به گزارش خبرنگار ایمنا و بر اساس چکیده یک مقاله، رویکرد مدیریت زمین به عنوان رشد هوشمند در مقابله با گسترش بی‌رویه حومه شهرها به وجود آمده که چارچوب اصلی آن استفاده بهینه از زمین، توسعه مجدد محدوده‌های درون شهری، ایجاد عدالت اجتماعی و… است.
با وجود اهمیت مباحث مدیریت و کنترل توسعه زمین برای کارآمدتر کردن وضع موجود در طرح‌های توسعه شهری به ویژه طرح‌های مرتبط با بافت‌های ناکارآمد، بررسی موضوع رشد هوشمند بیش از پیش آشکار می‌شود؛ در این میان پرسش قابل طرح این است که چه راهکاری را می‌توان در برابر پراکندگی شهری اصفهان یافت.
هدف از انجام پژوهش‌های انجام شده در این راستا مقایسه اصول مطرح شده در تئوری رشد هوشمند با روند توسعه شهر اصفهان در ارائه راهکارهایی برای تحقق این تئوری در شهر اصفهان است.
نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که به دلیل رعایت اصول هوشمندانه در طراحی بافت قدیمی این شهر، می‌توان اصفهان قدیم را به عنوان الگوی معرفی کرد که اصول رشد هوشمند در آن به اجرا درآمده است.
برای اجرایی کردن این تئوری در اصفهانِ امروز نیز راهکارهایی همچون تفکیک مناطق شهری به قطعات کوچک‌تر، طراحی محورهای پیاده در خیابان‌ها، اختلاط کاربری‌ها، توسعه میان افزا، افزایش تعداد طبقات ساختمان‌ها و کاهش وسعت قطعات ارائه شده است.
طی نیم قرن اخیر برنامه‌ریزی در شهرها و اجرای سیاست‌های زمین شهری موجب رشد جمعیت و مهاجرت روستاییان به شهرها شده است.
در پی این موارد توسعه زمین بر اساس الگوی خودرو و بی‌برنامه، بافت‌های ناکارآمد را تشکیل داده است که به لحاظ کیفیت حیات شهری در سطح پایینی قرار دارد.
طرح‌ها و سیاست‌های زمین و ضوابطی که در این محدوده به اجرا گذاشته شده است، مقطعی بوده و تنها توانست نتیجه لازم را به دست آورد در حالی که دست‌یابی به توسعه پایدار تنها در سایه توسعه آگاهانه شهرها امکان‌پذیر است.
امکان سنجی رشد هوشمند در شهر اصفهان
رشد هوشمند یکی از دیدگاه‌های نوین مفهوم مدیریت رشد است که در برابر الگوی گسترش شهر در ایالات متحده آمریکا مطرح شده و اصولی را برای توسعه متراکم و توسعه مجدد نواحی درون شهری مطرح می‌کند.
شهر اصفهان از آن دست شهرهایی است که تاریخ و پیشینه آن به سابقه و قدمت کشور می‌رسد و در تمام دوره‌های تاریخی جز شهرهای بزرگ و مشهور ایران به شمار رفته است.
افزایش روز افزون جمعیت و تمایل مهاجرت روستاییان به شهر اصفهان دو عامل عمده گسترش این شهر قلمداد می‌شود؛ همچنین نبود برنامه و نظارت بر گسترش شهر، پیامدهای منفی را به برای شهروندان و کیفیت فضای عمومی شهری وارد می‌کند؛ بنابراین ایجاد راهکارهایی برای کنترل پراکندگی در این شهر نظیر تئوری رشد هوشمند ضرورت می‌یابد.
قرار گرفتن اصفهان در مرکز فلات ایران و وجود تنها رودخانه مرکزی کشور در این شهر باعث شده که جامعه بزرگی از ملت ایران در نقطه تابشی تجمع و زندگی کند؛ البته وجود خطر سیل در قسمت جنوبی رودخانه و شوری زمین در شمال آن سبب شده تا شهر در فاصله سه کیلومتری رودخانه واقع شود.
فاصله بین شهر و رودخانه باعث شده زراعتی که در آن زمان جنبه حیاتی برای شهر داشته، گسترش یافته و به وسیله شهر اصفهان از سه دهه اخیر همواره جز شهرهای پرجمعیت کشور قلمداد می‌شده است.
اهمیت آن نیز مربوط به شهرسازی و معماری گذشته و منشعب از مکتب اصفهان بوده است؛ آثار باقی مانده از این مکتب را می‌توان داخل شهر نیز جست و جو کرد.
با توجه به اینکه بسیاری از اصول مطرح شده در معماری و شهرسازی تاریخی ایران به ویژه اصول پدید آمده از مکتب اصفهان بسیار هوشمندانه و اصولی بوده و شهر اصفهان هم خاستگاه و پایگاه اصلی این مکتب است، در پژوهش‌ها سعی شده اصول مصرف شده در تئوری رشد هوشمند اصفهان امروزی جست و جو شود.
