به گزارش خبرنگار ایمنا منظور از مشاغل یا کسبوکار خانگی، آن دسته از فعالیتهایی است که توسط یک عضو یا اعضای خانواده در محیط مسکونی در قالب یک طرح کسبوکار، بدون مزاحمت و ایجاد اخلال در آرامش دیگران شکل میگیرد و منجر به تولید خدمت یا کالای قابل عرضه به بازار میشود.
امروزه این نوع کسبوکارها بهعنوان راهکاری مهم برای ایجاد اشتغال و درآمد در سراسر جهان، بهشمار میآیند که از جمله مزایای آن میتوان به حذف هزینههای مربوط به خرید، رهن و اجاره کارگاه و ایاب و ذهاب، استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده و ایجاد زمینههای کار خانوادگی، امکان انتقال تجارب از طریق آموزش غیررسمی به شیوه استاد_شاگردی بین اعضا و خانواده اشاره کرد.
واقعیت این است که یکی از مشکلات اساسی همه دولتها، کمبود شغل و محدودیت ایجاد اشتغال است که با توجه به نیاز اندک به منابع مالی و داشتن مزایای فراوان مشاغل خانگی و همچنین نقش سازنده آنها در اشتغال و توسعه اقتصادی سبب شده دولتها از این ظرفیت برای توسعه متوازن استفاده کنند. بر همین اساس توسعه اشتغال و کارآفرینی از طریق مشاغل خرد و خانگی بهعنوان یک ضرورت در بیشتر کشورهای دنیا مطرح است و دولتها به آن توجه ویژهای دارند.
در ایران نیز دولتها در طرح ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی که مدتها قبل به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید موظف شدهاند در یک برنامه پنج ساله مشاغل خانگی را توسعه، ساماندهی و حمایت کنند به نحویکه زمینه ایجاد اشتغال برای متقاضیان این طرح فراهم شود. بر همین اساس اجرای این طرح یک فرصت مناسب برای نیروی جویای کار است.
به نظر میرسد تناسب مشاغل خانگی با فرهنگ کشور موجب شده تا این بخش در کشور ما نیز مورد توجه زیادی قرار گیرد و بهعنوان یکی از سیاستهای مثبت برای اشتغال مورد توجه باشد.
سهم مشاغل خانگی در کاهش آمار بیکاری
هر چند آمار دقیقی از وضعیت فعالان مشاغل خانگی در دسترس نیست ولی پیشبینی میشود رقمی بیش از ۱۰ درصد از نرخ اشتغال کشور مربوط به مشاغل خانگی باشد و چنانچه این بخش مورد حمایت جدی قرار گیرد، میتواند پاسخی شفاف به نیازهای اشتغال کشور باشد و میتوان با توسعه آن نرخ بیکاری را کاهش داد.
واقعیت این است آمارهای متعددی از سهم مشاغل خانگی در اشتغال کشورهای مختلف ذکر میشود. بر اساس گزارش سازمانهای بینالمللی ۳۰ درصد کسبوکارهای خرد و متوسط را مشاغل خانگی تشکیل میدهند. آنطور که دفتر آمار اتحادیه اروپا اعلام کرده هلند با ۱۳.۷ درصد دارای بیشترین شاغلان خانگی است و در تمامی کشورهای عضو منطقه یورو و اتحادیه اروپا شمار کسانی که دارای مشاغل خانگی هستند از شمار افرادی که بیرون از خانه برای دیگران کار میکنند بیشتر است.
بهعلاوه «هر خانه، کارخانه و هر کارخانه، خانه است» شعار ملی تایوانیها بود و آنها با همین شعار توانستند جهش اقتصادی خود را با گسترش و حمایت کارهای خانگی تجربه کنند. کشور سوئیس که برترین تولید کننده ساعت در جهان است نیز بخش عمده فعالیت خود را در این زمینه یعنی تولید ساعت از طریق کارگاههای خانگی انجام میدهد. در ایران هم مدتزمانی است روی توسعه مشاغل خانگی تمرکز شده است.
پروانه مافی، عضو فراکسیون تولید و اشتغال مجلس، درباره سهم مشاغل خانگی در اشتغال میگوید: گرچه آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد، اما با توجه به برآیند آمارهای ارائه شده میتوان گفت رقمی بین ۱۰ تا حداکثر ۱۵ درصد از تولید ناخالص داخلی در کشور به فعالیت کسبوکارهای خرد و مشاغل خانگی و عمدتاً در حوزههای فرهنگی، هنری، صنایعدستی، تجارت الکترونیک و تولیدیهای کوچک اختصاص دارد.
انگیزهای بیشتر برای فعالان مشاغل خانگی
احمد شاکران، کارشناس اقتصادی، در مورد مشاغل خانگی و سهم آنها در چرخش اقتصادی به خبرنگار ایمنا میگوید: با کاهش چشمگیر استخدامهای دولتی و تمرکز زدایی از صنایع بزرگ، در این سالهای اخیر اشتغال و درآمدزاییهای شخصی بسیار رایجتر از گذشته شده است و مشاغلی تحت عنوان خانگی شکل گرفتهاند.
به گفته این کارشناس مشاغل خانگی تقریباً در همه کشورهای دنیا وجود دارد. در ایران هم پس از تصویب قانون تشکیل آنها در حدود ۱۰ سال پیش، استقبال خوبی از این بخش شد.
