به گزارش ایمنا به نقل از روابط عمومی کمیسیون ملی یونسکو- ایران، حجت‌الله ایوبی در افتتاحیه همایش همایش بین‌المللی «جایگاه زن در تمدن ایران و اسلام» ضمن پیامی پژوهش‌های صورت گرفته در خصوص جایگاه زنان در تمدن‌های جهانی را درخور بحث و کنکاش دقیق و عالمانه دانست و گفت: “برابری حقوق زنان و مطالبه آن مسئله جهان اسلامی و جهان ایرانی نیست بلکه در جهان غرب هم بوده و همچنان هست.
وی افزود: گفتمان حاکم بر روابط زن و مرد در جهان غرب بنابر نظر پیر بوردیو (جامعه‌شناس فرانسوی)، سلطه مردانه و حاکمیت مردان بر زنان است. این سلطه در غرب در ضمیر ناخودآگاه زنان و مردان نهادینه شده و زنان این سلطه را پذیرفته‌اند و آنرا مشروع می‌دانند. در راستای پذیرش این سلطه بوردیو آن را به عنوان «خشونت نمادین» نام‌گذاری کرده است. خشونت نمادین به معنای پذیرش خشونت و تسلط بر اساس نظام ارزشی و باور‌ها و اعتقادات است.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران ادامه داد: در جهان غرب از سال ۱۸۴۸ حق رأی تنها برای مردان عمومیت پیدا کرد. از قرن بیستم سال ۱۹۱۹ در کشورهای اسکاندیناوی، فنلاند و نروژ و دیگر کشور‌ها به تدریج حق رأی زنان پذیرفته شد. در فرانسه سال ۱۹۴۲ و آخرین کشور اروپایی در سال ۱۹۷۰ پذیرفتند که زنان حق رأی دارند. برای اینکه گفتمان حاکم سلطه مرد‌ها بود و زن‌ها صلاحیت حضور در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی را نداشتند. به تعبیر پیر بوردیو این نداشتن صلاحیت را خود زن‌ها پذیرفتند و به همین دلیل است که بعد از عمومی شدن حق رأی، آمار و تحقیقات نشان می‌دهد که در جهان غرب درصد بانوانی که وارد مجلس و پارلمان‌ها می‌شوند و به پست‌ها و مناصب سیاسی بالا رسیده اند بسیار پایین بود، در نتیجه در کشورهای غربی از سال‌های دو هزار به بعد احزاب سیاسی را بر اساس قانون مجبور کردند که تعداد نامزد‌های زن و مرد برابر باشد.
ایوبی تصریح کرد: در جهان ایرانی و ایران باستان گفتمان حاکم، گفتمان احترام به بانو و حقوق زن بود. گفته می‌شود که در دوران پادشاهان ماد، ما شاهد زن‌سالاری هستیم و گفتمان حاکم، حاکمیت زن‌ها است. در دوران هخامنشی بخشی از تاریخ پر افتخار این سرزمین و بخشی از هویت ما ایرانی‌ها مسئله حقوق زمان بارداری زنان را داریم و زن‌ها حق حضانت دارند. «آرتیمیس» فرمانده سپاه بوده و به همراه لشکر خشایارشاه در لشکرکشی به یونان شرکت کرده و این نشان می‌دهد که گفتمان حاکم گفتمان حضور فعال زن‌ها در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و حتی نظامی بوده است. مهره‌هایی از زمان هخامنشی پیدا شده که زنان سرپرست برخی از ادارات هستند. همچنین در شاهنامه فردوسی ما زنان قهرمان را داریم.
وی گفت: اسلام در جزیره العرب ظهور پیدا کرد و پیامبر اکرم (ص) در آنجا مبعوث شد. در جهانی که گفتمان غالب، گفتمان نادیده انگاشتن زن بود. در فرهنگ جهان عرب زن یک کالا و شیء بود، جز دارایی‌ها و املاک افراد تلقی می‌شد. دختر‌ها را زنده به گور می‌کردند و داشتن دختر ننگ بود. در چنین شرایطی اسلام ظهور کرد و پیامبر اکرم (ص) آن مقام بالا را به زن داد، حضرت خدیجه (س) و همچنین حضرت فاطمه (س) مقام بالایی داشتند. ایرانی‌ها اسلام را پذیرفتند و طبیعی بود که در فرهنگ ما ایرانی‌ها به خاطر جایگاهی که برای زن در فرهنگمان قائل بودیم و هستیم، حضرت فاطمه (س) به خاطر کمالاتی که دارد بسیار برجسته است.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران ادامه داد: در عهد قاجار به تدریج نگاه سختگیرانه در جامعه متدینین غالب می‌شود و زن‌ها را به حاشیه می‌رانند و از صحنه جامعه کنار کشیده می‌شود. در عصر پهلوی، رضاشاه تحت تأثیر فراوان آتاتورک بود و به این باور و جمع‌بندی غیر عالمانه رسیده بود که زن‌ها در صورتی می‌توانند در عرصه‌های اجتماعی حاضر شود که دست از حجاب و سنتهایشان بردارند. زن سنتی و زن ایرانی و مسلمان بر سر دوراهی حضور در عرصه‌های اجتماعی و حفظ ارزش‌ها، عقاید، حجاب و سنت‌ها قرار گرفته بود. طبیعی بود که برخی راه دوم را انتخاب کردند و صحنه سیاست کمتر و صحنه‌های اجتماعی جولانگاه بانوان و زنانی شد که دست از آئین‌ها و سنت‌های خودشان شستند.
ایوبی خاطر نشان کرد: اما جامعه بزرگی از زن‌ها به طور طبیعی راه اول را انتخاب کردند و باز در این دوران به دلیل شکاف بین سنت و مدرنیته و به دلیل برخورد غیر عالمانه با مسئله نوآوری و نوگرایی و در مقابل هم قرار گرفتن سنت‌ها و ارزش‌ها و تجدد، زنان این سرزمین و این روزگار و زنان متدین به خانه‌ها رفتند. خانه‌نشینی، عدم حضور در عرصه‌های اجتماعی و عدم ظهور و بروز زنان متدین که بخش غالب جامعه بودند، به یک هنجار در جامعه مذهبی تبدیل شد و این گفتمان (عدم حضور زن‌ها در عرصه‌های اجتماعی) بر جامعه مذهبی حاکم و غالب شد.
وی گفت: انقلاب بزرگ و رنسانس حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی در ایران به انقلاب اسلامی ایران و رفتار حضرت امام رضوان الله تعالی علیه برمی‌گردد، قبل از انقلاب اسلامی حضرت امام (ره) حضور در راهپیمایی‌ها را برای زنان واجب کردند، در حالی که گفتمان حاکم جامعه متدینین بر عدم حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی بود. امام (ره) فرمودند که زن‌ها باید وارد عرصه شوند و به خیابان‌ها بروند و زنان متدین از خانه بیرون آمدند و اینجا نقطه آغازین مشارکت زنان در چهل سال اخیر بود.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران افزود: در دوران جنگ تحمیلی بحث بسیار جدی در بین علما مطرح بود که آیا زن‌ها می‌توانند در جبهه حضور پیدا کنند؟ حال آنکه آن گفتمان سنتی نمی‌پذیرفت! ولی امام (ره) فرمودند زن‌ها می‌توانند در کنار مرد‌ها در جبهه‌های حق علیه باطل حضور داشته باشند. از منظر جامعه شناختی این یک رویداد بسیار مهم است. ما در زمان جنگ نزدیک به چهار هزار بانوی شهید و چندین هزار زن جانباز داریم. طبیعی است که بعد از جنگ زنان ایرانی، ایران امروز را از آن خودشان می‌دانند. در انقلاب اسلامی نیز زن‌ها نقش داشته‌اند بنابراین حضور زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی و سیاسی یک امر کاملاً طبیعی است. گفتمان غالب در این شرایط همان گفتمانی است که هم در آیات، احادیث و روایات و همچنین در شعر و ادبیات ما وجود دارد. حضرت مولانا ابیات و اشعار فراوانی در تمجید و ستایش از نقش زنان در جامعه دارد.
