تابستان‌های بدون شهر بازی

‌به گزارش ایمنا، آنچه اهمیت دارد این است که شهربازی برای اغلب بچه‌های این دو نسل چند تصویر مشترک در ذهن ساخته. ترن هوایی، چرخ و فلک و پشمک‌های پف دار صورتی و سفید که به چوبی بند بود. مکانِ خاطره‌ی مشترک اغلبِ بچه‌های آن زمان اما به نظر می‌رسد که در همان سال‌ها باقی مانده است. بچه‌های نسل امروز شاید خاطره دقیق و صریحی از مکان شهربازی نداشته باشند و بیشتر تصویرشان متعلق باشد به شهربازی‌های سرپوشیده در پاساژها یا بازی‌های دستگاهی که هر بار برنده شدن در آن‌ها جایزه‌ای را نصیبِشان می‌کرد. اینکه کودکان امروز ما از شهربازی تصور چندانی ندارند یا اینکه چرا دیگر مدارس به عنوان اردو، دانش آموزان‌شان را راهی شهربازی نمی‌کنند احتمالاً در چند نکته خلاصه شود، نکاتی که قرار است در گزارش زیر به آن‌ها نیم نگاهی داشته باشیم. این گزارش را که پیش‌تر در «دوازدهمین شماره مجله الکترونیک شهرگاه» منتشر شده است، در ادامه می‌خوانید:

بوی کهنگی شهربازی‌ها بلند شده

در ایران زمان طولانی است که شهربازی جدید ساخته نشده. شهربازی‌های قدیمی تخریب شدند و به جای آن‌ها شهربازی تازه ننشسته. گاهی هم سرمایه گذاران ساخت شهربازی در شهرهای توریستی به دلیل مسائل مالی دست از کار کشیدند. همین‌ها باعث شده که تصویر اغلب ایرانیان از شهربازی یا به شهربازی ارم محدود می‌شود یا شهربازی مشهد یا حتی لونا پارک شیراز. شهربازی‌هایی که زمان ساخت‌شان به ترتیب به دهه ۵۰ و ۶۰ بر می‌گردد و هیچکدام شهربازی تازه به حساب نمی‌آیند. اما هربار که صحبت از شهربازی تازه می‌شود یا پارک‌های بزرگ با چند وسیله تفریحی معرفی می‌شوند یا لونا پارک‌هایی در فضاهای بسته که بیشتر، کودکان امروزی از آن خاطره دارند. وسایل شهربازی ارم یا شهربازی اصفهان اغلبشان از فرط قدیمی بودن به جیر جیر افتادند، جیر جیری که باعث می‌شود ترس سقوط به جانتان رخنه کند که اصلاً سمتشان نروید. شاید بتوانیم به جرأت بگوییم که آخرین شهربازی‌هایی که در ایران ساخته و تجهیز شدند، شهربازی‌های سرپوشیده‌ای بودند که این روزها به اجزای لاینفک مال‌ها تبدیل شدند.

تهران تنها یک مکان تفریحی دارد

برای ساخت شهربازی جدید هربار وعده تازه‌ای داده می‌شود. در تهران زمانی که شهربازی مینی‌سیتی را به بهانه احداث ایستگاه مترو شهید محلاتی تخریب کردند، یا حتی زمانی که شهربازی چمران به بهانه احداث یک پل روگذر تخلیه شد هم وعده دادند که شهربازی جدید و به روزتری ساخته می‌شود. به گواه خبرگزاری‌ها محمد باقر قالیباف، شهردار وقت تهران، در همان سال‌ها وعده ساخت شهربازی در محدوده شهر آفتاب را هم داده بود. شهردار تهران گفته بود که قطار بزرگ، سفینه، منوریل، آبشار آبی، ارابه، اسب پرنده، تاب بچه، چرخ عصار، سینما سه بعدی، توفان، کاترپیلار، آبشار، آکروجت، افلاک نما، ترن هوایی، کشتی سبا، ماشین برقی، قالیچه پرنده، رودخانه وحشی، سورتمه، چرخ و فلک، رولر کاستر، گردش فضایی در شهربازی تازه احداث می‌شود و تمام این‌ها اماکنی می‌شوند برای تخلیه هیجان تهرانی‌ها. در سال ۹۶، محسن پیرهادی، رئیس کمیته نظارت شورای اسلامی شهر تهران، وعده ساخت یک شهربازی مشارکتی در غرب تهران را داده بود و اعلام کرده بود که وضعیت شهربازی‌ها در شهر تهران خوب نیست و اغلب آن‌ها قدیمی هستند. در دوره تازه هم شورای شهر تهران درباره مسئله عدم وجود شهربازی هشدار دادند. حسن خلیل آبادی، عضو کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران نیز تذکر داده بود که شهر تهران باید چند شهربازی در سطح تهران داشته باشد. حجت الله میرزایی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری وقت شهرداری تهران اعلام کرده بود که یک شهربازی در تهران کافی نیست. تمام این مسائل در حد حرف و حدیث و وعده باقی ماندند و خبری از احداث نشد.