شاکران میافزاید: از زمانی که بحث پشتیبان مشاغل خانگی مطرح شد، فعالان این بخش انسجام بیشتری گرفته و به عبارتی باانگیزهای بیشتر به کارهای خانگی روی آوردند.
این کارشناس اظهار میکند: وظیفه پشتیبانان این است که در قدم نخست، بنگاههای اقتصادی، واحدهای تولیدی و واحدهای توزیع بهعنوان پیشرو در این حوزه وارد شوند و افرادی را که جویای کار خانگی هستند، پشتیبانی کنند.
وی ادامه میدهد: در این شیوه مهارت لازم از طریق این پشتیبانان آموزش داده میشود و ابزار کار در اختیار متقاضیان گذاشته میشود. در نهایت با توجه به اینکه به بازار هم دسترسی دارند، محصول را تحویل داده و در بازار عرضه میکنند.
این کارشناس اقتصادی یادآور میشود: با چنین رویکردی شرایط مشاغل خانگی بسیار بهتر شد. پیش از اجرای این طرح برخی فعالان اقتصادی با مشکل تأمین مواد اولیه یا پیدا کردن بازار هدف مواجه میشدند که اکنون این مشکلات به مراتب کمتر از گذشته است.
شاکران تصریح میکند: بدون هیچ تردیدی اینگونه مشاغل در صوت حمایت، نقش بسیار بزرگی در چرخش اقتصادی دارند و مهمتر از همه عاملی برای رهایی از بیکاری بهشمار میآیند بهویژه در شرایطی مانند ماههای اخیر که به دلیل شیوع کرونا، ماندن در خانه راهکاری برای در امان ماندن از ابتلای کرونا محسوب میشود.
چالشهای مشاغل خانگی
فعالیت در حوزه مشاغل خانگی چندان هم بی چالش نیست؛ نبود تشکل منسجم، یکی از خلأهای این حوزه است. به عبارت دیگر اکنون شاهد فعالیت شاغلان جدا افتاده از هم هستیم که فاقد یک اتحادیه منسجم برای دنبال کردن موارد مرتبط با شغل خود هستند. به علاوه این حوزه را باید جزء حوزههایی دانست که از داشتن تعاونیهای مصرف و مسکن محروم ماندهاند.
هرچند هم در چند سال اخیر اجرای طرحهای حمایتی از مشاغل خانگی منجر به ایجاد سامانهای در این زمینه شده و آماری در این رابطه به دست آمده اما هنوز کامل نیست.
مینا اسماعیلی که از یکی از فعالان حوزه مشاغل خانگی است در زمینه مشکلات فعالان این مشاغل به خبرنگار ایمنا میگوید: مشکلات این نوع مشاغل به سه دسته تقسیم میشود. نخستین مشکل مربوط به نبود سرمایه برای تهیه تجهیزات و امکانات لازم مربوط میشود که یک پشتیبان باید آنها را برای دیگران فراهم کند.
وی میافزاید: مورد دوم فقدان تسهیلات لازم برای راهاندازی این نوع مشاغل است. در برخی موارد برای دریافت چنین وامهایی باید فرآیندهایی طولانی طی شود. آخرین دسته از مشکلات نیز نبود تشکل و اتحادیه منسجم برای انتقال مشکلات به مرجعی خاص است.
به گفته این فعال، افزایش هزینه تولید با وجود تورم و نوسانات بازار از مهمترین موانع رشد مشاغل خانگی است و اگر افرادی از بخش خصوصی بخواهند روند تسهیلگری را انجام دهند باید حمایت دولت را داشته باشند. در غیر این صورت دوباره شاهد تکرار موضوع افزایش هزینه تولید با نوسانات بازار خواهیم بود.
اسماعیلی تصریح میکند: پس از انجام حمایتهای لازم و ارائه تسهیلات، فرهنگسازی گام دیگری است که فقدان چنین مهمی مشکلاتی را فراهم کرده است. زیرا هنوز نگاه به مشاغل خانگی بهروز نیست متأسفانه نگاه این است که صنایعدستی و مشاغل خانگی برای افراد کمسواد است درصورتیکه با دیدی صحیح به این رشته میتوان دریافت که انجام بسیاری از رشتههای مشاغل خانگی نیازمند تحصیلات دانشگاهی است.
وی میگوید: بازاریابی برای مشاغل خانگی نیاز دیگری است که با نگاهی واقعبینانه به این مشاغل، مشخص میشود ظرفیت و فضای بسیار خوبی دارند اما باید در این بخش نیازسنجی و بازارسازی شود. نیاز امروز جامعه با گذشته متفاوت است و متناسب با نیاز روز و تغییر و تحولاتی که در جامعه ایجاد میشود باید کاربردها و کاربریهای جدید برای محصولات مشاغل خانگی ایجاد شود.
حال در صورت توجه به چنین پیششرطهایی، قطعاً میتوان از طریق اشتغال مؤثر در این بخش برای تحقق رونق اقتصاد کشور، اقدامی مفید کرد. واضح آنکه در شرایطی که نرخ بیکاری در ایران دورقمی است و تعداد قابلتوجهی هم به دلیل حقوق پایین به شغل دوم و سوم نیاز دارند، افراد زیادی به تولید محصولات در خانه روی آوردهاند.
گزارش از: نفیسه زمانی نژاد، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما