به گزارش خبرنگار ایمنا، در دهه هفتاد با فروش تراکم، به یکباره حجم زیادی از منابع به شهرداری‌ها سرازیر شد و کمتر کسی در زمینه هزینه‌کرد این درآمد فوق‌العاده به اولویت‌ها فکر می‌کرد؛ چراکه پول و منابع به‌سرعت و وفور در اختیار بود و لزومی برای چنین برنامه‌ریزی‌هایی احساس نمی‌شد.
اتفاق مهم آن دوران در شهرداری اصفهان استقلال مالی مناطق شهرداری از لحاظ درآمد و هزینه بود تا اینکه پیشنهاد ایجاد روندی برای مدیریت منابع و نقدینگی شهرداری مطرح شد و ابتدای سال ۹۷ بنا بر دستور شهردار اصفهان، واحد خزانه‌داری بر اساس بخشنامه وزارت کشور و ضرورت‌ها تشکیل شد تا وجوه و منابع نقدی برای مناطق به خوبی و با برنامه منسجم توزیع شود.
چنانکه راه اندازی این واحد امروز باعث شده تا مشکلات و بحران‌های اقتصادی موجود در این دوره مدیریت شهری به خوبی کنترل شود و در حالی که انتظار می‌رفت اجرای پروژه‌های عمرانی شهر با معضلاتی مواجه شود با درایت مدیران شهرداری نه تنها ابرپروژه‌های عمرانی ناتمام روند تکمیل را با سرعت در پیش گرفت بلکه انقلاب عمرانی در شهر به وجود آمد.
برای آگاهیذبیشتر از اهداف، فعالیت‌ها و دستاوردهای واحد خزانه‌داری شهرداری، با «علیرضا بوژمهرانی» مدیر کل حسابرسی و مدیر واحد خزانه‌داری شهرداری اصفهان گفت و گویی انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
واحد خزانه داری با چه ضرورتی تشکیل شده و چه وظایفی برعهده دارد؟
یکی از مهم‌ترین نکاتی که در هر بنگاه اقتصادی باید مورد توجه قرار گیرد، مدیریت منابع است در واقع می‌توان بر اساس آن بدانیم در هر بازه زمانی چه مقدار منابع در اختیار داریم و چه اقداماتی باید انجام داد و این کارها نیاز به چه تأمین مالی دارد و پس از آن چگونه می‌توان بین منابع موجود و هزینه‌هایی که باید انجام داد یک توازن برقرار کرد و اگر این توازن وجود نداشت و منابع بیشتر از هزینه بود چه اقدامی باید بشود یا اینکه اگر مصارف بیشتر از منابع بود، کسری‌ها را چگونه باید تأمین کرد البته این موضوعات مربوط به مدیریت منابع در تمام بنگاه‌های اقتصادی است.
گاهی این موضوعات به حدی ضرورت دارد که حتی کمپانی‌های بزرگ، برنامه‌ریزی نقدی خود را روزانه تهیه می‌کنند؛ به عنوان مثال تا ۱۰ روز آینده چه مقدار پرداختی وجود دارد، منابع ورودی باید چقدر باشد و در صورت مازاد یا کسری پول باید چه اقدامی کرد.
از اواخر دهه ۶۰ که ساخت و ساز در شهرها رونق یافت، به یکباره حجم زیادی از منابع در قالب فروش تراکم به شهرداری‌ها سرازیر شد.
وجود این حجم زیاد از منابع باعث شد شهرداری‌ها در آن سال‌ها به تشکیل واحد مدیریت منابع و نقدینگی هیچ نیازی پیدا نکنند زیرا منابع به آسانی تأمین و هزینه‌های شهر انجام می‌شد؛ اما در همان زمانی که منابع مالی به وفور وجود دارد نیز باید اولویت‌بندی پروژه‌ها برای تأمین منابع و اجرای آنها انجام شود.
نخستین بار در سال ۸۳ به مدیران وقت شهرداری پیشنهاد تشکیل یک واحد ویژه در شهرداری برای مدیریت متمرکز تمام منابع مطرح کردیم، اما مورد توجه قرار نگرفت.
در سال ۹۴ برای نخستین بار آثار کاهش درآمدهای شهرداری هویدا شد و در میزان کسری نسبت به بودجه پیش‌بینی شده فاصله به وجود آمد، از این رو بار دیگر تشکیل واحد خزانه‌داری را برای مدیریت منابع مالی پیشنهاد داده شد، اما بازهم مورد قبول قرار نگرفت تا اینکه در سال ۹۶ وزارت کشور بخشنامه‌ای مبنی بر شکل‌گیری واحد خزانه‌داری در شهرداری‌ها ابلاغ کرد البته این موضوع یک حلقه از یک زنجیری بود که حلقه دیگر در سال ۹۵ و نیمه نخست سال ۹۶ ابلاغ شد؛ «تشکیل کمیته تخصیص» با هدف صدور اجازه برای انجام فعالیت‌ها شکل گرفت.
در واقع تمام منابع باید به واحد خزانه‌داری وارد شود و سپس این واحد بر اساس تصمیم کمیته تخصیص منابع را در اختیار واحدهای اجرایی قرار دهد و امور مالی بر اساس آن پرداخت کند.
یکی از رویکردهای واحد خزانه‌داری توزیع وجوه و منابع نقدی برای مناطق است، این اقدام بر چه اساس و ضرورتی انجام می‌شود؟
بودجه شهرداری به دو قسمت اصلی تقسیم می‌شود که یک قسمت نگهداشت وضع موجود شهرداری و شهر است؛ یعنی هیچ ساخت و سازی انجام ندهیم و شهر را در همان وضع موجود حفظ کنیم که به آن هزینه‌های جاری گفته می‌شود و قسمت دیگر هزینه‌های توسعه شهر بوده که در راستای آن زیرساخت‌هایی به شهر اضافه می‌شود.
تعداد پروژه‌های توسعه یا عمرانی در شهر زیاد است، اما درجه اهمیت آن از یکدیگر متفاوت است؛ به عنوان مثال حلقه چهارم ترافیکی شهر اصفهان یکی از مهم‌ترین و زیربنایی‌ترین پروژه‌هایی بوده که در بودجه شهر اصفهان وجود دارد در حالی که پیاده‌روسازی یک خیابان را نیز در شهر داریم، اما اهمیت ایجاد حلقه ترافیکی شهر بیشتر بوده است، بنابراین باید بودجه بیشتری برای اجرای آن اختصاص داد البته درآمد شهرداری به صورت متوازن در طول سال وصول نمی‌شود؛ در بعضی از ماه‌ها وصولی بالاتر و در بعضی از ماه‌ها پایین‌تر است و این نامنظمی در وصول منابع ایجاد می‌شود در حالی که از سوی دیگر زمان اجرای بعضی از پروژه‌ها بسیار حائز اهمیت است.
اطلاعات و آمار مربوط به تمام منابع نقدی شهرداری که البته بخش غیرنقدی آن نیز اخیراً آغاز شده است، در اختیار واحد خزانه‌داری قرار می‌گیرد و منابع مربوطه نیز به حساب‌های بانکی خزانه واریز می‌شود و بر اساس اولویت بندی کمیته تخصیص ارائه می‌شود. در واقع با فعال شدن واحد خزانه‌داری می‌توان اطمینان داشت که پروژه‌های مهم شهری در زمان بهینه و مقرر اجرا خواهد شد.
تشکیل واحد خزانه‌داری چقدر به سامان دادن وضعیت مالی شهرداری کمک کرده و حمایت از اجرای پروژه‌ها بیشتر شده است؟
شهرداری اصفهان از اواسط دهه ۶۰ یعنی در زمان سکانداری «ملک مدنی» شهردار وقت اصفهان به مناطق مختلف شهرداری استقلال مالی داده شد تا هر منطقه تحت نظارت ستاد مرکزی درآمد خود را وصول و هزینه کند؛ بزرگترین مزیت این تصمیم آن بود که انگیزه خوبی برای شهرداران و پرسنل آن ایجاد کرد که برای تأمین منابع خود راهکارهایی برای جذب درآمد داشته باشند، البته این روش با یک مشکل روبرو بود اینکه شهر به چند بخش تقسیم شده و هر منطقه تنها بخش خود را در نظر می‌گرفت. در حالی که یک ساختار به نام شهر اصفهان داریم که اگر به چند منطقه تقسیم شده، تنها هدف آن سهولت خدمت‌رسانی بوده است و بی‌شک بخشی نگری یک آفت بود.
با درایت شهرداران مناطق در دوره‌های مختلف، دچار آسیب جدی به جهت بخشی نگری نشدیم و همیشه تعادل خوبی با همت مدیران شهری برقرار بوده است، اما تضمین کننده این موضوع وجود یک مدیریت متمرکز بر روی منابع بود که این کار با وجود واحد خزانه‌داری و کمیته تخصیص که در معاونت برنامه‌ریزی شهرداری تشکیل شده و سه رکن اصلی آن شهردار، معاون مالی اقتصادی و معاون برنامه‌ریزی هستند، بدون مشکل انجام شده است.
اولویت اجرای پروژه‌ها با مقدار منابع حاصل تعیین می‌شود، هر زمان جریان این منابع بیشتر باشد، سرعت اجرا یا تعداد پروژه‌ها بیشتر می‌شود و وصول منابع کندتر باشد، برای پیدا کردن منابع جدید و راهکارهای تأمین مالی جدید چاره‌اندیشی کرده و حتی گاهی پروژه‌ها اولویت‌های دوم و سوم را متوقف نگهداشته و پروژه‌های اولویت‌دار را اجرا می‌کنیم.
اشاره کردید که اخیراً اطلاعات و آمار مربوط به منابع غیرنقدی نیز در اختیار واحد خزانه‌داری قرار گرفته است، این موضوع در روند کاری این واحد تا چه اندازه تأثیرگذار است؟
بخش مهم منابع درآمدی شهرداری از مردم دریافت می‌شود که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد این منابع به صورت نقدی است. هر یک از شهروندان برای مواردی همچون ساخت و ساز، خودرو و نوسازی عوارضی به شهرداری پرداخت می‌کنند، اما در برخی موارد شهرداری حق و حقوق خود را به صورت غیرنقدی دریافت می‌کند؛ به عنوان مثال برای صدور بعضی از پروانه‌های ساختمانی بخشی به صورت نقدی و بخشی به صورت ارائه ملک به شهرداری پرداخت می‌شود؛ البته شهرداری از این منابع نقدی و غیرنقدی برای توسعه آینده شهر استفاده می‌کند. بعضی از این منابع غیرنقدی از طریق مزایده به فروش رسیده و به وجه نقد تبدیل می‌شود یا بر اساس مزایده مستقیم به پیمانکاران طرف قرارداد شهرداری واگذار خواهد شد.
کمیته تخصیص بر مبنای چه معیاری اعتبارات مورد نیاز را به بخش‌های مختلف شهرداری تزریق می‌کند؟
بر اساس برنامه میان مدت پنج ساله شهر اصفهان، پیش‌بینی شده که در پنج سال آینده در شهر اصفهان باید چه اتفاقاتی رقم بخورد و رشد شهر در چه قسمت‌ها و چه موضوعاتی به چه میزان باشد؛ این برنامه پس از تدوین در قالب یک لایحه به شورای شهر تقدیم و پس از تصویب، نگاه میان مدت شهرداری برای پنج سال آینده خواهد بود.
بر اساس برنامه‌های پنج ساله، بودجه‌های سالیانه تنظیم و برای هر سال مشخص می‌شود که چقدر باید منابع به دست آوریم و بابت چه اقداماتی باید مصرف کنیم، اما گاهی آنچه در واقعیت اتفاق می‌افتد، با آنچه پیش‌بینی شده، متفاوت می‌شود که در این شرایط کمیته تخصیص اجازه می‌دهد پروژه‌های پیش بینی در بخش‌های جاری و عمرانی مطابق با بودجه پیش رود.
اگر منابع ورودی نسبت به بودجه پیش بینی شده بیشتر باشد، کمیته تخصیص پیشنهاد می‌دهد که پول اضافه کجا مصرف شود تا برای آینده شهرداری درآمدزایی داشته باشد و اگر منابع کمتر از حد انتظار وصول شده باشد به ناچار باید بعضی از پروژه‌ها با تأخیر اجرا شود البته مبنای این تصمیم‌گیری کمیته تخصیص است.
این کمیته سه عضو اصلی دارد که شامل شهردار اصفهان، معاون مالی اقتصادی و معاون برنامه‌ریزی است، اما مدیر مالی شهرداری، مدیر برنامه و بودجه، خزانه‌دار شهرداری و معاونان، مدیران عامل سازمان‌ها و مدیران مناطق شهرداری به تناسب در این جلسات دعوت می‌شوند؛ همچنین ریاست شورای اسلامی شهر و رؤسای کمیسیون‌های تخصصی شورای اسلامی شهر در جلسه حضور دارند و با همفکری، تصمیم گرفته می‌شود که کدام پروژه‌ها به تناسب وصولی‌های شهرداری سرعت یابد و سرعت کدام یک کمتر شود. بعضی از پروژه‌های شهرداری از اهمیت زیادی برخوردار است که از جمله آنها می‌توان به خرید اتوبوس، مسیرهای بی. آر. تی، پروژه قطار شهری، حلقه چهارم ترافیکی اشاره کرد. البته راهکارهای زیادی برای تأمین منابع مالی شهرداری از جمله فروش اوراق مشارکت، استقراض، تبدیل منابع غیرنقدی به وجه نقد وجود دارد.
