به گزارش خبرنگار ایمنا، مستند "آناهید" به کارگردانی حمیدرضا علیپور، در چهارمین دوره جشنواره مستند تلویزیونی که از هجدهم مرداد ماه آغاز شد، به نمایش در می‌آید. این مستند سال گذشته و در روستای خویگان علیا، از توابع استان اصفهان جلوی دوربین رفت. آناهید روایتگر داستان زندگی آناهید و برادرش هنریک، به عنوان تنها ارامنه ساکن روستای خویگان علیاست که سال‌های سال در کنار مسلمانان این روستا، همزیستی مسالمت آمیزی دارند. مسلمانان در اداره تنها کلیسای این روستا به آناهید کمک می‌کنند، حالا قرار است ناقوس این کلیسا نصب شود و...
علیپور فعالیت خود را در سینما از سال ۱۳۷۷ و با فیلم سینمایی "مریم مقدس" به عنوان دستیار کارگردان و برنامه‌ریز آغاز کرد و در همین حیطه ادامه داد. آناهید، اولین مستند او در مقام کارگردان است که با توجه به سوژه نو و جذابش می‌توان به موفقیتش در جشنواره‌های مختلف امید داشت. آنچه در ادامه می‌آید گفتگوی خبرنگار ایمنا با این کارگردان درباره مستند آناهید و مستند سازی است:
مسئولان فرهنگی ایران نتوانسته‌اند یک زبان بین‌المللی برای فضای فرهنگی ما پیدا کنند
علیپور درباره چگونگی ساخت "آناهید" و هدف از ساخت آن گفت: "از زمانی که تصمیم به ساخت آناهید گرفتم تا امروز که ساخته شده است، تقریباً شش سال طول کشید. اولین هدفم از ساخت این مستند انجام کاری برای نمایش همزیستی باورها و تحمل کردن یکدیگر و ساخت یک محصول فرهنگی بود که تصوری که نسبت به نوع زندگی و فرهنگ ایرانی‌ها در آن طرف مرزها وجود دارد را تغییر دهد. "
این کارگردان ادامه داد: " اگر از یک خارجی که شناختی از ایران ندارد دعوت کنیم که به کشور ما سفر کند، به دلیل تبلیغات منفی که شده، می‌گوید ایران برای من کشور امنی نیست. وقتی دلیلش را می‌پرسی، می‌گوید شما یک کشور اسلامی هستید و شنیده‌ایم با مردمانی که تفکر و فرهنگ دیگری دارند مشکل دارید. اما وقتی به ایران می‌آیند، تصوراتشان تغییر می‌کند. متأسفانه مسئولان فرهنگی ایران نتوانستند یک زبان بین‌المللی برای فضای فرهنگی ما پیدا کنند و محصولاتی را تولید نمایند که با این زبان بین‌المللی در کشورهای دیگر ارائه شود و تصورات غلط را از بین ببرد. "
سازنده آناهید با تاکید بر سلیقه‌ای بودن تصمیم مدیران در این خصوص گفت: "متاسفانه بخش مهمی از بودجه مستند سازی در ایران به سمت دو یا سه موضوع خاص که منطبق بر سلیقه مدیران فرهنگی است می‌رود و موضوعات دیگر کاملاً غریب مانده‌اند. در صورتی که این موضوعات، گاهی ساختنش خیلی مهم‌تر از ساختن موضوعاتی است که در حال حاضر روی آن تاکید شده و نتیجه این می‌شود که ما در خارج از مرزها، از لحاظ فرهنگی حرفی برای گفتن نداریم. "
