به گزارش خبرنگار ایمنا، وجود عناصری همچون پیاده‌مداری به عنوان گامی به سوی شهر انسان محور، سرزندگی، آسایش، امنیت و رضایت شهروندان با تدبیر و برنامه‌ریزی درست به ایجاد یک شهر شاد کمک کرده و می‌تواند زندگی و پویایی را به فضای شهری آورده و مردم را به مشارکت داوطلبانه در امور شهر راغب کند.
در سال‌های اخیر سازمان ملل متحد شاخص‌ها و معیارهایی را در زمینه شادی مطرح کرده و کشورها را بر اساس این شاخص‌ها رتبه‌بندی کرده که بر اساس این رتبه‌بندی، شاخص‌های مختلفی چون سرانه تولید ناخالص داخلی، میزان حمایت‌های اجتماعی، اعتماد عمومی، سیستم‌های سیاسی، وجود فساد، آموزش، شاخص‌های بهداشتی و طول عمر، آزادی زندگی و انتخاب و سخاوت که تامین شادی را بیشتر در مقیاس ملی و کلان مد نظر قرار داده تا مقیاس خرد، در نظر گرفته و در آخرین رتبه‌بندی سال ۲۰۱۸ ایران در بین ۱۵۶ کشور، جایگاه ۱۰۶ را داشته است.
به باور بسیاری از کارشناسان شهری، محیط زیست شهری مناسب می‌تواند زمینه‌ساز تامین شادی و احساس رضایت شهروندان از زندگی شود و هرچه محیط زیست مناسب‌تر باشد، آنها شادتر خواهند بود.
اما متأسفانه به دلیل ساخت غیرکارشناسانه شهرهای بزرگ، از بین رفتن فضاهای طبیعی و افزایش آلودگی بصری و صوتی و هوا، ترافیک خسته کننده، تراکم جمعیت ، زندگی در کلانشهرها به شدت طاقت‌فرسا شده و شرایط نامطلوب زندگی در شهرهای شلوغ باعث ایجاد بیماری‌های مختلفی ازجمله افسردگی، اضطراب و اختلال‌های روانی و جسمی شده است.
محیط زندگی نیز بر روحیه شهروندان و رفتار آنها با دیگران تأثیر مستقیم دارد بنابراین داشتن محیطی سالم و بدون آلودگی می‌تواند از اهمیت بسیار بالایی برخوردار باشد.
مردم بیش از ثروت به شادی نیاز دارند
محمدرضا رضایی، عضو هیئت علمی دانشگاه یزد در این باره به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: شادی یکی از مفاهیم محوری توسعه پایدار است که از سال دو هزار میلادی به بعد در مباحث سازمان ملل در نظر گرفته شده، به این صورت که اگر مردم یک جامعه احساس نشاط، خشنودی و رضایت‌مندی نکنند نمی‌توان آن جامعه را هدف اصلی دولت‌های توسعه یافته تلقی کرد و این نشان‌دهنده اهمیت وجود نشاط و شادی در جامعه است.
این دانش آموخته دوره دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس تهران تصریح می‌کند: هدف اصلی دولت‌ها باید تامین شادی بیشتر شهروندان باشد نه ثروت بیشتر، زیرا مردم بیش از ثروت به شادی نیاز دارند.
وی ادامه می‌دهد: از دهه ۱۹۷۰ به بعد مطالعات متعددی مربوط به شادی در کشورهای صنعتی شد که در سال ۲۰۱۶ دانمارک و سال ۲۰۱۸ فنلاند به عنوان شادترین کشورها انتخاب شدند، طبق همین نظرسنجی‌ها ایران دارای سطح نشاط و شادی پایین و دومین کشور غمگین جهان است.
رضایی با بیان اینکه یکی از نیازهای جامعه امروزی برنامه‌ریزی برای افزایش شادی است و اساساً شهر وسیله‌ای برای نیل به شادی و نشاط تلقی می‌شود، می‌گوید: بر اساس اعلام سازمان ملل ۸۶ درصد از جمعیت بر اساس طرح پیش‌بینی شده در سال ۲۰۵۰ در مناطق شهری زندگی می‌کنند و از آنجایی که فضاهای شهری مکان‌هایی است که مردم بیشتر وقت خود را در آنجا می‌گذرانند، بنابراین باید یک محیط سرزنده و پویا با حمایت از افزایش شادی شهروندان تشکیل شود.
وی با تاکید بر اینکه سقراط هدف اصلی ایجاد شهر را تأمین نشاط شهروندان می‌داند چرا که شادی جزء جداناپذیر از روابط اجتماعی شهر است، می‌افزاید: زمانی که مردم جامعه‌ای از شادی برخوردار باشند تعلق اجتماعی، ارتباطات اجتماعی مطلوب، رضایت از زندگی و انگیزه کار و تلاش بیشتر می‌شود، توسعه اقتصادی افزایش می‌یابد و چنین جامعه‌ای، مسیر پیشرفت و ترقی را طی خواهد کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه یزد با بیان اینکه بر اساس دیدگاه محققان، داشتن جامعه سالم و پایدار مشروط به داشتن افرادی سالم و شاد است، می‌گوید: شادی و پایداری با یکدیگر در ارتباط است و این مسئله، تمایل زیاد شهرهای مدرن به داشتن مکان‌های شاد را نیز به خوبی توجیه می‌کند.