اصول شهرسازی بر گرفته شده از مکتب اصفهان بسیار هوشمند و تا اندازه‌ای مطابق با تئوری‌های جدید شهرسازی است.
نتیجه‌گیری
نتایج به دست آمده از بررسی‌های صورت گرفته، بیانگر آن است که اصفهان امروز بنا به دلایلی که ذکر شد، کمتر از اصول مطرح شده در رشد هوشمند پیروی کرده است.
مراکز شهری در گذشته مکانی برای تبادل نظر و تعاملات اجتماعی بوده است که از مهمترین و مؤثرترین آنها می‌توان به میدان نقش جهان اشاره کرد.
با وجود کم رنگ‌تر شدن این نقش، هنوز بسیاری از تعاملات اجتماعی در آن انجام می‌شود در صورتی که میدان‌ها امروزه به معنای مکانی برای حرکت روان‌تر اتومبیل‌ها و کاهش ترافیک است که این امر مغایر با اصل مطرح شده در تئوری رشد هوشمند است.
مراکز شهری و محله‌ها در قدیم مکانی برای تجمع کاربری‌های مورد نیاز در هر سطح شهری بوده است، به طوری که مرکز محله‌ها مکانی برای تجمع کاربری‌های محلی بوده و مرکز شهر نیز کاربری‌هایی را در مقیاس شهری در خود را می‌داده است؛ لیکن امروزه کاربری‌های شهری را می‌توان در لبه‌های خیابان‌ها جست و جو کرد، آنچنان که قرارگیری آنها به صورت خطی عامل مهمی برای کاهش تعاملات اجتماعی می‌شود.
شهر امروزه مکانی برای جولانگاه اتومبیل‌ها شده و پیاده‌روها تنها سهم کوچکی از معابر را به خود اختصاص داده در صورتی که در اصفهان دیروز اولویت با پیاده‌راه ها بوده است؛ بنابراین می‌توان با طراحی فضای شهری همراه محوریت قرار دادن عابر پیاده اصول رشد هوشمند را محقق ساخت.
امروزه وجود پراکندگی شهری در شهرها، عامل مهمی در نابودی منابع زیست محیطی، آلودگی آب‌های زیرزمینی و وابستگی به اتومبیل و تکنولوژی شده که این امر با اصول رشد هوشمند مغایر است.
نشانه‌های شهری یکی از مهمترین عوامل در افزایش خوانایی هویت و حس مکان در شهرها است؛ وجود نشانه‌های مهم شهری مانند سی و سه پل، پل خواجو یا میدان نقش جهان در شهر اصفهان از با اهمیت ترین عوامل شناسایی و تمایز این شهر با دیگر شهرها است.
کمرنگ‌شدن نقش میدان نقش جهان در تعاملات اجتماعی مردم، کاهش نقش سی و سه پل به عنوان مکان مکث و ایست روی رودخانه زاینده‌رود و تبدیل آن به مکانی برای رفت و آمد افراد و … از مهمترین عوامل کمرنگ شدن نقش این نشانه‌ها در اصفهان امروز است.
یکی از مهمترین و مؤثرترین تفاوت‌ها در این دوره که عامل اصلی مشکلات مطرح شده در شهر امروز شناخته شده، مشکلات مدیریت شهری است.
در گذشته مشارکت گروه‌های مردمی مانند بازرگانان، علما و سایر مردم در ساخت بناهای عمومی باعث مشارکت‌پذیری مردم که امروزه یکی از مباحث مطرح شده در ساختار مدیریت شهری است، انطباق داشته است لیکن امروز نظام مدیریت شهری به صورت متمرکز و از بالا به پایین است که یکی از اصلی‌ترین عوامل مشکلات به وجود آمده در شهرهای امروز است.
بدین منظور برای جلوگیری از گسترش بی رویه شهر و تحقق اصول رشد هوشمند، می‌توان راهکارهای را ارائه کرد.
محلات قدیم مردم معرف هویت و شخصیت شهرها هستند که با استفاده از بازنده سازی و اعطای سرمایه به محلات قدیم شهری می‌توان علاوه بر بهره‌برداری مفید از فضای موجود شهری هویت شهر را نیز تقویت کرد.
نکته دیگر طراحی مکان‌های مکث و تجمع افراد در سطوح مختلف شهری برای افزایش مشارکت مردم و افزایش تعاملات اجتماعی در شهر مانند ایجاد مراکز همسایگی محلات و شهری است.
جانمایی کاربری‌های متنوع شهری درون بافت‌های شهری به جای قرارگیری در لبه‌های بافت برای افزایش سرزندگی درون بافت‌های شهری، ایجاد پیاده راه‌ها در نقاط پرتردد و تفریحی شهر، قرارگیری کاربری‌های جذاب و متنوع در بدنه پیاده راه و فراهم آوردن رفاه در آنها، ایجاد شوراهای محلی برای افزایش نظارت مردم در امور شهری و افزایش مشارکت آنها در اداره امور شهر از دیگر راهکارهای تقویت هویت شهر است.
نظر شما