه سیاسی زیادی برای شهرداری‌ها ایجاد می‌کند، شهرداری‌ها می‌توانند با ارائه تخفیفات و تقسیط عوارض تراکم، تسهیل روند ساخت و ساز و توسعه زمین‌های شهری ساخت و ساز را افزایش دهند، این موضوع موجب رونق ساخت و ساز شده و از محل آن شهرداری‌ها نیز می‌توانند درآمدهایی کسب کنند. درآمدهای پایدار هزینه سیاسی دارد اما می‌توانند فعلاً درآمدهای ناپایدار را افزایش دهند.
معینی تاکید می‌کند: پایدار سازی درآمدهای شهری به افزایش میزان رفاه عمومی وابسته است اگر رفاه عمومی فراهم باشد می‌توان از مردم مالیات طلب کرد در شرایط رفاه نسبی که در جوامع دیگر هست شهروندان این موضوع را می‌پذیرند اما در کشور ما هر شهرداری بخواهد چنین عوارضی دریافت کند در این شرایط اقتصادی با نارضایتی رو به رو می‌شود.
فعالیت‌های اقتصادی شهری پس از شیوع کرونا تغییر کرده است
کمیل طیبی، دیگر عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان در این رابطه به خبرنگار ایمنا می‌گوید: اگر شیوع کرونا را به عنوان یک بحران در نظر بگیریم آثار منفی بسیاری روی کسب و کار ایجاد کرد با توجه به اینکه برخی از بخش‌های خدماتی همچون هتلداری گردشگری و رستوران داری را به شدت تحت تأثیر قرار داد و شغل‌های خدماتی که لازم است به صورت روزمره فعال باشند از این دست فعالیت‌ها در اقتصاد ما زیاد است که اگر یک روز تعطیل شود قدرت خرید افراد را از آنها می‌گیرد.
وی اضافه می‌کند: با توجه به شرایط تورمی موجود، بسیاری از فعالیت‌ها کاهش یافته و یا همچون خدمات گردشگری تعطیل شد، بسیاری از شغل‌ها و کسب و کار نیز به طور غیر مستقیم تحت تأثیر شیوع این بیماری قرار گرفت. البته در این بین خدمات آموزشی توانست با شرایط جدید هماهنگ شود.
این کارشناس اقتصادی می‌گوید: البته زمانی که اثرات منفی ناشی از پاندمی تداوم می‌یابد رویکردها تغییر می‌کند برخی فعالیت‌ها از بین رفته و فعالیت‌های جدیدی متناسب با فعالیت و دیجیتالی شدن جایگزین می‌شود. به عنوان نمونه بخشی از فعالیت‌های صنعتی همچون صنایع فولاد ملزم به تغییر و دیجیتالی کردن سیستم‌ها و آموزش‌های زود هنگام شدند و خط تولید این صنایع متفاوت شده و رویکرد جدیدی بر ظرفیت‌های تولید حاکم شود.
طیبی تاکید می‌کند: برای آن دسته فعالیت‌های کوچک و متوسط اثرات بدی داشت و موجب رویکردهای نوینی در فعالیت‌ها ایجاد شده و در برخی فعالیت‌ها فراینده دیجیتالی شدن سریع‌تر شده است، جشنواره‌ها و خدماتی همچون نمایشگاه‌ها نیز به صورت مجازی برگزار شده و سرعت آن افزایش یافته است.
گزارش از: فرشته بابایی، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما