به گزارش خبرنگار ایمنا، در سال ۱۹۸۷ کمیسیون برانتلند در گزارشی با عنوان " آینده‌ی مشترک ما" تلاش کرد تا مفاهیم توسعه اقتصادی و پایداری زیست محیطی را به هم مرتبط کند. در نهایت، این گزارش توسعه‌ی پایدار را توسعه‌ای معرفی کرد که "نیازهای حال حاضر را برآورده می‌کند، بدون آنکه توانایی نسل آینده برای تأمین نیازهایشان را در معرض خطر قرار دهد". در واقع هدف توسعه پایدار یافتن راه‌های بهتر برای تأمین نیازهای امروز و نیازهای آینده است.
به طور کلی می‌توان گفت توسعه پایدار برای پاسخ به معضلات اقتصادی، محیط زیستی و اجتماعی دنیای امروز است تا با سیاست‌های درست و مدیریت شهری جامع زندگی شهری را به طوری حرکت دهد که نه تنها به محیط زیست آسیب نرسد بلکه از آن نیز محافظت کند. در همین راستا و با توجه به راهکارهای ارائه شده در ارتباط با این نوع توسعه گفت و گویی را با «یاسر قلی پور» کارشناس ارشد شهرسازی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
ارکان توسعه پایدار به چند دسته تقسیم می‌شود؟
به طور کلی ارکان توسعه پایدار شهری در مبانی نظری دارای ابعاد مستقلی است که جامع‌ترین آنها را می‌توان به ابعاد اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و همچنین نهاد مدیریتی تقسیم کرد و گفت هرکدام از این شاخه‌های توسعه دارای زیر شاخه‌هایی است همچون برنامه ریزی شهری، در آمد شهری، کارآفرینی و… است.
بنیادی‌ترین ابعاد توسعه پایدار کدام است؟
هنگامی که از توسعه پایدار صحبت می‌کنیم یعنی توسعه‌ای که به طور نسبی در تمام جهات رشد کند و پایدار بماند، اما در این توسعه ممکن است مشکلاتی نظیر مشکلات زیست محیطی، فرهنگی، اجتماعی و… به وجود آید، اما آنچه که شاخصه‌های توسعه پایدار را محکم می‌کند تداوم و پیوستگی مراحل رشد در طول زمان است. وقتی صحبت از توسعه پایدار شهری می‌شود یعنی یک اجتماعی را در نظر می‌گیریم که در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی به یک ثبات نسبی رسیده و این ثبات نسبی در تمام دوره‌های اجتماع ادامه خواهد داشت بی آنکه به منابع آیندگان و همچنین توانایی‌های آنها برای ادامه زندگی آسیب برساند.
برای مثال شاخصه‌های توسعه پایدار برای رفع بحران آب هیچگاه مردم جامعه را از مصرف آب سلب نمی‌کند تا آیندگان از آب بهره مند شوند، بلکه با رویکردهای نوین شهری، شهروندان را به سمت مصرف بهینه و درست سوق می‌دهد تا شهروندان آینده نیز از این نعمت به طور کامل بهره مند شوند. به طور کلی از بنیادی‌ترین و اصلی ترین شاخصه‌های پایدار شهری باید به تعادل و تداوم همه ابعاد به صورت هماهنگ در طول زمان و همچنین استفاده از منابع و خدمات شهری به طوری که به نسل آینده آسیبی نرساند می‌توان اشاره کرد.
توسعه پایدار چگونه می‌تواند به توسعه شهر کمک کند؟
در مباحث نظری ایجاد تئوری تعادل در برنامه‌ها و ابعاد توسعه پایدار بسیار آسان بیان می‌شود، اما به لحاظ عملی ایجاد تعادل بسیار سخت خواهد بود زیرا با یک جامعه‌ای رو به رو می‌شویم که باید اقتصاد آن را به گونه‌ای ارتقا و به نوبه‌ای رشد دهیم که به محیط زیست آسیبی نرساند و در این راستا نیز آموزش‌هایی باید در رأس امور قرار گیرد تا بتوانیم به سمت توسعه شهر پیش برویم.
در اینجا بحث آموزش در توسعه پایدار موضوعی را به میان می‌آورد تا همه ابعاد توسعه را بتوانیم به یکدیگر متصل کنیم و به گونه‌ای به شهروندان آموزش داده باشیم تا بحث تعادل در مصرف منابع و تداوم توسعه همچنان برقرار بماند، در واقع می‌توان گفت این آموزش‌ها باید تعادل بین مدیریت شهری مصرف شهروندان و محیط زیست را برقرار کند.
آیا پایداری شهرهای سنتی امکان پذیر است؟
بله، هنگامی که بحث سنت و مدرنیته به میان می‌آید تعاملی را ایجاد می‌کند؛ در سال‌های اخیر در برنامه‌های توسعه پایدار آغاز مدرنیسم ایران از زمان " رضاشاه " به چشم می‌خورد زمانی که یک تحول عظیم در سازه‌های شهری ایران به وجود آمد مانند احداث خیابان‌ها و ورود اتومبیل‌ها به شهر که تعادل شهری بهم خورد زیرا برخی از مناطق و قسمت شهرها همچنان قدیمی و حالت سنتی را به خود داشت و این موضوع سبب اعتراض برخی شهروندان شده بود زیرا به همان فرهنگ، اجتماع و محله‌های قدیمی خود عادت کرده بودند.
