اهمیت همکاری‌های فرابخشی در پیشگیری از بیماری هاری در حیات‌وحش

به گزارش ایمنا، به نقل از پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، کیومرث کلانتری به مناسبت روز جهانی هاری ۲۸ سپتامبر (۷ مهر ماه) و همچنین سالگرد درگذشت لویی پاستور، اظهار کرد: وجود بیماری‌ها در حیات وحش کشور در کنار عواملی از جمله افزایش فعالیت‌های بی‌ضابطه انسان در طبیعت، تخریب و جزیره‌ای شدن زیستگاه‌های گونه‌های جانوری، نابودی جنگل‌ها، شکار و صید غیر قانونی حیوانات، تجارت غیر قانونی گونه‌های جانوری و اجزای آنها، آلودگی‌های صنعتی و کشاورزی، بهره‌برداری غیراصولی از منابع طبیعی، رهاسازی پسماندها و فاضلاب‌ها در طبیعت و حوادث طبیعی مانند تغییرات ناگهانی آب و هوا، آتش‌سوزی‌ها و خشکسالی‌های متوالی جز مهمترین عوامل تهدید کننده تنوع زیستی و محیط زیست نیز قرار می‌گیرند.

وی افزود: با وجود اینکه عوامل محیطی در پیدایش و گسترش بیماری‌ها نقش دارند اما شیوع بیماری‌ها می‌تواند نتیجه عملکرد جامعه بشری نیز باشد، فعالیت‌های غیر اصولی انسان در طبیعت در قالب معدن کاوی، دامپروری، کشاورزی، جاده سازی و ساخت و سازها بدون رعایت ضوابط زیست محیطی، موجب کاهش فاصله جوامع انسانی و دام‌های اهلی با حیات وحش شده که نتیجه آن تخریب زیستگاه‌های جانوری و شیوع و بروز بسیاری از بیماری‌های واگیردار به ویژه بیماری‌های نوپدید و بازپدید بوده است، به همین دلیل، گونه‌های شاخص جانوری و در معرض خطر تهدید و انقراض، به دلیل جمعیت‌های پراکنده و شکننده و کاهش تنوع ژنتیکی، در برابر بیماری‌ها می‌توانند بسیار آسیب پذیر باشند.

کلانتری با اشاره به اینکه پیشگیری و کنترل طیف وسیعی از بیماری‌ها، به عنوان بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان از نظر فنی بسیار مشکل بوده و یکی از معضلات بهداشتی، اقتصادی و زیست محیطی کشورها محسوب می‌شوند، افزود: از جمله این بیماری‌ها می‌توان به آنفلوانزای فوق حاد پرندگان، هاری، سالک، سیاه زخم و تب خونریزی دهنده کریمه کنگو اشاره کرد که هیچ گونه مرزی ندارند و از سد بین گونه‌ای هم عبور کرده و علاوه بر گونه‌های جانوری میزبان، به انسان نیز سرایت می‌کنند.

به گفته وی برای پیشگیری و کنترل این نوع بیماری‌ها، علاوه بر اقدامات اساسی که تاکنون در کشور انجام شده، همه این اقدامات نیاز به تقویت و حمایت مضاعف دارند.

وی همچنین بر لزوم پیشگیری از شیوع بیماری هاری تأکید کرد و گفت: برای پیشگیری از شیوع بیماری هاری باید به چرخه اپیدمیولوژیکی بیماری بین انسان، گوشتخواران اهلی و گونه‌های جانوری وحشی توجه کرد و مسلماً کاهش ارتباط بین گونه‌های جانوری به خصوص گوشتخواران وحشی با اهلی و انسان‌ها و واکسیناسیون مستمر برای از بین بردن و قطع چرخه انتقال ویروس هاری ضرورت دارد که انجام این مهم تاکنون توسط دستگاه‌های متولی با جدیت ادامه پیدا کرده است.

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست افزود: باید توجه کرد که در کشورهایی مانند ایران، کنترل بیماری هاری و انجام اقدامات پیشگیرانه و مبارزه با این بیماری، بنا بر دلایل متعدد بسیار مشکل و پیچیده است، مواردی از قبیل افزایش جمعیت سگ‌های بی‌سرپرست و رها شده که متأسفانه در طی چند ماه اخیر بخشی از این حیوانات به علت ترس ناشی از بیماری کرونا رها شده اند که خود مصداقی از حیوان آزاری است، دسترسی آسان حیوانات به پسماندها و در نتیجه ارتباط بیشتر بین حیوانات، افزایش تردد گوشتخواران وحشی در مجاورت مناطق مسکونی به علت کاهش طعمه‌های آنها در زیستگاه‌های طبیعی، گذار (مهاجرت فصلی) و تردد گوشتخواران وحشی در مرز کشورهای همسایه و ورود به داخل کشور، تعدد میزبانان بیماری در کشور، به نحوی که علاوه بر گوشتخواران اهلی، طیف وسیعی از گونه‌های جانوری وحشی می‌توانند میزبان ویروس عامل این بیماری باشند.

