به گزارش خبرنگار ایمنا، شهر همچون یک سیستم است. تمامی مفاهیمی که در قالب نظریه‌های مختلف بیان می‌شود همچون حلقه‌های یک زنجیر متصل هستند و هدفی جز ترسیم چشم اندازی روشن برای آینده شهرها ندارند. هرکدام از این مفاهیم در برهه‌های خاصی از زمان در مکان‌هایی مشخص و به دلایلی معلوم مطرح شده‌اند. یکی از این مفاهیم شهرسازی سالم است. طرح این نظریه به سال‌هایی بازمی‌گردد که انقلاب صنعتی شروع شد. در آن زمان شرایطی بر ساختار شهرها تحمیل شد که آمادگی مقابله با آن را نداشتند. به واسطه دود حاصل از کار صنایع چنان چهره نامطلوبی از اولین شهرهای صنعتی به سراسر جهان مخابره شد که شاید در کوتاه زمانی مزایای صنعتی شدن را در خاطر بسیاری کمرنگ کرد. در این بین ساکنان اولین شهرهای صنعتی بیشترین آسیب را دیدند، هوای شهرها به واسطه صنایع و سپس به دلیل افزایش تولید خودرو و تردد آن در معابر به شدت آلوده شد و سالانه تعداد بسیار زیادی از مردم به طور مستقیم یا غیرمستقیم قربانی آلودگی هوا می‌شدند، اما این مشکل موقتی بود. مدیران و برنامه ریزان از فواید دستاوردهای صنعتی آگاه بودند اما از طرفی هم می‌دانستند که ساکنان یک شهر بزرگترین سرمایه برای آن شهر هستند، در نتیجه باید می‌توانستند تعادل میان فعالیت‌های صنعتی و سلامت شهروندان را برقرار کنند. این تلاش‌ها منجر به این شده است که آلودگی هوای شهرهای مختلف به خصوص شهرهای اروپایی به خوبی کنترل شود و میزان مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا به طور چشمگیری پایین بیاید، روندی که شهرهای کشور ما برعکس طی کرده‌اند. با گذشت سال‌ها وضعیت آلودگی هوا بدتر شده و میزان مرگ و میر ناشی از آن بیشتر شده است. "قبح آمار تلفات ناشی از آلودگی هوا هنوز توسط مسئولان و مردم درک نشده است، سالانه تعداد زیادی به دلیل آلودگی هوا فوت می‌کنند." این سخن سید مهدی خاتمی، استادیار دانشگاه تربیت مدرس تهران است.
وی می‌گوید: طبق آمار وزارت بهداشت در هفت، هشت شهر بزرگ کشور به استثنای سایر شهرها، سالانه بیشتر از ۳۰ هزار نفر بر اثر آلودگی هوا فوت می‌کنند که این تعداد معادل تعداد کشته شدگان در جنگ تحمیلی است.
این دکترای شهرسازی با تاکید بر اینکه وضعیت آلودگی هوا نیز به وخامت بیماری کرونا است، ادامه می‌کند: با این حال هیچ کس در مورد آن صحبت نمی‌کند اما بالاترین مقام‌های کشوری در مورد کرونا دغدغه دارند در حالی که برای آلودگی هوا اینگونه نیست.
خاتمی با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین فاکتورهای سالم‌سازی شهر، کنترل آلودگی هواست، عنوان می‌کند: شهری را می‌توان گفت سالم است که آلودگی نداشته باشد و آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین آلودگی‌هایی است که امروزه شهرهای ما را درگیر خودش کرده است.
وی می‌گوید: عوامل مختلف موجب آلودگی هوای شهرها شده است، گرمایش و سرمایش غیراصولی و مصرف سوخت‌های فسیلی به منظور تأمین انرژی یکی از این عوامل است، همینطور صنایع آلوده کننده و تردد انبوهی از خودروها در شهرها، همگی موجب تشدید آلودگی هوای شهرهای ما شده است.
آلودگی هوا تنها مخصوص شهرهای کشور ما نیست
این استاد دانشگاه تصریح می‌کند: وارونگی دما همیشه در فصول سرد سال رخ می‌دهد اما قبلاً آلودگی هوا تا این اندازه وجود نداشت زیرا شهرهای ما تا این حد خودرو محور نبودند، از طرفی صنایع آلوده کننده در اطراف شهرها وجود نداشت؛ نمی‌توان استقرار صنایع را نادیده گرفت اما قطعاً خودرو محوری از جمله عوامل مؤثر در تشدید آلودگی هوا بوده است.
خاتمی با بیان اینکه یکی از مضرات خودرو محوری در شهرها، آلودگی هوا و مرگ افراد است، عنوان می‌کند: آلودگی هوا تنها مخصوص شهرهای کشور ما نیست و در بسیاری از شهرهای دنیا این آلودگی به شدت گسترش پیدا کرده، اما مدیران آن کشورها توانسته‌اند با برنامه ریزی درست، آلودگی هوا را کم کنند در حالی که ظاهراً مدیران ما در سطح کلان، آشنا با تجارب جهانی نیستند.
وی به تجربه شهر لندن اشاره می‌کند و می‌گوید: ۶۰ تا ۷۰ سال پیش در شهری مثل لندن، شدت آلودگی هوا بسیار زیاد بود و تعداد زیادی به دلیل آلودگی هوا فوت می‌کردند، همین مسئله موجب شد که برنامه ریزان و مدیران به منظور کاهش آلودگی هوا، برنامه مدونی را در دستور کار قرار دهند.
این استاد گروه شهرسازی دانشگاه تربیت مدرس اظهار می‌کند: آنان آلودگی هوا را پله به پله و به صورت مرحله‌ای کاهش دادند و برای هر مرحله اهدافی را در نظر گرفتند؛ یکی از مهم‌ترین اقدامات آنان به منظور کاهش آلودگی هوا، سوق سیستم حمل و نقلی شهر از حمل و نقل شخصی به حمل و نقل عمومی بود، در برخی دیگر از شهرهای دنیا نیز دوچرخه محوری و پیاده محوری مدنظر قرار گرفت.
خاتمی می‌افزاید: از زمانی که مدیران لندن شروع به برنامه ریزی برای کاهش آلودگی هوا کردند به هیچ عنوان بزرگراه جدیدی در شهر احداث نشد، حتی یک اتوبان. آنان به این نتیجه رسیدند که بودجه مدیریت شهری نباید صرف توسعه حمل و نقل شخصی و خودرو محوری شود. از طرفی سیاست‌های تشویقی برای مردم در نظر گرفتند تا به جای استفاده از خودرو شخصی از حمل و نقل عمومی استفاده کنند.
گسترش حمل و نقل عمومی و سخت شدن شرایط برای استفاده از حمل و نقل شخصی
وی تصریح می‌کند: مدیران شهر لندن هزینه‌های استفاده از ماشین شخصی (بنزین و پارکینگ) را برای شهروندان خود نسبت به حمل و نقل عمومی بیشتر کردند و هزینه‌های حمل و نقل شخصی را بالا بردند و از طرفی حمل و نقل عمومی را توسعه دادند.
این دکترای شهرسازی ادامه می‌دهد: زمان رفت و آمد اتوبوس به شدت منظم شد تا سر ساعت در ایستگاه حاضر باشد. خطوط حمل و نقل عمومی نیز کل شهر را پوشش می‌داد. هر شهروند از هر نقطه شهر قصد سفر داشت با پنج دقیقه پیاده‌روی می‌توانست از خطوط مترو استفاده کند و به مقصد برسد.
خاتمی خاطرنشان می‌کند: با بکارگیری این برنامه‌ها از ۶۰ تا ۷۰ سال اخیر، سال به سال آلودگی هوا کم شد و لندن دیگر درگیر بحران آلودگی هوا نیست، بسیاری از شهرهای دنیا همین روند را طی کردند، اما متأسفانه شهرهای ما هر روز بیشتر درگیر این بحران می‌شوند.
وی می‌گوید: راه حل مشکل آلودگی هوا گسترش حمل و نقل عمومی و سخت شدن شرایط برای استفاده از حمل و نقل شخصی است، البته این دو همانند دو کفه ترازو هستند و همزمان باید اصلاح شوند.
این استاد دانشگاه با ابراز تأسف عمیق می‌گوید: هیچ کجای دنیا به بنزینی که مشوق حمل و نقل شخصی است، یارانه اختصاص داده نمی‌شود و این یارانه به منظور توسعه حمل و نقل عمومی استفاده می‌شود.
خاتمی ادامه می‌دهد: اعمال چنین سیاست‌هایی در عمل تمامی خیابان‌ها و کوچه‌های ما را تبدیل به پارکینگ کرده است و هیچ هزینه‌ای بابت پارک این خودروها گرفته نمی‌شود. از حق عموم مردم و بیت‌المال، پارکینگ مجانی در اختیار افراد می‌گذاریم در حالی که در هیچ کجای دنیا، برنامه ریزی بدین نحو نیست.
وی با بیان اینکه بودجه بیت‌المال نباید صرف خودرو محوری شهر شود، می‌افزاید: شهرهای ما بدون هیچ قید و شرطی محل پارک ماشین‌ها شده و خودروها همه پیاده‌روها، خیابان‌ها و معابر را پر کرده‌اند، این از اوج بی تدبیری مسئولان نشان دارد در حالی است که پول حاصل از پارک ماشین و بنزین باید صرف توسعه حمل و نقل عمومی و درمان شهروندان شود.
این دکترای شهرسازی می‌گوید: مشکل آلودگی هوا در صورتی قابل رفع است که عزم ملی برای آن وجود داشته باشد و نیازمند برنامه‌های بلند مدت ۱۰ ساله است تا بتدریج در این زمینه پیشرفت‌هایی داشته باشیم.
اهداف و راهکارها برای رفع بحران‌های زیست‌محیطی باید در راستای هم باشد
در همین ارتباط امیر حسین شبانی، دکترای شهرسازی عنوان می‌کند: بخشی از عوامل به وجود آورنده بحران‌های زیست محیطی مزمن و ریشه‌دار است و اصلاح و بهبود آنها قاعدتاً نیازمند اجرای سیاست‌های طولانی مدت و زمان‌بر است.
وی خاطرنشان می‌کند: اهداف و راهکارها برای رفع بحران‌های زیست‌محیطی در بازه‌های زمانی مختلف باید در راستای هم باشد در غیر اینصورت رفع این معضل ممکن نیست. اقدامات بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت باید در یک راستا و با هدف پایداری زیست محیطی انجام شود.
این دکترای شهرسازی تاکید می‌کند: حرکت به سمت تغییر تکنولوژی ساخت خودرو با وجود نیازمندی به زمان، انرژی و هزینه از جمله راهکارهای کوتاه مدت است، راهکار کوتاه مدت دیگر نیز افزایش سهم حمل و نقل عمومی از سفرهای شهری است.
شبانی ادامه می‌دهد: باید هزینه‌های استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی برای شهروندان پایین آورده شود تا آنان به استفاده از آنها تشویق شوند، با این حال بازنگری در ساختار فضایی شهرها نیز به عنوان راهکاری بنیادی باید در بازه زمانی بلندمدت مدنظر قرار بگیرد.
گزارش از: بهناز عربزاده، خبرنگار سرویس شهرهای ایران خبرگزاری ایمنا
نظر شما