در واقع شهرهای سنتی ایران در زمان‌های گذشته از پایداری نسبی برخوردار بود یعنی با همان شیوه زندگی شهری ساده و قدیمی باهم به تعامل رسیده بودند و به طور نسبی در بعضی مواقع پایدار بودند. حالا در برخورد با سنت و مدرنیته از طرفی باید به مشکلات و جمعیت زیاد شهرهای پیشرفته نگاه کرد و از طرف دیگر به ساده زیستی شهرهای سنتی و قانون و قواعد خاص شهری؛ و یا اینکه با مشکلات شهرهای بزرگ نظیر فقر شهری، حاشیه نشینی، گرانی مسکن، آلودگی هوا و … رو به رو نیستند.
توجه به این موضوع نیز بسیار مهم است که امروز تفکیک شهر مدرن و سنتی مثل دهه‌های گذشته وجود ندارد و تمامی شهرهای بزرگ و کوچک به نوعی درگیر مدرنیته شده‌اند که با توجه به این شرایط مجبور به اجرای عوامل توسعه پایدار هستند.
در واقع اینکه چگونه یک شهر سنتی را به یک جامعه و شهر مدرن تبدیل کنیم مدت زمان زیادی طول می‌کشد که باید همان رشد کنترل شده، برنامه ریزی شده و مشارکتی شهر را تقویت کنیم تا تبدیل به یک شهر پیشرفته شود و با شاخصه‌های چهار گانه توسعه یعنی اقتصاد پایدار، اجتماع پایدار، محیط زیست پایدار و مدیریت یکپارچه رشد شهر را پایدارتر کند.
آموزش در این زمینه چه جایگاهی دارد؟
آموزش به شهروندان و همچنین مدیران شهری زیربنای اصلی و یکی از بنیان‌های توسعه پایدار است، یعنی نمی‌توان صحبت از توسعه پایدار به میان آورد، اما در آموزش ضعیف عمل کرد، زیرا که در این توسعه نیازمند یک سرمایه انسانی هستیم که این سرمایه انسانی بدون آموزش و علوم تربیتی در ارتباط با مسائل شهری و توسعه نمی‌تواند شهر خود را در همه ابعاد به پایداری رساند. شهر نیازمند شهروندان خلاق یادگیرنده‌ای است که در محیط‌های اجتماعی و شهری بتوانند خود و شهر را به پایداری برسانند.
شهر یاد گیرنده وظیفه دارد که به شهروندان خود از بدو تولد تا زمانی که توانایی یادگیری داشته باشند تمامی ارکان شهری و شهروندی و عوامل توسعه را به آنها آموزش دهد و مدیریت شهری باید زیرساخت‌های اصلی این برنامه را تأمین کند تا با آموزش همه افراد در همه سنین و استفاده از افراد خلاق شهر را به پایداری و توسعه برسانند.
رابطه توسعه پایدار با اقتصاد شهری چه نتایجی دارد؟
امروزه با شهرهایی رو به رو هستیم که دارای مشکلاتی چون حاشیه نشینی و فقر است و شهروندانی دارد که جهت توسعه شهر را به طور کامل تغییر می‌دهند مثل زباله گردها، تکدی گران که آسیب‌های اجتماعی این تغییر باعث تداخل و اختلاف بین فضاهای شهری و شهروندان می‌شود به معنی دیگر بحث‌های پایداری اقتصادی و توسعه پایدار اقتصادی به میان می‌آید که به نظر می‌رسد برای اینکه شهرهای ایران از این وضع نابسامان اقتصادی نجات پیدا کنند باید برنامه ریزی جامع کل به جز اقتصاد شهری را تغییر دهند و در صورتی که اقتصاد پایدار عملی شود به طور چشمگیری این معضلات اقتصادی را از بین خواهد برد.
عنوان اقتصاد شهری چگونه در توسعه شهر تأثیر می‌گذارد؟
همانطور که گفته شد برنامه‌ریزی مرکزی که برای اقتصاد شهری در نظر گرفته می‌شود باید متناسب با توانایی، خصوصیات و شرایط هر شهر باشد یعنی شهری با شرایط و اقلیم کوهستانی باید اقتصادی مبتنی با ویژگی‌ها و توانایی‌های خود داشته باشد یا شهری مثل اصفهان به طوری برنامه ریزی شود که متناسب با سنتی و تاریخی بودن آن توسعه یابد و درآمدهای ناپایدار شهری را کم رنگ‌تر کند. حال هنگامی که این برنامه ریزی درست در باره هر شهر انجام شود با رعایت جوانب اقتصادی و مدیریت کنترل کننده شهری قطعاً می‌تواند بخشی از اقتصاد رو به رکود شهرها را دوباره زنده کند.
نظر شما