به گزارش خبرنگار ایمنا، «خودکشی» یکی از تابوهای رسانه‌ای بود که کمتر رسانه‌ای حاضر به پذیرش ریسک پوشش و انتشار اخبار مرتبط با آن بود. اما در سال‌های گذشته خبرهای مرتبط با «خودکشی» به آرامی در مطبوعات و خبرگزاری‌های ایران و جهان جاخوش کرد و به یکی از اخبارهای جنجالی تبدیل شد.
تابوی انتشار اخبار «خودکشی» شاید با خبر خودکشی دو دختر نوجوان اصفهانی که خود را از پل شهید چمران این شهر پرت کردند شکسته شد. این اتفاق تلنگری به رسانه‌ها زد تا وضعیت پدیده خودکشی در جامعه ایران را بررسی کرده و با وسواس بسیار اخبار مرتبط با آن را منتشر کنند. هنوز مشخص نیست که اقشار مختلف جامعه در برخورد با این اخبار چگونه واکنش نشان خواهند داد؛ آیا باعث می‌شود تابوی خودکشی شکسته شده و این آسیب اجتماعی نشر پیدا کند یا این که تلنگری به افراد خواهد زد و بیشتر حواسشان را به خود و اطرافیانش جمع خواهند کرد.
یکی از چالش‌های رسانه‌ها در سراسر دنیا پوشش اخبار خودکشی بوده و همچنان هست. در این بین دستورالعمل‌ها و نکات مختلفی وجود دارد که خبرنگاران و رسانه‌ها را درباره نحوه انعکاس اخبار مرتبط با خودکشی افراد آگاه خواهد کرد. مجله قدیمی و معتبر تایم (TIME) در یکی از مقالات خود با تیتر «چگونه رسانه‌ها باید خودکشی‌ها را پوشش دهند؟» می‌نویسد: برای متخصصان بهداشت روان پنهان نیست که قرار گرفتن افراد در معرض اطلاعات مرتبط با خودکشی از طریق رسانه‌ها، آنها را بیشتر به خودکشی وامی‌دارد؛ این پدیده «سرایت خودکشی» نام دارد.
تایم در این مطلب به یک مقاله علمی که در مجله انجمن پزشکی کانادا منتشر شده، اشاره می‌کند: «این مقاله می‌گوید برخی از اقدامات خاص روزنامه‌نگاری، از جمله بازتاب جزئیات زیاد در مورد مرگ ناشی از خودکشی یا جذاب کردن این حوادث، ممکن است انگیزه خودکشی را در جامعه شیوع دهد.
دکتر ایال شفر، استاد روان‌پزشکی در دانشگاه تورنتو و یکی از نویسندگان مقاله مذکور اعتقاد دارد که: «نمی‌گوییم گزارش در مورد خودکشی بد است و ما نمی‌خواهیم به خبرنگاران بگوییم کار خود را چگونه انجام دهند؛ بلکه باید برای دستیابی به یک دستورالعمل پوشش اخبار خودکشی تحقیقات و پژوهش‌های مختلفی بشود.»
به همین منظور محققان داستان‌هایی در مورد خودکشی که در ۱۳ نشریه با تیراژ گسترده در تورنتو منتشر شد را تجزیه و تحلیل کردند. اکثر این مقالات کانادایی بودند، اما روزنامه‌های مهم نظیر نیویورک تایمز نیز در بین نشریات دیده می‌شد؛ این پژوهش بین نشریات منتشر شده در سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ انجام شد. در این تحقیق محققان ۱۷ هزار مقاله که در آنها به خودکشی اشاره شده را یافتند، در این بین ۶ هزار و ۳۶۷ مقاله به طور خاص درباره خودکشی نوشته شده بود در همان فاصله زمانی حدود ۹۵۰ نفر در تورنتو به دلیل خودکشی جان خود را از دست دادند.