وی اظهار کرد: "من با این تصور آناهید را ساختم که بتوانم به یک زبان بین‌المللی مشترک برسم که آن طرفی‌ها هم آن را بفهمند و از این طریق بتوانم نشان دهم که این تصور اشتباه است، ایران ما، این است، اینجا روستایی است که پنج قوم در آن در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند. پنج قوم یعنی پنج زبان، پنج فرهنگ، پنج رفتار و پنج شکل مختلف زندگی. این اتفاق دارد در ایران می‌افتد، اما چیزی در مورد آن ساخته نشده است. جای ساخت آثاری که با زبان بین‌المللی ساخته شود و با آن بتوانیم فرهنگمان را به خارج از مرزهای ایران ببریم، واقعاً خالی است. مستند آناهید در این مسیر می‌رود که سعی کند این روحیه همزیستی را تقویت کند و این که بپذیریم یک شخص می‌تواند جور دیگر و متفاوتی در بین اکثریت رفتار و زندگی کند و اکثریت به آن شخص احترام بگذارند و رفتار فرهنگی او را بپذیرند. "
تامین بودجه، بزرگ‌ترین مشکل در ساخت مستند
کارگردان آناهید بزرگ‌ترین مشکل مستند سازی را تأمین بودجه دانست و گفت: " وقتی می‌خواهند یک پروژه مستند را تصویب کنند، پایین‌ترین حد بودجه را برای آن در نظر می‌گیرند، چون تصوری که خیلی از مدیران ما از فیلم مستند دارند، تهیه گزارش با یک دوربین و چند مصاحبه است که نهایتاً در طی سه یا چهار روز انجام می‌شود. تا زمانی که این تصور وجود دارد سخت است که بتوانی برای ساخت یک مستند بودجه بگیری. در صورتی که ساخت آن خیلی سخت‌تر از ساخت یک فیلم سینمایی است. چون مستند نیاز به صبر و زمان دارد که متأسفانه این صبر و زمان را مدیران از فیلمسازان می‌گیرند. به همین دلیل وقتی مستند ساز می‌خواهد فیلمش را بسازد به دلیل آن که بودجه و زمان کافی در اختیار ندارد از بیان خیلی از چیزها می‌گذرد و مدیران با این کار، در واقع پول خود را دور می‌ریزند. "
علیپور در ادامه عنوان کرد: "خیلی از آثاری که ساخته می‌شوند، اگر اتفاقی برایشان می‌افتد به دلیل خلاقیت خود فیلمساز است. برخی از کارها بودجه خوبی دارند ولی ایده، نوع نگرش، انتخاب موضوع و روند ساخت به کار لطمه می‌زند. من اعتقاد دارم آثاری که بودجه کمی دارند، بعضاً فیلم‌های موفق تری هستند نسبت به کارهایی که بودجه سنگینی دارند. چون فیلمساز مجبور است از خلاقیت خود استفاده کند و جایی که خلاقیت بیاید، تفکر حاکم می‌شود. "
هیچ مدیری نباید تفکرش را بر فیلمساز تحمیل کند
کارگردان آناهید با تاکید بر لزوم حفظ استقلال فیلمساز گفت: " فیلمسازی که می‌خواهد مستقل کار کند و تفکر مستقل داشته باشد، هیچ مدیری نباید تفکر و سلیقه خود را بر او تحمیل کند. در حال حاضر با توجه به مشکلات مالی که وجود دارد، برخی فیلمسازان به دلیل مشکلات معیشتی که دارند، مجبور هستند تن به سلیقه مدیران بدهند و در نهایت چون اثر از دل فیلمساز برنیامده، اثر بدی می‌شود. من خودم در مسیر ساخت آناهید گاهی احساس می‌کردم یک مدیر می‌خواهد سلیقه‌اش را بر من تحمیل کند که مثلاً چنین پلانی بگیرید. شما موضوع کلی را تصویب کنید، فیلمساز خودش می‌داند چه‌کار کند. بگذارید با لذت فیلمش را بسازد. نه این که در طول فیلمبرداری به این فکر کند که این پلان را برای فلان مدیر یا فلان مسئول بگیرم که ناراحت نشود. این دیگر اسمش فیلمسازی نیست. "
در طول ساخت مستند آناهید خیلی اذیت شدم