وی تصریح می‌کند: شهرهایی که به دنبال پایدارسازی هستند اولویت‌های خود را روی ایجاد شهر شاد و تامین شادی ساکنان آن همچنین ارتقای کیفیت محیطی و عدالت اجتماعی قرار داده‌اند؛ به همین دلیل امروزه، داشتن شهر شاد به عنوان یکی از اهداف اصلی سیستم‌های مدیریت شهری، به ویژه در کشورهای توسعه یافته تبدیل شده است.
رضایی با بیان اینکه برنامه‌ریزان شهری برای داشتن شهری سرزنده و شاد تلاش می‌کنند تا تأثیر فضاهای شهری بر ساکنان را بررسی کنند، اظهار می‌کند: محیط‌های شهری می‌توانند احساسات مثبت و سلامت روحی شهروندان را تقویت کنند.
وی تصریح می‌کند: امروزه شهرها باید به مواردی فراتر از طراحی ساختمان و شبکه رفت و آمد بیندیشد، از این رو باید فضاهایی خلق شود که با نیازهای امروزی (افزایش شادی) مطابقت داشته باشند که در این فضاها ارتقای روحیه و احساس شهروندان جست و جو می‌شود و در ارتباط با دیگر مکان‌ها و فضاهای شهری تأثیر زیادی می‌پذیرند.
این دانش آموخته دوره دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس تهران با بیان اینکه دستیابی به شادی هدف تمام انسان‌هاست، می‌گوید: امروزه در همه طرح‌ها و برنامه‌ریزی‌های شهری به ویژه در کشورهای در حال توسعه همچون ایران، موضوع مهم «شادی» نادیده گرفته شده است، همانطور که پژوهش‌ها و نظرسنجی‌ها در بین کشورهای جهان نشان می‌دهد که سطح شادی در ایران رو به افول است.
وی تصریح می‌کند: آمارها نشان داده شادی پدیده‌ای است که با گذر زمان وجود آن در ایران کمرنگ‌تر می‌شود و این بیانگر نیازمند توجه به بحث ایجاد نشاط و شادی اجتماعی است از این رو به نظر می‌رسد علاوه بر اینکه عوامل اقتصادی و اجتماعی در پایین بودن نشاط و شادی ایران تأثیرگذار است، امروزه یکی از عواملی که نسبت به چند دهه گذشته بیشترین تأثیر را در سطح نشاط و شادی شهرها و شهروندان دارد، عوامل کالبدی (فضاهای شهری) است.
رضایی ادامه می‌دهد: به سبب رشد سریع جمعیت و وسعت شهرها و نیز ترافیک، آلودگی بصری، در دسترس نبودن خدمات، نبود فضاهای عمومی مناسب برای تفریح، نبود ارتباطات اجتماعی، نبود پیاده‌رو مناسب و نبود فضاهای جاذب جمعیت، فضاهای شهری عملکرد واقعی (شهر شاد) خود را از دست داده‌اند به صورتی که ضعف سرزندگی و احساس شادی در مکان‌ها و فضاهای شهری به عنوان یکی از چالش‌های اساسی برنامه‌ریزان و طراحان شهری معاصر ایران تلقی می‌شود.
رابطه معناداری بین وضعیت اقتصادی و شادی وجود دارد
پریوش اورکی، کارشناس برنامه‌ریزی شهری نیز در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: مطالعات گذشته نشان داده که شادی ساکنان شهر با جنبه‌های مهم مکان زندگی و نحوه نگهداری این مکان‌ها ارتباط دارد و بین شادی و مکان‌های زندگی، نسبت به متغیرهایی که تا به امروز شناسایی شده‌اند (درآمد، سلامت، روابط اجتماعی) ارتباط بیشتری وجود دارد که این جنبه‌های محیط بر ارتباطات اجتماعی نیز تأثیر می‌گذارد.
وی با بیان اینکه احساس وابستگی مردم به مکان‌های شهر و شرایط آن بر میزان شادی آنها تأثیر می‌گذارد، می‌گوید: نتایج پژوهش‌های شده نشان می‌دهد، در پیاده‌روی افراد با یکدیگر برخورد چهره به چهره می‌کنند و در مرحله بعدی احساس اعتماد و ارتباطات اجتماعی بین آنها به وجود می‌آید.
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری ادامه می‌دهد: در شهرهایی همچون یزد و اصفهان به خاطر گستردگی شهر و شکل طولی آن، شهروندان برای خرید نیازهای روزانه خود و رفتن به فضاهای تفریحی معمولاً مسافت زیادی را با ماشین طی می‌کنند در حالی که تحقیقات نشان داده افرادی که در زندگی پیاده‌روی می‌کنند، ارتباط بیشتری با همسایگان دارند نسبت به ساکنانی که وابسته به ماشین و در آپارتمان‌های مسکونی زندگی می‌کنند.
