به گزارش خبرنگار ایمنا و بر اساس چکیده یک مقاله، امروزه مناطق شهری و به خصوص کلان‌شهرها با جذب جمعیت و فعالیت تبدیل به مراکز اصلی خدمات، تجارت، تولید، مصرف و سکونت شده‌اند.
رشد شهرنشینی موجب افزایش تقاضای جا به جایی در مناطق شهری و در نتیجه افزایش حجم وسایل نقلیه به ویژه خودروی شخصی در شبکه معابر شهری شده است.
این موضوع دلیل اصلی مشکلاتی از قبیل افزایش زمان سفر و تأخیرها، افزایش تلفات جانی و مالی ناشی از تصادفات، افزایش مصرف سوخت و به دنبال آن افزایش آلودگی زیست محیطی و صوتی است.
بدین منظور امروزه گزینه راه‌اندازی و توسعه حمل و نقل عمومی راهکاری کارا، مؤثر، مطمئن و ارزان قیمت محسوب و موجب پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی می‌شود.
در بین گونه‌های حمل‌ونقل عمومی، اتوبوس معمولی به خاطر تردد مشترک با سایر وسایل نقلیه در معابر پر ترافیک و کم بودن قدرت مانور و سرعت آن نسبت به خودروی شخصی موجب افزایش زمان سفر مسافران نسبت به گونه شخصی می‌شود که در سیستم BRT به دلیل تخصیص مسیر ویژه این مشکل به خوبی مرتفع شده است.
در کشورهای در حال توسعه سامانه اتوبوس تندرو در حد ظرفیت خود و با حجم بالا مسافر جابجا می‌کند و در کشورهای توسعه‌یافته سامانه اتوبوس تندرو یک فن‌آوری با خدمات مناسب برای رقابت با خودروی شخصی است.
بررسی‌های کارشناسان نشان داده مهم‌ترین مشکل خطوط اتوبوسرانی شهر اصفهان به ترتیب اطمینان نداشتن و رعایت زمانبندی حرکت ناوگان، زمان سفر زیاد به دلیل سرعت پایین ناوگان، مدت زمان فعالیت و سرویس‌دهی، شلوغی ناوگان و سرفاصله زمانی بالا است که راهکار اصلی رفع آن تخصیص مسیر ویژه به ناوگان اتوبوس شهری یا به عبارتی تبدیل خطوط معمولی اتوبوس شهری به خطوط BRT است.
با انجام نظرسنجی از استفاده‌کنندگان، سطح رضایتمندی و سیستم BRT موجود از نگاه مسافران تعیین شده که نتایج نشان می‌دهد امتیاز متوسط خطوط BRT شهر اصفهان زیر استاندارد برنزی قرار دارد و بیشترین امتیاز کسب شده در معیار مربوط به ایستگاه‌ها و کم‌ترین امتیاز در معیار مربوط به استفاده از تجهیزات ارتباطی بوده است.
از نظر استفاده کنندگان(مسافران اتوبوس‌ها) سیستم BRT توانسته ۷۴ درصد از امتیاز گروه شاخص‌های مختلف را به دست آورده و ۲۱ و ۱۳ درصد از مسافران خودروهای شخصی و تاکسی را جذب خود کند.
مهم‌ترین دلایل مسافران برای استفاده از خطوط BRT سرعت خوب، نظم زمانی اتوبوس‌ها و راحتی و آسایش عنوان شده است.
معرفی مطالعه موردی BRT در شهر اصفهان
شهر اصفهان با داشتن جمعیت بیش از دو میلیون نفری، یکی از کلان‌شهرهای کشور محسوب می‌شود. سهم وسایل نقلیه مختلف در حمل‌ونقل شهر اصفهان بر اساس یک نمودار ارائه شده است که بر اساس آن سهم سواری شخصی طی سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۴ از ۳۲ به ۴۴.۸ درصد افزایش یافته و این در حالی است که بر اساس کتاب آمارنامه شهر اصفهان، متوسط تعداد سرنشین خودروهای سواری شخصی عددی نزدیک به یک است و حاکی از استفاده غیر بهینه از شبکه معابر شهر اصفهان دارد.
طبق مطالعات جامع حمل و نقل مشخص شد که سهم خط یک BRT شهر اصفهان از کل مسافران اتوبوسرانی، ۱۸ درصد و سهم خطوط اصلی اتوبوسرانی (۱۵ خطِ با مسافر روزانه بیشتر از ۱۰ هزار نفر) ۴۳ درصد و مابقی خطوط ۳۹ درصد است.
