به گزارش خبرنگار ایمنا، کمبود فضای سبز همواره یکی از چالش‌های مدیریت شهرها بوده است و رفع آن جدی و پراهمیت است زیرا تأمین هوای پاکیزه در شهرها و زیست بوم شهری بستگی به آن دارد.
قزوین، کهن‌شهری در فلات مرکزی ایران که از گذشته به سبب برخورداری از باغات سرسبز و گسترده به عنوان باغشهر و پارک شهر ایران معروف بوده است. بنا بر اسناد تاریخی مساحت باغات این شهر و محصولات آن‌ها همواره زبانزد بوده است و پادشاهان سلسله‌های مختلف این شهر را به دلیل مزایای منحصر به فرد آن از جمله وجود باغات زیبا، به عنوان اطراق، شکارگاه، استراحتگاه فصلی و محل زندگی ولیعهد انتخاب می‌کرده‌اند؛ اما باغشهر کهن ایران این روزها حال و روز خوبی ندارد، از مساحت باغات آن کاسته شده و ستون‌های سنگی و بتن جایگزین شاخساران کهن شده است.
باغشهر در آینه تاریخ
علیرضا شبانی، دکترای تاریخ با اشاره به پیشینه تاریخی شهر قزوین می‌گوید: این شهر از دوران باستان محل سکونت انسان و انجام مراودات تجاری و مناسبات انسانی بوده است.
وی با بیان اینکه هر شهر در دوره تاریخی خاصی به شکوه و توسعه می‌رسد، خاطرنشان می‌کند: انتخاب شهرها به پایتختی از مهم‌ترین علل توسعه همه‌جانبه شهرها بوده است و شهر قزوین نیز از این قاعده مستثنی نیست.
این دکترای تاریخ ادامه می‌دهد: کشور ایران به دلیل تنوع اقلیمی، موقعیت حساس سوق‌الجیشی، حکومت اقوام مختلف و سابقه کهن تمدنی در بین کشورهای جهان بیشترین تعداد پایتخت‌گزینی را داشته است که یکی از مشهورترین آن‌ها قزوین است.
شبانی می‌گوید: یکی از وجوه تمایز قزوین با دیگر شهرها وجود باغستان‌های کهنی بوده که دیرینه آن‌ها به عهد ساسانی باز می‌گردد و حدود چهار هزار هکتار مساحت داشته است؛ نقشه‌ای که در سال ۱۹۱۵ میلادی از شهر قزوین تهیه شده ناست نشان می‌دهد این باغات حدود یکصد هکتار یعنی معادل شش برابر مساحت شهر قزوین در گذشته، وسعت داشته است.
وی با بیان اینکه باغات تاریخی قزوین در نوبت ثبت در فهرست میراث جهانی قرار دارد، تاکید می‌کند: شهرسازی بی‌رویه و تمایل باغداران به فروش اراضی زراعی به دلیل ارزش افزوده بیشتر، حیات این باغات را در معرض تهدید قرار داده و مساحت آن‌ها تا حد زیادی کاهش یافته است.
نسلی که کاسبی را بهتر از باغداری می‌داند
سید جواد جوادی از باغداران قزوینی می‌گوید: سال‌هاست به خاطر تغییر سبک زندگی، فرزندان باغداران تمایلی به ادامه حرفه پدری ندارند.
این باغدار قزوینی ادامه می‌دهد: نداشتن راه، تغییر نکردن شیوه آبیاری، مکانیزه نبودن روش نگهداری محصولات و نداشتن درآمد کافی از علل بی‌رغبتی باغداران قزوینی به ادامه کار است.
جوادی تصریح می‌کند: تنها شهرداری یا اداره میراث فرهنگی نمی‌تواند در حفظ این ذخیره کهن همکاری کنند، بلکه جهاد کشاورزی و قوه قضائیه و سایر دستگاه‌ها هم باید در این زمینه کار کنند.
شهرداری بیش از وظیفه خود عمل کرده است
سیاوش طاهرخانی، شهردار قزوین با اشاره به برنامه مدیریت شهری برای صیانت از باغات این شهر، می‌گوید: برنامه شهرداری در این زمینه بر سه محور اساسی تأمین آب، ایجاد راه و مسیر دسترسی و ایجاد زیرساخت برای تأمین امنیت استوار است؛ باغستان، کمربند سبز قزوین و ریه‌های تنفسی شهر است که تخریب آن‌ها سبب هجوم ریزگردها و افزایش آلودگی هوا و شیوع بیماری‌های مختلف خواهد شد.
او با بیان اینکه بخشی از باغات تاریخی شهر تحت تملک وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است، می‌گوید: این وزارتخانه برای نگهداری از املاکی که به نام آن ثبت شده است رسالت دارد و شهرداری تنها با استفاده از راهکارهای قانونی می‌تواند از ساخت و ساز در محدوده این ابنیه و اراضی جلوگیری کند.