علیپور در پاسخ به این سوال که در مسیر ساخت مستند آناهید با چه مشکلاتی روبرو بوده است، توضیح داد: " وقتی آناهید در تلویزیون تصویب شد که در شبکه الکوثر تولید شود، نیاز به نامه نگاری‌هایی با سازمان‌ها و ارگان‌هایی داشت که قرار بود در آنجا فیلمبرداری کنیم. اما خیلی از این سازمان‌ها به جای آن که کمک کنند، سعی می‌کردند جلوی پایمان سنگ بیندازند که نتوانیم کار کنیم. من به عنوان یک فیلمساز که با سختی فراوان بودجه‌ای را تأمین کرده‌ام، دیگر انتظار ندارم که مثلاً بعد از نامه‌ای که صدا و سیمای مرکز، به صدا و سیمای اصفهان جهت همکاری با عوامل پروژه زده است، این سازمان به جای همکاری، وارد حاشیه‌هایی شود که نگذارند من کار کنم. در صورتی که این سازمان، زیرمجموعه صدا و سیمای مرکز است، نه یک ارگان بالاتر. "
این کارگردان در ادامه بیان کرد: " یا مثلاً وقتی صدا و سیما به فرمانداری یا استانداری آن منطقه جهت همکاری نامه می‌زد، اول فکر می‌کردم که خوشحال می‌شوند که می‌خواهم در منطقه شان کار کرده و آن را معرفی کنم. اما تازه وارد چانه زنی با مدیران می‌شدم. دو ماه از وقت من به جای آن که صرف تحقیق بیشتر شود برای انجام هماهنگی‌ها گرفته شد. مثلاً مدیری بود که می‌گفت به جای این موضوع روی فلان موضوع کار کنید! می‌گفتم این مستند برای این موضوع تصویب شده نه موضوعی که ترجیح شما است. "
علیپور با تاکید بر عدم همکاری درست شهرستان‌ها با مرکز گفت: " خدا نکند یک فیلمساز با مجوز از تهران به یک شهرستان برود و بگوید می‌خواهم فیلم بسازم و این نامه هم از یک سازمان بالادستی شما است مبنی بر همکاری، ننوشته که نگذارید کار کند! از لحظه بردن این نامه در سازمان‌ها که تصورت همکاری آنهاست، باید در یک جنگ روانی بزرگ شرکت کنی تا بتوانی آدم‌ها را شکست دهی و پروژه‌ات را شروع کنی. این پروسه باید اصلاح شود و این مسیر خلوت تر و راحت تر شود."
آناهید در جشنواره‌های مختلف
علیپور درباره حضور آناهید در جشنواره‌های مختلف تصریح کرد: " آناهید را با این نیت ساختم که به جشنواره‌های خارجی ببرم تا مردم خارج از ایران، فیلم را روی پرده ببینند و من گوشه‌ای از آن همزیستی که در ایران، میان مردممان وجود دارد را به نمایش بگذارم و کمک کنم تا این تصورات غلط راجع به کشورم از بین برود. اما فعلاً به دلیل شیوع کرونا، برای حضور در جشنواره‌های خارجی اقدام نکرده‌ایم، اما جشنواره‌های داخلی را استارت زده‌ایم که اولین آن چهارمین جشنواره مستند تلویزیونی است و آناهید در بخش مسابقه فیلم‌های مستند نیمه بلند به رقابت می‌پردازد. در طول جشنواره نیز دو بار از شبکه مستند روی آنتن می‌رود. "
این کارگردان همچنین با اعلام شرکت مستند آناهید در جشنواره آسیاپاسیفیک گفت: " آناهید از سوی صدا و سیما به عنوان ۱۷ اثر انتخاب شده برتر تولیدات این مرکز، برای جشنواره ای. بی. یو یا همان آسیاپاسیفیک که جشنواره تولیدات کشورهای آسیا اقیانوسیه است و در آبان ماه امسال در استرالیا برگزار می‌شود، معرفی و انتخاب شده است. "
نظر شما