ایوبی ادامه داد: مولانا در فیه ما فیه می‌فرماید؛ این جهل است، کسانی که حاکم بر زنانشان می‌شوند و زنانشان را سرکوب می‌کنند. مولانا سخنگوی فرهنگ ایرانی و اسلامی ماست. مولانا کسی است که بیان‌کننده گفتمان غالب اسلامی و ایرانی با زبان شعر و ادبیات است. وقتی در اشعار ما زنان چنین جایگاهی دارند یعنی فرهنگ این جامعه چنین است؛ بنابراین ما با روزگاری مواجه هستیم که در این روزگار شکاف بین سنت و مدرنیته به نفع جمع بین این دو در حال از بین رفتن است. زنان پس از انقلاب اسلامی حضور در جامعه را با ارزش‌ها، تدین و سنت‌های خود در تقابل و تضاد نمی‌بینند.
وی اظهار کرد: ما امروز بعد از چهل سال کارنامه درخشان نظام جمهوری اسلامی ایران را داریم که حضور دوباره زنان در عرصه‌های مختلف است. امروز زنان در دانشگاه‌ها، شورا‌های شهر، مجلس و دیگر عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی حضور فعال دارند. در عرصه فرهنگ و هنر نقش زنان بسیار برجسته است و ما کارگردانان بانو و زن ایرانی داریم که در جهان شناخته شده هستند. در عرصه تجسمی، خط و خوشنویسی لشکر عظیمی از هنرمندان زن ایرانی هستند که سفیران فکر و فرهنگ و اندیشه کشور عزیزمان هستند.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران تصریح کرد: اگرچه شاید تصور بشود که موضوع برابری حقوق زنان، از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گرفته، ولی همچنان موضوع بسیار مهمی‌ست و برای همه دست‌اندرکاران این همایش بین‌المللی آرزوی توفیق دارم. اطمینان دارم نتیجه این همایش برای ایرانی‌ها و به ویژه برای کسانی که در خارج از مرز‌های ایران هستند و با دقت مسائل ما را مرور و نگاه می‌کنند شنیدنی و دیدنی خواهد بود.
یونسکو برای ارتقای حقوق زنان تلاش می‌کند
سیوِتان سِتوفسکی، رئیس دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران اظهار کرد: جهان ما به واقع، در تقاطع فناوری، اقتصادی، اجتماعی و تمدنی قرار گرفته است. در این زمینه، بهره‌گیری از آنچه که در تلاش‌های مشترک ما برای بهبود اوضاع زنان و حضور آنها در جامعه حاصل شده و مشخص کردن کارهایی که کماکان باید انجام شود، و مهم‌تر از همه، تأکید مجدد و تحکیم تعهدات متقابل ما برای حصول نتیجه هرچه بهتر در آینده، برای هرگونه پیشرفت چشمگیر بسیار مهم است.
وی با اشاره به آزمایش بزرگی که بشریت با آن روبروست، ادامه داد: بحران فعلی کووید- ۱۹، می‌تواند بهترین یا بدترین حالت از غرایزمان را نشان دهد. ایجاد فرصت‌های برابر در بین زنان و مردان در زمینه‌های صلاحیت یونسکو، یعنی آموزش، علوم طبیعی، علوم اجتماعی، فرهنگ و ارتباطات و اطلاعات، از زمان تأسیس در سال ۱۹۴۵ در اولویت یونسکو قرار گرفته است.
سِتوفسکی با تاکید بر اینکه یونسکو به عنوان سازمانی با هدف ایجاد «همبستگی فکری و اخلاقی بشر» ایجاد شده است، به بیان مهمترین هدفِ نخستین بند قانون اساسی یونسکو که در ۱۶ نوامبر ۱۹۴۵ در کنفرانس تأسیس آن در لندن به تصویب رسیده، اشاره کرد و افزود: با وجود بسیاری از تهدیداتی که نه تنها برای رفاه، بلکه حتی برای بقای نوع بشر به طور موروثی یا به تازگی ایجاد شده‌اند، از جمله بیماری همه گیر کنونی کووید- ۱۹، همچنان در عزم خود مصمم هستیم که با هم همکاری کنیم تا بتوانیم دنیایی بهتر بسازیم و آن را در شرایط بهتری نسبت به جهانی که به ارث برده‌ایم، به نسل‌های آینده واگذار کنیم.