حوادث دور نشدند

یکی از دلایل عدم تأسیس شهربازی‌های تازه و تخریب شهربازی‌های قدیمی، حوادثی بود که در آن‌ها رخ می‌داد. شاید وسایل تفریح شهربازی پارک ارم خاطره روزی که نگار و دوستانش برای جشن فارغ‌التحصیلی به ارم رفتند و جشن گرفتند را در خاطر داشته باشد. روزی که نگار قطع نخاع شد و دوستان دیگرش هم آسیب دیدند. سال ۹۳ بود. کابین دستگاه موش دیوانه سقوط کرد و نگار را قطع نخاع کرد. در آن حادثه سازنده دستگاه و پارک ارم مقصر شناخته شدند اما سازمان استاندارد نه. این حوادث اما محدود به این اتفاق نبودند. ۵ فرودین ماه ۱۳۸۹ در شاهین شهر اصفهان شیلنگ روغن هیدرولیک دستگاه ماشین هوایی قطع شد و ۲۵ نفر از تِرَن هوایی به بیرون پرت شدند. ۲۶ خرداد ماه ۱۳۸۹ در منطقه تهرانپارس تهران هم یک سرسره بادی ترکید و چهارده نفر به زمین سقوط کردند. روزنامه ابتکار در سال ۹۶ نوشته بود که پیش از این در مرداد ماه همان سال در اردبیل دستگاه رنجر شهربازی شورابیل حادثه آفرید و در پی آن حادثه دو نفر کشته و ۱۲ نفر مجروح شدند. شهربازی قم، شهربازی ائل گلی تبریز نیز از جمله شهربازی‌هایی بودند که ۵ سال اخیر معصوم از حادثه و کشته نبود. سازمان استاندارد البته بعد از این حوادث قوانین و استانداردهای تازه‌ای برای شهربازی‌ها مصوب کرد. در این دستور که به صورت یک هشدار منتشر شده بود، شهرداری‌های مناطق مختلف تهران تا پایان بهار ۹۶ فرصت داشتند، نسبت به استاندارد سازی تجهیزات پارک‌ها در سامانه استاندارد سازی تجهیزات تفریحی اقدام کنند. مسلم بیات، مدیرکل استاندارد استان تهران در این خصوص گفته بود: «در سال گذشته طی دو نامه از شهرداری‌ها خواسته شده بود نسبت به این مهم اقدام کنند، اما متأسفانه جز اندکی از مناطق آن هم به طور ناقص، شهرداری‌های دیگر مناطق اقدامی در این خصوص نکردند. همچنین مسئولیت هر گونه حادثه، متوجه خود شهرداری‌هاست. لذا انتظار می‌رود، با توجه به اهمیت تأمین ایمنی و سلامت کودکان در استفاده از این وسایل، در اسرع وقت شهرداری‌ها در این زمینه اقدام جدی کنند.» البته این استانداردسازی‌ها همچنان با مشکل مواجهه است. چندی پیش یکی از وسایل شهربازی کوچک توچال دچار سانحه شد و افرادی در آن آسیب دیدند.

مسائل مالی را دست کم نگیرید

یکی دیگر از دلایلی که به عدم ایجاد شهربازی تازه در شهرهای بزرگ کشور دامن زده، مشکلات مالی است. روزنامه فرصت امروز در سال ۹۴ اعلام کرد که برای ایجاد شهربازی در کشور ۹۰ درصد به خارج از کشور وابسته‌ایم و برای ایجاد تنها زیرساخت شهربازی، چند میلیارد تومان سرمایه در کف نیاز است. تحریم‌ها اما روی این مسئله هم سایه انداخته است به طوری که سرمایه گذاران و پیمانکاران ترجیح می‌دهند دلار ۱۸ هزار تومانی را خرج ساخت شهربازی نکنند که احتمال استقبال از آن زیاد نباشد.

هرچند که این روزها کرونا بر اغلب فضاهای شهری سایه انداخته است و زمان افتتاح تمام پروژه‌های شهری را هم به تعویق انداخته است. هرچند که شهربازی‌ها اغلب تعطیل شدند و کسی از آن‌ها استقبال نمی‌کند. اما هیچکدام از اینها دلیلی نمی‌شود برای کم شدن تدریجی فضاهایی که وظیفه‌شان تخلیه انرژی گروه‌های مختلف سنی بود. کم شدن تدریجی شهربازی‌ها که نسل به نسل شمایلشان تغییر می‌کند.