در مرحله بعد، محققان این که آیا ویژگی‌های خاص داستان‌ها با افزایش یا کاهش مرگ‌های ناشی از خودکشی در هفته بعد از انتشار همراه است را در مقایسه با هفته‌ای که هیچ داستان عمده‌ای درباره خودکشی منتشر نمی‌شود و هیچ فرد برجسته‌ای توسط خودکشی نمی‌میرد را تجزیه و تحلیل کردند. آنها دریافتند که داستان‌هایی در مورد خودکشی افراد مشهور، عناوینی شامل اطلاعاتی درباره چگونگی خودکشی و اظهاراتی درباره خودکشی، همگی با «سرایت خودکشی» در ارتباط هستند. همچنین تحقیقات دیگری چهار ماه پس از خودکشی منجر به مرگ «رابین ویلیامز» (بازیگر مطرح هالیوودی) در سال ۲۰۱۴ انجام شد، انتشار اخبار این خودکشی با مانور رسانه‌ای بسیاری همراه بود و تحقیقات نشان داد که میزان خودکشی در ایالات متحده آمریکا ۱۰٪ افزایش یافته است. در همین حال، توصیفات منفی از خودکشی و پیام‌های امید با یک محافظ‌بخشی همراه بود و توصیفات منفی مربوط به خودکشی و پیام‌های امید بخش تأثیر مثبت در کاهش خودکشی داشته‌اند، البته این تاثیرات به درجه اهمیت آماری نرسیدند؛ شاید دلیل آن این باشد که به ندرت شاهد انعکاس چنین موضوعاتی در رسانه‌ها هستیم.
اندرو سیمن، رئیس کمیته اخلاق در جامعه روزنامه‌نگاران حرفه‌ای و گزارشگر سابق بهداشت، می‌گوید که رسانه‌ها در نحوه پوشش درست اخبار خودکشی پیشرفت داشته‌اند. او معتقد است این روند به یک درک در حال تکوین اشاره دارد. در حالی که اولین مسئولیت روزنامه‌نگار گزارش دادن واقعیت‌ها است، برخی از مسائل (مانند خودکشی و تیراندازی در مدرسه) به قضاوتی دقیق‌تر از سایر موارد احتیاج دارند، به ویژه با توجه به مجموعه تحقیقات نظریه‌های نظیر «سرایت خودکشی». سیمن تاکید می‌کند که باید به یک اصل در نوشتن گزارش‌ها توجه کرد: «آسیب را به حداقل برسانید.»
سیمن می‌گوید: «یک خبرنگار باید به داستان فکر کند و بگوید مسئولیت‌های من در اینجا چیست و به کجا ختم می‌شوند؟ آیا من واقعاً نیاز به درج این مطلب دارم؟ آیا لازم است در اینجا به جزئیات بپردازم؟ در اکثر موارد، فکر نمی‌کنم خبرنگار مجبور باشد».
همچنین شفر خاطرنشان می‌کند که روزنامه نگاران معمولاً باید اطلاعات مربوط به چگونگی وقوع مرگ یا حدس و گمان درباره دلایل خودکشی را حذف کنند. او می‌گوید: «هرچه تصویر یک اتفاق زنده‌تر باشد، ممکن است به شیوع انگیزه خودکشی کمک کند». شفر اعتقاد دارد که انعکاس اخبار مرتبط با خودکشی می‌تواند به یک محرک قوی برای افرادی که قصد این کار را دارند تحریک شود.
دکتر مارک سینیور، روان‌پزشک در مرکز علوم بهداشتی سانی بروک، به تایم درباره اهمیت «تنظیم» گزارش‌های خبری خودکشی گفته است: «در حالت ایده‌آل، روزنامه‌نگاران با خودکشی به عنوان یک داستان سرگرمی و گزارش عادی برخورد نمی‌کنند، بلکه خودکشی را به عنوان یکی از اختلالات روانی قابل درمان می‌بینند. بیشتر افرادی که بحران‌های خودکشی را تجربه می‌کنند، مسیرهای مقاومت را می‌یابند و هیچ دلیلی وجود ندارد که کسی با خودکشی بمیرد.»
محققان «پیام‌های امید» را به عنوان یک عامل کاهش خودکشی می‌دانند که رسانه‌ها در انعکاس آنها می‌توانند تاثیرگذار باشند. بخشی از پیام امید باید در سطح کلان این احساس را القا کند که واقعاً می‌توانیم کاری انجام دهیم، زیرا باید با این احساس که ناامیدی و درماندگی در ارتباط با خودکشی وجود دارد مبارزه کرد. می‌دانیم که چیزهای زیادی می‌توانیم انجام دهیم که در واقع می‌توانند میزان خودکشی را کاهش دهند.
نظر شما