رئیس دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران با اشاره به اینکه از همان ابتدا، یونسکو با کشورهای عضو خود، به ویژه با کمیسیون‌های ملی یونسکو و همچنین شبکه‌های گسترده‌ای از شرکای خارجی، همکاری کرده است تا اطمینان حاصل کند که در همه برنامه‌ها و فعالیت‌های سازمان ایجاد فرصت‌های برابر برای همه انسان‌ها، صرف‌نظر از جنسیت آنها ترویج می‌شود، ادامه داد: حضور پر رنگ در کشورهای مختلف، مشارکت‌ها و شبکه‌های استراتژیک، تجربه این سازمان در پیشبرد هنجارها و معیارها، ایجاد ظرفیت‌های ملی برای تدوین سیاست‌ها و اجرای سیاست‌ها، یونسکو را به عنوان یک پیشرو در تلاش برای ارتقای حقوق زنان، توانمندسازی زنان به واسطه همکاری‌های بین‌المللی در زمینه‌های صلاحیت این سازمان تبدیل می‌کند.
سِتوفسکی افزود: رویکرد یونسکو در ارتقای توانمندسازی زنان شامل تلاش‌هایی برای مقابله با دلایل ساختاری نابرابری و بی‌عدالتی علیه زنان در حوزه‌های صلاحیتش، یعنی در آموزش، علوم، فرهنگ، ارتباطات و اطلاعات است که شاید ان تنها راه نباشد، اما بهترین راه برای دستیابی «برابری نتایج» معنی‌دار در فرصت‌ها برای زنان و مردان است تا بتوانند پتانسیل‌های خود را برای مشارکت و حضور در جامعه توسعه دهند.
وی با اشاره به لزوم استفاده از رویکردی دوسویه با هدف دستیابی به نتایج مشخص و پایدار برای ارتقای فرصت‌های برابر در خصوص توانمندسازی زنان و مردان توسط یونسکو توضیح داد: در سوی اول این رویکرد تحت عنوان «برنامه‌ریزی مختص جنسیت» شناخته می‌شود. این رویکرد شامل گسترش ابتکارها و فعالیت‌هایی است که در طراحی آنها به گونه‌ای بارز حقوق یا نیازهای زنان مورد توجه قرار گرفته‌اند از آنجا که در گذشته در بسیاری از جوامع، زنان شکل‌های مختلف نابرابری و بی‌عدالتی را تجربه کرده‌اند، این رویکرد با هدف جبران نابرابری‌ها و بی‌عدالتی‌های گذشته از طریق حمایت صریح از بهبود شرایط زندگی و ایجاد فرصت‌های بلوغ و تکامل شخصیتی زنان انجام می‌شود.
رئیس دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران دومین بخش این رویکرد را «جاری‌سازی موضوع جنسیت» دانست و گفت: این رویکرد حصول اطمینان از تأثیر کلیه دستور کارها و فعالیت‌های یونسکو برای همه ذی‌نفعان است، صرف‌نظر از جنسیت یا سایر خصوصیات اجتماعی و فارغ از اینکه یک ابتکار عمل یا فعالیت مشخص، به صراحت با هدف جنسیت طراحی نشده است. نمونه‌ای از این رویکرد می‌تواند این باشد که در یک جلسه آموزشی برای راهنمایان گردشگری فرهنگی، حداقل نیمی از شرکت‌کنندگان زن هستند.
سِتوفسکی با بیان اینکه این دو رویکرد نخستین بار در سال ۲۰۰۸ توسط کشورهای عضو در کنفرانس عمومی این سازمان تصویب و در سال ۲۰۱۳ نیز برای دوره ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۱ تمدید شد، گفت: این برنامه در مورد لیست طولانی فعالیت‌ها و برنامه‌های خاص برای آموزش زنان، افزایش مشارکت زنان در علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات، فراگیری اجتماعی، مشارکت زنان در حوزه‌های اجتماعی و سیاسی، مبارزه با بدرفتاری علیه زنان، مشارکت زنان در فرهنگ، توانمندسازی زنان در رسانه‌ها و از طریق رسانه‌ها، توانمندسازی زنان از طریق استفاده از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی و غیره است.