تاکنون راه‌اندازی واحد خزانه‌داری چه دستاوردهایی داشته است؟
در سال ۹۷ وقتی واحد خزانه‌داری شکل گرفت، اقدام خاصی نسبت به قبل از تشکیل خزانه‌داری انجام نشد و مناطق و حوزه‌های مختلف شهرداری مبالغ را به حساب خزانه‌داری واریز می‌کردند و در مقابل ما نیز آن را عیناً دریافت می‌کردیم، اما در راستای این فرایند اطلاعات خوبی به دست آمد و دریافتیم که در هر لحظه شهرداری چه منابعی در اختیار دارد و چه مواقعی رسوب یا کمبود منابع داریم.
سال ۹۸ به شهردار اصفهان پیشنهاد دادیم از منابع واحد خزانه‌داری، مبالغی به عنوان پس‌انداز باقی بماند و از آن برای سرعت بخشی به پروژه‌های مهم شهری استفاده کنیم که با این پیشنهاد موافقت شد و از تیرماه سال ۹۸ صندوق ذخیره در دل خزانه‌داری ایجاد شد.
از این پس‌انداز بالغ بر ۳۰۰ میلیارد تومان تسهیلات و منابع در اختیار واحدهای مختلف قرار گرفت تا پروژه‌های مهم شهری بدون نیاز به استقراض منابع از بانک با سرعت انجام شود. به عنوان مثال شرکت واحد اتوبوسرانی اصفهان و حومه در یک موقعیت بسیار استثنایی و در شرایطی که آخرین اتوبوس‌ها با موتور اروپایی در کشور مونتاژ می‌شد، موفق به خرید ۵۰ دستگاه اتوبوس با ۵۰ میلیارد تومان اعتبار از محل صندوق ذخیره شد.
در پروژه خط دو قطار شهری تعهد داده بودیم که حدود ۱۱۰ میلیارد تومان برای ادامه فعالیت‌ها از محل وجوه صندوق ذخیره خزانه‌داری تأمین مالی کنیم، در حالی که اگر قرار بود این منابع مالی از یک سیستم خارج از شهرداری دریافت شود، بالغ بر ۴۰ میلیارد تومان برای شهرداری هزینه داشت؛ همچنین برای خرید ماشین‌آلات مورد نیاز سازمان آتش نشانی، منابع مالی مورد نیاز از خزانه‌داری به صورت یکجا پرداخت شد و از چرخش این وجوه توانستیم صرفه‌جویی بسیار زیادی را در هزینه‌ها رقم بزنیم.
میزان وصول منابع خزانه‌داری چقدر است؟
در سال ۹۷ مجموع پولی که به حساب خزانه آمد و خارج شد، یک‌هزار میلیارد تومان و در سال ۹۸ وصول منابع خزانه‌داری یک هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان بود. در شش ماهه نخست سال‌جاری این مبلغ یک هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان بوده است؛ البته امسال سیاست مهم درآمدی شهرداری باعث وصول بخش زیادی از منابع در ابتدای سال شد.
عدالت شهروندی در واحد خزانه‌داری چگونه رعایت می‌شود؟
برای هر یک از مناطق شهرداری درآمد و هزینه مشخص پیش بینی شده و هر منطقه مکلف است حداقل هزینه‌های جاری خود را تأمین کند، اما برای بخش عمرانی و توسعه مناطق، امکان کمبود منابع وجود دارد، به همین جهت از طریق خزانه‌داری و شیوه بودجه‌نویسی ورود پیدا کرده و به عنوان مثال برای بعضی از مناطق شهرداری همچون دو، ۱۰، ۱۱، ۱۴ و ۱۵ پروژه‌های محرک توسعه تعریف و منابع مالی مورد نیاز آن را از طریق واحد خزانه‌داری و سایر مناطق دریافت و در اختیار این مناطق قرار دادیم که این اتفاق ما را به عدالت اقتصادی و اجتماعی نزدیک خواهد کرد. با این اقدام مناطق کمتر توسعه یافته به مرور رشد کرده و خدمات مورد انتظار شهروندان ارائه می‌شود.
نظر شما