وی با بیان اینکه نابرابری فضایی و اجتماعی به عنوان یکی از عواملی است که در میزان شادی افراد اثرگذار است، می‌گوید: برنامه‌ریزان شهری می‌توانند محیط‌ها و فضاهایی را برای فعالیت‌هایی نظیرکافه‌ها و رستوران‌ها که شرایط ارتباطات اجتماعی را مهیا می‌کند ایجاد کنند.
اورکی ادامه می‌دهد: بیشتر افرادی که به خاطر فعالیت‌های ضروری و در کمترین طول زمان (یک تا دو ساعت) در فضاهای شهری حضور می‌یابند، احساس می‌کنند که این فضاها در روحیه و روان آنها تأثیر ندارد.
وی با بیان اینکه نبود هماهنگی موجب استرس و نبود آرامش در شهر می‌شود و ناسازگاری در شکل، قد، رنگ و مواد مهمترین عوامل مؤثر در تضعیف روان شهروندان است، می‌افزاید: نمادهای شهری می‌تواند موج‌های مختلف احساسی مانند شادی، غم و اندوه را ایجاد کند و تلفیق فضاهای امروزی با بافت قدیمی در روحیه و شادی آنها خیلی تأثیر می‌گذارد.
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری تاکید می‌کند: علی‌رغم اینکه بین ابعاد فضایی و شادی ارتباطی وجود ندارد، اما نمی‌توان تأثیر محیط‌ها و فضاهای شهری را در روحیه و روان شهروندان نادیده گرفت، زیرا از طریق محله و محیط زندگی و فراهم شدن شرایط پیاده‌روی و ارتباطات اجتماعی تأثیر خود را می‌گذارند.
وی ادامه می‌دهد: از دیگر نتایج پژوهش‌های شده این است که از بین متغیرهای زمینه تنها بین تحصیلات و شادی، رابطه منفی و معناداری وجود دارد؛ البته متغیرهای دیگری مانند جنس، تأهل و سن بر میزان شادی شهروندان تأثیری نداشت، اما بین نوع دسترسی به محیط‌ها و فضاهای شهری با شادی ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد.
اورکی با بیان اینکه بین ابعاد اجتماعی و شادی ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد و شاخص ارتباط و در دسترس بودن از دیدگاه مردم مهمترین مواردی است که بر شادی تأثیر می‌گذارد، تصریح می‌کند: اگر مردم احساس کنند که جامعه آنها قابل اعتماد است، شادتر می شوند و البته شادی در ارتباط با گذراندن وقت با دوستان و همسایگان، مشارکت مدنی و اعتماد به محله‌ها و پلیس محلی است.
وی تاکید می‌کند: افرادی که به دیگران و جهان اطرافشان اهمیت می‌دهند شادتر هستند، البته بین وضعیت اقتصادی و شادی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد، بین درآمد و شادی یک ارتباط مثبت است.
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری اظهار می‌کند: عوامل فضایی به طور غیرمستقیم از طریق تأثیر بر عوامل اجتماعی بر میزان شادی شهروندان تأثیر می‌گذارند، مانند شرایط پیاده‌روی در محله زندگی که ارتباطات اجتماعی، اعتماد و سرمایه اجتماعی را شکل می‌دهد.
وی با بیان اینکه کارشناسان با انجام پژوهش‌هایی به این نتیجه رسیدند که علاوه بر عوامل اجتماعی و اقتصادی، عوامل محیطی نیز بر میزان شادی تأثیرگذار است، می‌افزاید: نظریه پردازان مختلفی معتقدند که فضاهای شهری بر میزان شادی ساکنان تأثیر دارد و شهرهایی که دسترسی آسان به وسایل حمل و نقل عمومی مناسب و امکانات تفریحی و فرهنگی دارند، همچنین مکان های مناسب پرورش کودکان شادتر هستند.
اورکی می‌گوید: متناسب با نتایج به دست آمده راهکار استفاده از رنگ‌های طبیعی و شاد؛ ایجاد فضایی برای گفت و گو بین پیاده‌روها، مانند فضاهای نشسته با مبلمان انعطاف پذیر در شهرها پیشنهاد می‌شود، همچنین تقویت ابعاد اجتماعی فضایی است تا از این طریق فضاها و محیط‌های برای جذب افراد و برقراری ارتباط اجتماعی بین آنها (از طریق کافه‌ها و رستوران‌های روباز، صندلی و نیمکت در بین پیاده‌روها، فضاهای برای تفریح و اوقات فراغت، فعالیت‌های سرگرمی مانند بازی‌های گروهی برای همه سنین، کنسرت، موسیقی سنتی و تئاتر) در برنامه‌ریزی‌های مدیران شهری و طراحان در نظر گرفته شود.
وی تاکید می‌کند: بهتر است همه امکانات و خدمات و دسترسی افراد به فضاها و محیط‌ها به صورت یکسان در سطح شهر توزیع شود و نابرابری اجتماعی و فضایی یکی از مهمترین عوامل اثرگذار در کاهش شادی است که برای رفع آن باید فاصله‌ها کمتر شود و امکانات شادی در همه مناطق و ناحیه‌های شهر یکسان باشد.
نظر شما