وی با اشاره به اینکه یونسکو در حال تهیه راهبرد میان مدت خود برای پیشرفت آموزش، علوم و فرهنگ برای بازه زمانی ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۸ است، ادامه داد: برگزاری مشاوره‌هایی با کشورهای عضو در مورد این راهبرد در ماه مارس سال جاری به عنوان مجموعه‌ای از جلسات منطقه‌ای کمیسیون‌های ملی یونسکو برنامه‌ریزی شده بود؛ اما به دلیل بحران کووید -۱۹ این مشاوره‌ها لغو شد و پرسشنامه آنلاین و بحث مجازی جایگزین آن شد. این راه برد میان مدت که به عنوان «برنامه مردم، توسط مردم و برای مردم» طراحی شده است، اهمیت حیاتی ظرفیتها، مهارت‌ها و دانش انسانی برای تطبیق و پاسخگویی به چالش‌ها و فرصت‌های حال و آینده را برجسته می‌کند.
رئیس دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران افزود: این راهبرد، تصوری از جوامع دادگستر، صلح‌طلب، برابری خواه و فراگیر را پشتیبانی می‌کند و به همین ترتیب، با محوریت توانمندسازی زنان در آموزش و پرورش، علوم و فرهنگ، تمرکزی جدی بر آنها دارد. این یک واقعیت است که زنان نماینده نیمی از جمعیت جهان هستند، بنابراین هیچ کشور و هیچ ملتی بر روی زمین، اگر نیمی از جمعیت خود را نادیده بگیرد، نمی‌تواند رشد کند و شکوفا شود.
سِتوفسکی با تاکید بر اینکه یونسکو حامی جدی مالکیت ملی آرمان‌ها و اهداف پیشرفت جوامع است، اضافه کرد: شناسایی نیازهای ملی خاص و متنوع و گنجاندن آنها در فرآیندها، سیاست‌ها و استراتژی‌های برنامه‌ریزی ملی، باید همچنان حق انحصاری مستقل و مطلق هر کشوری باشد.
به گفته‌ی وی؛ حمایت بین‌المللی در توسعه ظرفیت‌های ملی برای این فرآیندها نیز عامل مهمی برای موفقیت در سطح جهانی است. در این زمینه، تمرکز بر توانمندسازی زنان انگیزه جدیدی را به اقدامات مشترک یونسکو و کشورهای عضو آن در سطح جهانی، منطقه‌ای و ملی می‌دهد که این تنها راه کارآمد برای تضمین فرصت‌های کامل و مؤثر زنان برای توسعه پتانسیل‌های آنها برای مشارکت در همه جنبه‌های زندگی اقتصادی – اجتماعی و سیاسی در سراسر جهان است.
رئیس دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران ادامه داد: یونسکو با تکیه بر تعهد انسان مدار خود و بسیج همه شبکه‌های گسترده شرکا و ذی‌نفعان خودش، راهبری خود را در همکاری‌های بین‌المللی در همه زمینه‌های صلاحیت خودش حفظ می‌کند. یونسکو همچنان آماده و مشتاق است تا در مورد رویکردهای ممکن در مفهوم‌سازی، بسترسازی و بومی‌سازی فرآیندها و اقدامات با هدف توانمندسازی زنان کمک کند. در این زمینه، مشارکت‌های چند ذینفعی با شرکای ملی و محلی، به ویژه دولت و وزارتخانه‌های آنکه شامل آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات و اطلاعات، دانشگاه‌ها، جامعه مدنی و بخش خصوصی می‌شوند، بسیار مهم است.
به اعتقاد وی؛ مشارکت‌ها با سایر کارگزاری‌های سازمان ملل متحد در ایران، به ویژه برنامه توسعه سازمان ملل، یونیسف، صندوق سازمان ملل برای فعالیت‌های جمعیتی و غیره، و سایر سازمان‌های بین‌المللی در سطح جهانی و منطقه‌ای مانند اتحادیه اروپا، بانک توسعه آسیایی و غیره نیز بسیار مهم است. این مشارکت‌ها مبتنی بر مزایای مقایسه‌ای هر یک از کارگزاری‌ها بوده و از یک رویکرد هماهنگ و گسترده برای ارتقا توانمندسازی زنان در سطح جهانی و کشوری اطمینان حاصل می‌کند.
نظر شما