شهردار قزوین با بیان اینکه پرونده تخلفات در زمینه ساخت و ساز و تصرفات غیرقانونی در اراضی تحت تملک وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به کمیسیون ماده ۱۰۰ ارجاع می‌شود، خاطرنشان می‌کند: شهرداری بیشتر از آنچه قانون به این دستگاه وظیفه محول کرده است برای حفظ و نگهداری باغات تاریخی شهر تلاش کرده است. شهرداری در این زمینه رسالت نظارتی داشته که از سال ۹۱ تاکنون فراتر از وظیفه خود در این زمینه عمل کرده است.
طاهرخانی می‌افزاید: شهرداری برای حفظ باغستان‌های تاریخی با استقرار تانکر و ساخت استخرها، یک‌هزار و ۴۵۵ سردهنه، ایجاد گشت پیاده آتش نشانی، ساخت دو هزار و ۷۷ شیر کشویی فلزی از سال ۹۱ تاکنون، ایجاد گشت شبانه روزی، لوله کشی و ترمیم چاه خانه‌ها، دادن هزینه به باغداران در فصول کم‌بارش، افزایش راندمان آبیاری و محصولات را در دستور کار قرار داده است.
او ادامه می‌دهد: مدیریت شهری می‌کوشد با تشکیل سازمان باغستان‌ها و به کمک باغداران آمده و در حفظ و نگهداری باغات سنتی مشارکت کند. سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری برای اطفای حریق این منطقه با مشکل مواجه است، زیرا مسیر دسترسی مناسب وجود ندارد.
باغستان قزوین جزو املاک شهرداری نیست
حکمت الله داوودی، رئیس شورای اسلامی شهر قزوین در خصوص وضعیت باغستان تاریخی این شهر، می‌گوید: باغستان قزوین جزو املاک شهرداری نیست و به نام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ثبت شده است؛ این باغستان ذخیره گیاهی قابل توجه با قدمت چند هزار ساله دارد، اما با گسترش شهرسازی صاحبان باغ‌ها اقدام به فروش زمین‌های خود می‌کنند.
او می‌گوید: با وجود اینکه شهرداری از نظر قانونی نسبت به مالکان و سازمان‌های مربوطه تعهد ندارد با ایجاد سازمان باغستان‌ها در شهرداری بیشترین کمک را برای حفظ باغستان کرده و بودجه مالی اختصاص داده است. در سال ۱۳۹۹، هفت میلیارد تومان برای احیای باغات توسط شهرداری در نظر گرفته شده است که دو میلیارد تومان از این مقدار برای خرید چاه آب در نظر گرفته شده است.
رئیس شورای اسلامی شهر قزوین تصریح می‌کند: کمربند شرق که مورد توجه طرفداران محیط زیست است پیوست زیست محیطی دارد؛ استفاده از تانکر آب برای آبیاری باغات در شرایط کم آبی و خشکسالی و مقابله با آتش سوزی، استفاده از گشت‌های حفظ باغستان از عمده کارهای شهرداری و شورا برای حفظ این سرمایه ارزشمند است.
برای حفظ باغات بودجه نمی‌دهند!
این سخنان در حالی مطرح می‌شود که علیرضا خزائلی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قزوین با بیان اینکه مساحت باغات سنتی قزوین در حدود چهار دهه گذشته از شش هزار و ۷۰۰ هکتار به دو هزار و ۷۰۰ هکتار کاهش یافته است، می‌گوید: باغستان قزوین در فهرست آثار ملی ثبت شده است، اما بودجه لازم برای حفظ آن در اختیار این سازمان قرار ندارد.
او می‌گوید: دلایل مختلفی در کاهش مساحت باغستان قزوین وجود دارد که افزایش ارزش افزوده زمین نسبت به درآمد باغداری، افزایش ساخت و ساز غیرمجاز در نتیجه صدور مجوز ساخت و ساز توسط نهادهای مسئول و کم‌آبی و خشکسالی از جمله مهم‌ترین آن‌هاست.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قزوین تصریح می‌کند: آتش سوزی‌های عمدی برای بهره برداری از زمین و ساخت و ساز نیز از دلایلی است که به کاهش مساحت باغات منجر شده است؛ البته نبود مسیر دسترسی مناسب نیز سبب شده نیروهای امدادی در هنگام وقوع آتش‌سوزی نتوانند به درستی حریق را مهار کنند.
خط و نشان قانون
اما حجت‌الاسلام نورالله قدرتی، مدیرکل دادگستری قزوین با بیان اینکه وقتی اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان نماینده دولت مسئولیت حفظ و احیای باغستان را پذیرفته است باید نقش خود را به درستی ایفا کند، تاکید می‌کند: شهرداری قزوین بیشتر از وظیفه قانونی خود در این زمینه عمل کرده که قابل تقدیر است.
او با بیان اینکه حفظ بیت‌المال از وظایف دستگاه قضاست، عنوان می‌کند: در خصوص باغستان قزوین دستورالعملی صادر شده است و در آن به دستگاه قضا توصیه شده است که در صورت قصور هر دستگاه، نهاد یا سازمانی در این زمینه، در چارچوب قانون گزارش کارشناسی تهیه شده و به مراجع ذی‌ربط ارجاع شود.
نظر شما