وی ادامه داد: سازمان حفاظت محیط زیست برای کنترل، پیشگیری و مبارزه با بیماری هاری در سطح ملی نیز بر اساس وظیفه‌ای که بر عهده دارد اقداماتی همچون افزایش و استمرار همکاری‌ها با ارگان‌هایی مانند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان دامپزشکی کشور با توجه به اهمیت سلامت واحد، تدوین دستورالعمل پیشگیری و کنترل هاری در حیات وحش برای افزایش مراقبت و پایش گوشتخواران وحشی مشکوک به بیماری هاری و اطلاع رسانی موارد مشکوک به بیماری در حیات وحش برای نمونه برداری به ادارات کل دامپزشکی استان، تهیه پیش نویس برنامه راهبردی پیشگیری و کنترل بیماری هاری در حیات وحش، تحقیق و پژوهش در خصوص واکسن خوراکی هاری با همکاری انستیتو پاستور ایران، آموزش کارشناسان و مأموران اجرایی در رابطه با پیشگیری از بیماری‌ها در حیات وحش، پیگیری ساماندهی پسماندها و کنترل جمعیت سگ‌های بی سرپرست از طریق سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، در دستور کار قرار دارد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان پیشنهاداتی کاربردی برای پیشگیری و کنترل بیماری‌ها، گفت: برای پیشبرد اقدامات مربوط به پیشگیری و کنترل بیماری هاری، علاوه بر تأمین اعتبارات مورد نیاز، لازم است تا هماهنگی‌های بین بخشی، اقدامات اجرایی و مراقبت و ایمن سازی توسعه یابند و به آموزش و پژوهش در زمینه بیماری هاری توجه جدی شود، در این رابطه پیشنهاد می‌شود در چارچوب سلامت واحد، همکاری‌های فرا بخشی بین سازمان‌ها و دستگاه‌های ذیربط و مراکز آموزشی، علمی و تحقیقاتی در قالب کمیته ملی مشترک با محوریت وزارت بهداشت و با تخصیص بودجه مستقل ادامه یابد تا تمام اقدامات مکمل یکدیگر باشند.

کلانتری افزود: همچنین ساماندهی پسماندهای دامی، کشاورزی و روستایی به منظور جلوگیری از جذب و نزدیک شدن حیوانات وحشی به مناطق مسکونی در نتیجه کاهش تماس بین آنها با سگ‌های اهلی و رهاشده، واکسیناسیون گسترده و سالیانه سگ‌های گله و دام‌هایی که به طور آزاد از مراتع استفاده می‌کنند بر علیه هاری به خصوص در مناطق پرخطر، کنترل جمعیت سگ‌های بی سرپرست به طور همزمان در تمام کشور از طریق سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها (وزارت کشور) از دیگر اقدامات سازمان است.

وی ادامه داد: همچنین آموزش افراد و کودکان در خصوص نحوه برخورد با حیوانات به خصوص گوشتخواران و واکسیناسیون افراد در معرض خطر برعلیه هاری، آموزش دامداران و ارائه تسهیلات به آنان برای بازسازی جایگاه نگهداری دام اهلی و افزایش امنیت زیستی، در دامداری‌ها برای جلوگیری از ورود گونه‌های جانوری (جوندگان و گوشتخواران وحشی نظیر خدنگ، روباه و شغال)، جلوگیری از ذبح غیر مجاز دام‌های اهلی، جلوگیری از قاچاق حیوانات به داخل کشور و فعال کردن پست‌های قرنطینه مستقر در جاده‌ها برای نظارت بر جابجایی حیوانات در داخل کشور نیز برخی دیگر از اقدامات سازمان محیط زیست در این زمینه است.

کلانتری در پایان ضمن قدردانی از شهدای مدافع سلامت و شهدای سنگر حفاظت از طبیعت برای حراست از عرصه‌های طبیعی و حفاظت از سرمایه‌های ملی در طبق اخلاص قرار دادند، گفت: جای امیدواری است که در آستانه قرن جدید هجری شمسی، با ادامه همکاری‌های صمیمانه و تلاش‌های مستمر دستگاه‌های ذیربط از جمله سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، سازمان دامپزشکی کشور، مؤسسه تحقیقاتی سرم و واکسن سازی رازی، سازمان نظام دامپزشکی کشور، انستیتو پاستور ایران و سازمان دهیاری‌ها و شهرداری‌های کشور و دانشکده‌ها، مراکز علمی و تحقیقاتی و با استفاده از ظرفیت‌ها، فرصت‌ها، امکانات ملی، تجربیات گذشته و با وجود تمامی مشکلات، کشور ایران به عنوان الگویی در زمینه ارتقا سلامت انسان و حفاظت محیط زیست و توسعه دامپروری در سطح منطقه و جهان قرار گیرد.

۲۸ سپتامبر، سالگرد مرگ لوئیس پاستور، شیمی‌دان و میکروب‌شناس فرانسوی است که اولین واکسن هاری را تولید کرد، این روز که توسط مرکز تحقیقات جهانی خودکار (GARC) ایجاد شده روی افزایش آگاهی جامعه از بیماری هاری و پیشگیری از آن تمرکز دارد و از آن به نام روز جهانی هاری یاد می‌شود.