دسته‌بندی خطوط اتوبوسرانی بر اساس سهم جابجایی در مسافر
با وجود شبکه گسترده خطوط اتوبوسرانی، آمار ارائه شده نشان از کاهش سهم آن در سفرهای روزانه و عدم استقبال کافی شهروندان از این وسیله حمل‌ونقل عمومی دارد؛ این در حالی است که جذب مسافر تنها یک خط BRT نسبت به کل مسافران اتوبوسرانی قابل توجه است.
بررسی شاخص‌های کارایی خطوط اتوبوسرانی طبق مطالعات جامع حمل‌ونقل کلان‌شهر اصفهان علت کاهش آمار مسافران را به خوبی نشان می‌دهد که در ادامه به طور خلاصه ارائه شده است.
مهم‌ترین مشکل خطوط اتوبوسرانی شهر اصفهان به ترتیب عدم‌اطمینان و رعایت زمانبندی حرکت ناوگان، زمان سفر زیاد به دلیل سرعت پایین ناوگان، مدت زمان فعالیت و سرویس‌دهی، شلوغی ناوگان و سرفاصله زمانی بالا عنوان شده است.
این در صورتی است که اکثر این مشکلات ناشی از حرکت ناوگان اتوبوسرانی همراه با ترافیک شهری و نداشتن مسیر ویژه به وجود آمده است و خطوط BRT با داشتن مسیر ویژه برای تردد مشکلات ذکر شده را ندارد و به همین دلیل هم مورد استقبال بوده و مطلوبیت بالاتری را برای استفاده‌کنندگان به ارمغان آورده است.
بنابراین راهکار مناسب و مؤثر جهت کاهش حجم ترافیک خودروی سواری شخصی شهر اصفهان، افزایش مطلوبیت حمل و نقل عمومی به ویژه اتوبوس واحد با ارتقا سطح خدمات و تبدیل خطوط معمولی اتوبوسرانی به خطوط BRT است.
از جمله نتایج خروجی این مطالعه پیشنهاد ۱۲ خط BRT برای شهر اصفهان بود؛ در حال حاضر اصفهان دارای ۱۰۰ خط اتوبوس به طول ۲۶۰۰ کیلومتر است که سه خط آن تندرو ( BRT ) به طول ۹۰ کیلومتر در مسیر رفت و برگشت است.
خط یک به عنوان اولین خط BRT راه اندازی شده است که با توجه به ایزوله بودن مسیر و جداسازی ۷۰ درصدی و طراحی و بهره‌برداری در یکی از کریدورهای اصلی شهر که از مناطق مختلف شهرداری عبور می‌کند، مسافر روزانه زیادی دارد.
خطوط ۲ و ۳ BRT نیز از سالیان پیش بعد از خط یک فعال شده که تعداد مسافر قابل توجهی را جا به جا می‌کند، ولی این جابجایی نسبت به خط یک کمتر است.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
در این پژوهشی وضعیت حمل‌ونقل عمومی شهر اصفهان مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که مهم‌ترین مشکل خطوط اتوبوسرانی شهر اصفهان به ترتیب عدم‌اطمینان و رعایت زمانبندی حرکت ناوگان، زمان سفر زیاد به دلیل سرعت پایین ناوگان، مدت زمان فعالیت و سرویس‌دهی، شلوغی ناوگان و سرفاصله زمانی بالا است که بسیاری از این مشکلات با تأمین مسیر ویژه یا به عبارتی تبدیل خطوط معمولی اتوبوسرانی به خطوط BRT مرتفع می‌شود.
با ارزیابی خطوط BRT موجود مشخص شده که امتیاز خطوط کمتر از استاندارد برنزی است؛ نتایج نظرسنجی‌ها نشان از جذب ۲۱ و ۱۳ درصدی مسافران خودروی شخصی و تاکسی به خطوط BRT و مهم‌ترین دلایل مسافران برای استفاده از خطوط BRT به ترتیب سرعت خوب، نظم زمانی اتوبوس‌ها و راحتی و آسایش عنوان شده است.
مقایسه نتایج ارزیابی و نظرسنجی‌ها تطابق مناسبی دارد و حاکی از عدم بکارگیری گسترده و کامل تجهیزات هوشمند در سیستم BRT شهر دارد.
نظر شما